نمود تقریب و ساخت افعال متوالی زبان فارسی

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 3، دوره 16، شماره 4 - شماره پیاپی 37، اسفند 1403، صفحه 66-51   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2024.89773.1272

نویسندگان

آزاده سخن آفرین¹؛ والی رضایی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران,

²دانشیار گروه زبان‌شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

ساخت نمودی یکی از روابط معنایی میان‌بندی است که مراحل پیش از آغاز تا پایان یک رویداد را نشان می‌دهد. نمود تقریب یکی از انواع ساخت نمودی است که بیانگر مرحله پیش از آغاز است و احتمال وقوع رویدادی را در زمان گذشته، حال و آینده نشان می‌دهد. در زبان فارسی از ترکیب فعل معین «داشتن»، پیشوند «-می» و فعل اصلی ساخت مستمر ماضی و مضارع ساخته می‌شود که بیانگر نمود ناقص دستوری است و باتوجه به بافت در صورتی که فعل اصلی از افعال لحظه‌ای یا ایستا باشد بیانگر نمود واژگانی تقریب است. در پژوهش حاضر نمود تقریب ساخت افعال متوالی زبان فارسی در چارچوب دستور نقش و ارجاع مورد بررسی قرار گرفته است که هدف آن تعیین نوع عمل فعل اصلی و رابطه الحاق پیوند نمود تقریب افعال متوالی زبان فارسی است. در راستای دستیابی به این هدف داده‌ها از فرهنگ فارسی عامیانه نجفی، پایگاه دادگان زبان فارسی، سایت‌ها و سایر آثار پژوهشی گردآوری شدند و پس از تعیین متوالی بودن آنها بر مبنای معیارهای آیخنوالد، در چارچوب دستور نقش و ارجاع نوع عمل و رابطه الحاق-پیوند آنها توصیف و تبیین شدند. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که ساخت متوالی نمود تقریبی دارای رابطه‌ الحاق-پیوند ناهمپایگی هسته‌ای است.

کلیدواژه‌ها

ساخت فعل متوالی نامتقارن؛ نمود تقریبی؛ دستور نقش و ارجاع؛ رابطهی الحاق-پیوند

مراجع

ابوالحسنی چیمه، ز. (۱۳۸۳، ۷-۸ آذرماه). افعال نمودی در زبان فارسی. مجموعه مقالات دانشگاه علامه طباطبایی (ص. ۲۵-۳۲). انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.

احمدی گیوی، ح. (1380). دستور تاریخی فعل. قطره.

احمدی گیوی، ح.، و انوری، ح. (1382). دستور زبان فارسی. فاطمی.

انوشه، م. (۱۳۹۷). نمود دستوری در ساخت فعل های پیاپی در زبان فارسی: رویکردی کمینه گرا. پژوهش های زبانشناسی، ۲۰(۱)، ۷۳-۹۱. http://doi.org/10.22108/JRL.2018.113736.1266

پایگاه دادگان زبان فارسی. (1403). https://pldb.ihcs.ac.ir

جهان پناه تهرانی، س. (۱۳۶۳). جعل­های لحظه­ای وتداوم. زبان­شناسی، ۱(۲)، ۶۴-۱۰۰.

داوری، ش.، و نغزگوی کهن، م. (۱۳۹۶). افعال معین در زبان فارسی. نویسه پارسی.

رضایی، و. (1391). بررسی نحوی و معنایی فعل های ایستا در زبان فارسی. زبان شناسی و گویش های خراسان، 4 (7)، 23-38.  https://doi.org/10.22067/lj.v4i7.24958

رضایی، و. (۱۳۹۴). فعل متوالی یا دوگانه. مقاله ارائه‌شده در همایش زبانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد.

رضایی، و.، و مکارمی، ژ. (1400). نمود پیش نگر و نوع عمل در زبان فارسی. پژوهش های زبان شناسی، 23(1)، ۱۱۳-‍۱۳۲. https://doi.org/10.22108/JRL.2021.130216.1595

صفا، پ. (1380). نمود و نقش های آن در زبان. مدرس ، ۲۳(۵)، ۹۵-۱۱۴.

فرشیدورد، ف. (۱۳۹۱). دستور مختصر تاریخی زبان فارسی. زوار.

ماهوتیان، ش. (1378). دستور زبان فارسی از دیدگاه رده شناختی. مرکز.

مکارمی، ژ. (۱۴۰۰). تعامل نمود دستوری و واژگانی در زبان فارسی براساس رویکرد نقش گرا.رساله دکتری: دانشگاه رازی.

معزی پور، ف. (۱۳۹۹). دستور نقش و ارجاع و دستوری شدگی شواهدی از معین شدگی در فارسی. زبان شناسی و گویش‌های خراسان، ۱۲(۳)، ۱۳۷-۱۸۸.  https://doi.org/10.22067/jlkd.2021.39567

موسوی، س. (۱۳۸۹). ساخت فعل های متوالی در زبان فارس. انتشارات دانشگاه اصفهان.

نجفی، ا. (1378). فرهنگ فارسی عامیانه. نیلوفر.

نجفی، پ.، رحیمیان، ج.، خرمایی، ع.، و مولودی، ا. (1401). ساخت مرحله ای در زبان فارسی (تحلیل پیکرده بنیاد در چارچوب دستور نقش و ارجاع). زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان، 14(4)، 1-38.

https://doi.org/10.22067/jkld.2022.75545.1090

نغزگوی کهن، م. (۱۳۸۹). افعال معین و نمایش نمود در زبان فارسی، ادب‌پژوهی، ۴(۱۴)، ۹۳-۱۱۰.

هدایت، ص. (1394). بوف کور. برگرفته از https://taaghche.com  

Aikhenvald, A. (2018). Recognizing serial verb. Oxford University Press.

Aikhenvald, A., & R. M. (2006). Serial verb constructions: A cross-linguistic typology. Oxford University Press.

Comrie, B. (1976). Aspect. Cambridge University Press.

Dik, S. K. (1997). The theory of Functional Grammar. Part1: The structure of the clause. Mouton de Gruyter.

Freed, A. F. (1979). The semantics of English aspectual complementation. D. Reidel.

Heine, B. (1994). On the genesis of aspect in African languages: The proximative. Berkely Linguistics Society , 20, 35-46.

Kilian-Hatz, C. (2006). Serial verb constructions in Khwe (Centeral-Khoisan). In A. A. Dixon (Ed.), Serial verb construction A cross-linguistic typology (pp. 108-123). Oxford university Press.

Olson, M. (1997). A semantic and pragmatic model of lexical and grammatical aspect. Garland.

Pavey, E. L. (2010). The structure of language an introduction to grammatical analysis. Cambridge University Press.

Romaine, S. (1999). The grammaticalization of Proximative in Tok Pisin. Language , 75 (2), 32-46.

Smith, C. (1997). The parameter of aspect. Reidel

Taleghani, H. A. (2008). Modality, aspect and negation in Persian. John Benjamins.

Van Valin, J., & Lapolla, R. (1997). Syntax: Structure, meaning and function. Cambridge University Press.

Van Valin, R. (2005). Exploring the syntax-semantics interface. Cambridge University Press.

Vendler, Z. (1967). Linguistics in philosophy. Cornell University Press.