الگوهای استقرار مسکن بومی کنگ

مطالعات طراحی معماری و شهرسازی زمینه گرا

دوره 1، شماره 1، فروردین 1404، صفحه 87-104   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/context.2025.91787.1011

نویسنده

رضا سرعلی^*

دانش‌آموخته دکتری معماری دانشگاه شهید بهشتی تهران، تهران، ایران.

چکیده

«معماری بومی» اصطلاحی ابداع‌شده در قرن نوزده میلادی است که برای نشان‌ دادن مجموعه‌ای از سنت‌های ساختمانیِ خارج از نمونه‌های ساختمانی متعارف، که اغلب توسط معماران آموزش‌دیدة رسمی ایجاد می‌شود، استفاده شده است. این نوع معماری، که بیشترِ محیط‌هایی که تا کنون ایجاد شده‌اند را شکل می‌دهد، همواره تأثیری قابل‌توجه بر عمل معمارانة معماران رسمی داشته است. در چند دهة اخیر، صاحبنظران به منظور بهره‌مندی از سنت‌های بومی در حل مسائل پیچیدة محیط‌های معاصر، گذر از رویکردهای تقلیل‌گرایانه و ایدئولوژیک به روش‌های مسئله‌محورتر و مفهومی و ساخت نظریه در ارتباط با محیط‌های بومی را توصیه کرده‌اند. در این چارچوب، پژوهش حاضر، با هدف تدقیق برخی از مفاهیم بنیادین حوزة مطالعات معماری بومی و شناخت الگوهای مسکن بومی در یک سکونتگاه بومی شناخته‌شده، طرح شده است. به این ترتیب، در گام نخست پژوهش، با روش مطالعة اسنادی و استدلال منطقی، تعاریف «معماری بومی» و «الگو» تدقیق شده است. در گام دوم، با استفاده از روش «موردپژوهی» (از نوع تک‌موردی مبسوط)، 21 مسکن بومی در روستای تاریخی کنگ (واقع در شهرستان طرقبه‌شاندیز استان خراسان‌رضوی ایران)، به عنوان «واحدهای تحلیل» پژوهش، به صورت هدفمند انتخاب و مستندنگاری شده و در گام سوم، با تحلیل برخی از داده‌های «بانک‌دادة»‌ پژوهش، الگوهای مرتبط با استقرار مسکن بومی روستا روی بستر طبیعی آن شناسایی و گزارش شده است. این الگوها شامل «الگوی جهت‌گیری»، «الگوی انتظام فضاها در طبقات»، «الگوی دسترسی» و «الگوی ارتباط طبقات» است که در انتهای مقاله به صورت تصویری ارائه و در مورد آنها بحث شده است.

کلیدواژه‌ها

معماری بومی؛ مسکن بومی؛ سنت بومی؛ الگوی استقرار؛ روستای کنگ

مراجع

1. AlSayyad, N. & Arboleda, G. (2011). “The Sustainable Indigenous Vernacular: Interrogating a Myth. In Aesthetics of Sustainable Architecture, edited by Sang Lee, 134–151. Rotterdam: 010 Publishers.
2. Alexander, C. (1979). The Timeless Way of Building. Oxford University Press, New York.
3. Bell, S. (1999). Landscape: Pattern, Perception and Process (1st ed). Taylor & Francis. https://doi.org/10.4324/9780203014882
4. Besset, M. (1987). Le Corbusier, New York: Rizzoli.
5. Blier, S. P. (2006). “Vernacular Architecture. In Chris, T. Webb, K. Susanne, K. Mike, R. and Patricia, S. (eds.), Handbook of Material Culture, Sage, London, pp. 230–253. https://doi.org/10.4135/9781848607972.n16
6. Bronner, S. J. (2012). “Building Tradition: On Control and Authority in Vernacular Architecture, Explaining Traditions: Folk Behavior in Modern Culture. The University Press of Kentucky. https://doi.org/10.5810/kentucky/9780813134062.003.0004.
7. Brown, R. & Maudlin, D. (2012). “Concepts of Vernacular Architecture. In G. Crysler, H. Heynen, & S. Cairns (Eds.), The SAGE Handbook of Architectural Theory (pp. 340-355). SAGE Publications Ltd. https://doi.org/10.4135/9781446201756.n21
8. Davis, H. (1997). “Slope. In P. Oliver (ed.), Encyclopedia of Vernacular Architecture of the World. Cambridge: New York, USA, Cambridge University Press.
9. Dehkhoda, A. A. (1993). Dehkhoda Dictionary. Tehran: Tehran University.
10. ICOMOS Mexico. (1999). Charter on the built vernacular heritage, Ratified by the ICOMOS 12th General Assembly, in Mexico, October 1999.
11. Iran National Statistical Center. (2015). http://www.amar.org.ir
12. Khorasan Razavi General Department of Cultural Heritage, Tourism and Handicrafts.
13. Khorasan Razavi province. (2025) in Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Razavi_Khorasan_province
14. Mazumdar, S. (1995). “Even the Moon Has a Dark Side: A Critical Look at Vernacular Architecture. 83rd ACSA Annual meeting of history and theory criticism (pp. 128-134). lrvine: University of California.
15. Oliver, P. (1997). “Introduction”. In P. Oliver (ed.), Encyclopedia of Vernacular Architecture of The World, Cambridge: New York, USA, Cambridge University Press
16. Oliver, P. (2006). Built to Meet Needs: Cultural Issues in Vernacular Architecture, Routledge, London. https://doi.org/10.4324/9780080476308
17. Pavlides, E. (1997). “Architectural. In P. Oliver (ed.), Encyclopedia of Vernacular Architecture of the World. Cambridge: New York, USA, Cambridge University Press.
18. Rapoport, A. (1990). History and Precedent in Environmental Design, New York: Plenum Press.
19. Rapoport, A. (2006). “Vernacular Design as a Model System. in L. Asquith and M. Vellinga (Eds.) Vernacular Architecture in the 21st Century: Theory, Education and Practice, Abingdon, Oxon (UK), Taylor and Francis, p179-198.
20. Rapoport, A. (1999). “A Framework for Studying Vernacular Design. Journal of Architectural and Planning Research, 16(1), 52–64. https://www.jstor.org/stable/43030481
21. Rapoport, A. (1969). House, Form and Culture, Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
22. Rudofsky, B. (1964). Architecture without Architects, New York: Doubleday & Co.
23. Salingaros, N.A. (2007). A Theory of Architecture. UMBAU-VERLAG Harald Püschel
24. Salingaros, N.A. (2000). “The structure of pattern languages. Architectural Research Quarterly, 4(2):149-162. https://doi.org/10.1017/S1359135500002591
25.  https://climatology.ir/?p=353
26. The global climatological database Meteonorm (www.meteonorm.com).
27. Yin, R. K. (2014). Case study research: design and methods (5rd). Thousand Oaks, Calif: SAGE Publications.