مدل‌سازی تغییرات مکانی مؤلفه‌های کیفی آب با استفاده از متغیرهای ژئومورفومتری (مطالعه موردی: حوضه‌های آبخیز تالش)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 بهمن 1403

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2025.90461.1527

نویسندگان

فهیمه پورفراش زاده؛ عقیل مددی^* ؛ مرتضی قراچورلو

دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

تحقیق حاضر با در پیش گرفتن رویکرد سیستمی و با هدف مدلسازی روابط کمی بین خصوصیات هندسی حوضه آبخیز و تغییرات مکانی مولفه‌های کیفی آب در حوضه‌های آبخیز تالش انجام گرفت.
ابزار تحقیق شامل نقشه‌های زمین‌شناسی، مدل رقومی ارتفاعی (DEM)، و داده‌های کیفی آب در 12 ایستگاه هیدرومتری بود. به منظور تشخیص و تعیین روابط کمی از تحلیل‌های همبستگی و رگرسیونی بین متغیرهای ژئومورفومتری (15 متغیر) و متغیرهای کیفی کل جامدات محلول (TDS) و قابلیت هدایت الکتریکی (EC) کمک گرفته شد. دست‌یابی به مدل کلی رگرسیونی از طریق روش‌های جبری و گام به گام میسر شد..
نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که روابط همبسته معنی‌داری بین 8 متغیر مستقل و دو متغیر کیفی آب وجود دارد. ضرایب همبستگی از 6/0 تا 88/0 متغیر بود. به‌علاوه، با افزایش میزان متغیرهای مستقل فوق، میزان TDS و EC افزایش یافته و درنتیجه کیفیت آب کاهش یافت. در مدل‌های رگرسیونی حاصل از اعمال روش جبری، نزدیک به 98 درصد واریانس متغیرهای کیفی TDS و EC قابل توضیح بود. در مدل‌های رگرسیونی حاصل از اعمال روش گام به گام با استفاده از دو متغیر طول رودخانه اصلی و شیب حوضه به ترتیب 78 و 88 درصد واریانس متغیرهای کیفی TDS و EC قابل توضیح بود..
نتایج نشان داد که با تکیه بر داده‌های رقومی ارتفاعی و مدل‌های آماری رگرسیونی می-توان به راحتی و با دقت کافی به مدل‌های کارا و مفید جهت پیش‌بینی تغییرات مکانی TDS و EC در رودخانه‌های تالش دست یافت .

کلیدواژه‌ها

کیفیت آب؛ ژئومورفومتری؛ رگرسیون؛ تالش

مراجع