تحلیل اثر نامتقارن متغیرهای کلان اقتصادی موثر بر قیمت مواد غذایی در ایران

اقتصاد و توسعه کشاورزی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 دی 1403

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jead.2025.91069.1319

نویسندگان

رضا حیدری^* ؛ ابراهیم جاودان؛ مهدی شعبان زاده خوشرودی

موسسه پژوهش های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی

چکیده

قیمت مواد غذایی شاخص مهمی از رفاه جامعه است و سیاستگذران همواره در تلاش‌اند تا تورم مواد غذایی را کاهش دهند. در این راستا و با هدف کنترل قیمت مواد غذایی، سیاست‏های متفاوتی در ایران نیز به اجرا درآمده که میزان اثرگذاری این سیاست‏ها مورد بحث بوده است. هدف این مقاله، بررسی اثر نامتقارن متغیرهای کلان اقتصادی (حجم پول، تولید ناخالص داخلی سرانه، نرخ ارز و درجه باز بودن تجاری) بر تورم مواد غذایی ایران با استفاده از رویکرد غیر خطی خودتوضیح با وقفه‏های گسترده (NARDL) در دوره 2022-1991 می‌باشد. نتایج حاصل از تخمین مدل NARDL نشان داد که اثر رشد عرضه پول و تولید ناخالص داخلی سرانه بر تورم مواد غذایی تنها در بلندمدت نامتقارن بوده و واکنش تورم مواد غذایی نسبت به افزایش و کاهش رشد آنها مثبت و معنادار است و اثر افزایش آنها بر تورم مواد غذایی بیشتر از اثر کاهش آنهاست. همچنین، اثر رشد نرخ ارز بر تورم مواد غذایی در کوتاه‌مدت و بلندمدت نامتقارن بوده و واکنش تورم مواد غذایی نسبت به افزایش نرخ ارز مثبت و معنادار است، در حالی که اثر کاهش آن اثر معناداری بر تورم مواد غذایی ندارد. اثر متغیر درجه باز بودن تجاری بر تورم مواد غذایی نیز در کوتاه‌مدت و بلندمدت متقارن بوده و افزایش و کاهش آن به میزان یکسان سبب کاهش تورم مواد غذایی می‌شود. بنابراین، اجرای سیاست‌های پولی انقباظی هماهنگ با سایر سیاست‌های بانک مرکزی، افزایش سرمایه‌گذاری و تلاش برای افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی، سیاست‌های ارزی مناسب جهت جلوگیری از افزایش غیر منطقی نرخ ارز و کاهش تعرفه‌ها و محدودیت‌های تجاری در جهت افزایش درجه باز بودن تجاری توصیه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

اثرات نامتقارن؛ تورم مواد غذایی؛ متغیرهای کلان اقتصادی؛ مدل NARDL؛ ایران