ارزیابی الگوی دسترسی به مراکز و کاربری‌های اقتصادی با تأکید بر رویکرد عدالت فضایی (مطالعه موردی: کلان‌شهر تهران)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 دی 1403

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2024.90990.1498

نویسندگان

صهبا گلچین فر¹؛ خشایار کاشانی جو^{* 1}؛ کیانوش ذاکرحقیقی²

¹دانشگاه آزاداسلامی-واحد شهر قدس

²واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاداسلامی

چکیده

توزیع فضایی نامتعادل مراکز و کاربری‌های اقتصادی در سطح شهرها می‌تواند موجب تراکم شدید جمعیت در برخی از مناطق شهری، عدم کارایی سیستم حمل‌ونقل شهری، فقر شدید، مشکلات زیست‌محیطی و غیره در سطح شهر گردد. این پژوهش باهدف تحلیل توزیع فضایی مراکز و کاربری‌های اقتصادی در سطح شهر تهران با رویکرد مدیریت بحران تهیه‌شده است. پژوهش حاضر بر اساس هدف، کاربردی و بر اساس ماهیت و روش، توصیفی – تحلیل است. برای تحلیل الگوی توزیع فضایی مراکز و کاربری‌های اقتصادی در وهله اول از روش نزدیک‌ترین مجاورت (ANN) و در وهله دوم از تکنیک Fuzzy-ANP و نرم‌افزار ARC GIS- Super Decision استفاده شد. همچنین تبیین همبستگی بین توزیع جمعیت و مراکز اقتصادی با بکارگیری روش رگرسیون وزنی جغرافیایی (GWR) انجام‌شده است. نتایج پژوهش نشان داد که الگوی توزیع فضایی تمامی شاخص‌ها به‌جز کاربری حمل‌ونقل دارای الگوی خوشه‌ای است و میزان Z-Score کمتر از 2.65- محاسبه‌شده است. از سویی دیگر در مناطق مرکزی و شمالی شهر تهران ‌همبستگی بالایی بین توزیع و پراکنش جمعیت و میزان دسترسی به مراکز اقتصادی وجود دارد و جمعیت‌پذیری مناطق مذکور به‌تبع تمرکز مراکز و کاربری‌های اقتصادی رخ‌داده است که این امر می‌تواند در سال‌های آتی منجر به بروز مشکلات و معضلات شهری در زمینه‌های مختلف همچون تراکم شدید جمعیت، فقر شدید، عدم تعادل‌های منطقه‌ای و بحران‌های اجتماعی گردد. در این راستا، اولویت‌بندی مناطق شهر تهران با تأکید بر نواحی جنوبی و غربی و اتخاذ رویکرد تمرکززدایی در توزیع فضایی کاربری‌های اقتصادی به‌عنوان راهبردهای کلیدی تحقق عدالت فضایی در دسترسی به فعالیت‌های اقتصادی کلان‌شهر تهران محسوب می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

عدالت فضایی؛ مراکز اقتصادی؛ توزیع فضایی؛ کلان‌شهر تهران