تأثیر احساس امنیت بر اعتماد اجتماعی در بین شهروندان شهر بیرجند

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 8، دوره 21، شماره 4 - شماره پیاپی 50، دی 1403، صفحه 247-272   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2024.87531.1498

نویسندگان

فروزان شمسی¹؛ محمدباقر آخوندی^{* 2}

¹کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی، دانشگاه بیرجند،بیرجند، ایران

²استادیار گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

چکیده

اعتماد اجتماعی، از جمله پدیده‌های اجتماعی است که در روابط اجتماعی نقش حیاتی ایفا می‌کند؛ ازاین‌رو هدف این پژوهش تبیین اعتماد اجتماعی (بین شخصی، تعمیم‌یافته و نهادی) در میان شهروندان شهر بیرجند است. چارچوب نظری پژوهش، تلفیقی از نظریۀ سرمایۀ اجتماعی پاتنام و نظریۀ امنیت بوزان و ویور است. پرسش اصلی این پژوهش این است که احساس امنیت چه تأثیری بر اعتماد اجتماعی شهروندان شهر بیرجند دارد؟ روش پژوهش پیمایشی است و کلیۀ شهروندان 15 تا 65 سال ساکن شهر بیرجند جامعۀ آماری آن را تشکیل می‌دهند. حجم نمونه 384 نفر بوده که به روش نمونه‌گیری ترکیبی اجراشده است. یافته‌ها، بیانگر آن است که 6/50 شهروندان بیرجندی اعتماد اجتماعی کمی نسبت به عموم مردم و نهادهای سیاسی، اقتصادی، آموزشی، مذهبی و عمومی دارند. در مجموع میزان اعتماد اجتماعی پایین‌تر از حد متوسط است و مقایسۀ شاخص‌های اعتماد اجتماعی نشان می‌دهد که میزان اعتماد بین‌شخصی افراد نمونۀ تحقیق بیش‌تر از اعتماد تعمیم‌یافته و اعتماد نهادی است. یافته‌های تحقیق بیانگر همبستگی مثبت و معنادار بین احساس امنیت و ابعاد سه‌گانۀ آن با اعتماد اجتماعی در بین شهروندان شهر بیرجند است. علاوه بر این، یافته‌ها نشان می‌دهد بین متغیرهای جنسیت، سطح تحصیلات و وضعیت تأهل رابطۀ مستقیم و معنادار و بین سن با اعتماد اجتماعی رابطۀ منفی و معکوسی وجود دارد. از سوی دیگر بین درآمد ماهانه با اعتماد اجتماعی رابطۀ معناداری وجود ندارد. براساس تحلیل رگرسیون چند متغیری ضریب تعیین، متغیرهای مستقل و اعتماد اجتماعی نهادی نشان می‌دهد که متغیرهای مزبور حدود 37 درصد تغییرات آن را تبیین و پیش‌بینی می‌کنند و ضریب تعیین متغیرهای مستقل و اعتماد تعمیم‌یافته نیز نشان می‌دهد حدود 46 درصد تغییرات آن توسط متغیرهای وارد شده در مدل قابل تبیین و پیش‌بینی است. همچنین، براساس نتایج تحلیل مسیر اولین متغیری که بیشترین تأثیر را بر اعتماد اجتماعی دارد «احساس امنیت سیاسی» است.
 

کلیدواژه‌ها

اعتماد اجتماعی؛ اعتماد بین‌شخصی؛ اعتماد تعمیم‌یافته؛ اعتماد نهادی؛ احساس امنیت

مراجع

1. اتسلندر، پ. (1371). روش‌های تجربی تحقیق اجتماعی. (ب. کاظم‌زاده، مترجم). مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی، معاونت فرهنگی.
2. امیرکافی، م. (1380). «اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن». نمایه پژوهشی، شمارۀ 18، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 9-40 .
3. بوزان، ب. (1378). مردم، دولت‌ها و هراس. (پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی، مترجم). تهران: انتشارات پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
4. بوزان، ب. (1389). مردم، دولت‌ها و هراس. (پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی، مترجم). تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
5. بهزاد، د. (1382). تحلیل نظری سرمایۀ اجتماعی در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، فصلنامۀ فرهنگ کردستان، سال 5، شمارۀ 16 و 17 (پاییز و زمستان)، 104 ـ 123.
6. پاتنام، ر. (1380). دموکراسی و سنت­های مدنی. (م. ت. دلفروز، مترجم). تهران: دفتر مطالعات و تحقیقات کشور.
7. توفیقی‌نیا، ا. (1399). عوامل مؤثر اجتماعی بر احساس عدالت در شهروندان شهر بیرجند. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشگاه بیرجند، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، گروه علوم اجتماعی.
8. حیدرآبادی، ا. (1389). اعتماد اجتماعی و عوامل اجتماعی- فرهنگی مؤثر بر آن (مطالعۀ موردی: جوانان 20-29 ساله استان مازندران). مجلۀ تخصصی جامعه‌شناسی، 1(1). تابستان، 39-66 .
9. ذلفقاری، ا؛ سپهوند، ح؛ دریکوند، خ؛ و امام‌جمعه، ف. (1391). عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان اعتماد اجتماعی دبیران متوسطه شهر خرم‌آباد. فصلنامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 6 (زمستان)، 240 ـ 269.
10. رفیع‌پور، ف. (1380). کندوکاوها و پنداشت‌ها. چاپ یازدهم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
11. ریتزر، ج. (1386). نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر. (م. ثلاثی، مترجم). تهران: نشر علمی.
12. زتومکا، پ. (1384). اعتماد یک نظریه جامعه‌شناسی. (ف. گلابی، مترجم). نشر: گلابی.
13. سیدزاده، ق. (۱۳۹۹). بررسی اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن در بین مردم شهر زاهدان. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد پژوهش علوم اجتماعی، دانشگاه بیرجند، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، گروه علوم اجتماعی.
14. شارع‌‌پور، م. (1383). ابعاد و کارکردهای سرمایۀ اجتماعی و پیامدهای حاصل از فرسایش آن در بررسی مسائل اجتماعی. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
15. شارع‌پور، م. (1380). فرسایش سرمایۀ اجتماعی و پیامدهای آن. نامۀ انجمن جامعه‌شناسی ایران، شمارۀ 3، 101ـ 112.
16. عنایت، ح؛ موحد، م؛ و حیدری، ا.ر. (1390). مطالعۀ رابطۀ اعتماد اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی در میان جوانان 15 تا 29 سال ساکن شهرهای شیراز و یاسوج، فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، 23(1). بهار، 81 ـ 104.
17. گیدنز، ا. (1387). تجدد و تشخص. (ن. موفقیان، مترجم). تهران: نشرنی.
18. ملکی، س؛ و شیخی، ح. (1388). تحلیل و طبقه‌بندی شاخص‌ها و تعیین اولویت‌های توسعه در استان‌های کشور با استفاده از روش تحلیل عاملی و تحلیل خوشه‌ای، نشریۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی (دانشگاه تبریز)، 14(29).پاییز، 61 ـ 85.
19. نظم‌فر، ح؛ عشقی‌چهاربرج، ع؛ و علوی، س. (1396). بررسی وضعیت رقابت‌پذیری اقتصادی شهرهای ایران. فصلنامۀ علمی ـ پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری، شمارۀ 5(پاییز)، 23 ـ 38.
20. نوروزی، ن. (1384). سیاست جنائی در جرائم خرد و تأثیر آن بر احساس امنیت شهروندان (با تکیه بر نظریۀ پنجره‌های شکسته). پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد. دانشگاه تهران.
21. یاری، ح؛ و هزارجریبی، ج. (1391). بررسی رابطۀ احساس امنیت و اعتماد اجتماعی در میان شهروندان (مطالعه موردی ساکنان شهر کرمانشاه)، فصلنامۀ پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، 1(4).زمستان، 39 ـ 58.
22. Allport, Gordon W. (1961). Pattern and Growth in Personality. New York: Holt, Rinehart and Winston.
23. Putnam, Robert. (2000). Bowling Alone: The callapse and Revival of American community. New York: simon and schuster.
24. Lindström, M. (2003). Social capital and sense of insecurity in the neighbourhood: a population-based multilevel analysis in Malmö, Sweden. Social Science & Medicine, 56(5), 1111-1120.
25. Mistal, Barbara A. )1997). Trust in Modern Societies. Oxford: Blackwell.
26. Wilson, J. Q., & Kelling, G. L. (1982). The police and neighborhood safety: Broken windows. Atlantic monthly, 127(2), 29-38.‏
27. Newton, Kenneth. (2002). Social Trust and Political Disaffection Social Capital and Democracy. EURSCO conference on social capital: Exeter.