گرایش به ارزش‌های مدرن و رابطۀ آن با هویت ایرانی، اسلامی و انقلابی

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 2، دوره 22، شماره 1 - شماره پیاپی 51، فروردین 1404، صفحه 39-63   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2025.87473.1496

نویسندگان

علی اکبر آزادواری¹؛ صدیقه محمد اسماعیل^{* 2}؛ حسن خیری³؛ سمیه تاجیک اسماعیلی⁴؛ فرهاد امام جمعه⁵

¹دانشجوی دکتری تخصصی رشتۀ جامعه‌شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³استاد گروه جامعه‌شناسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

⁴دانشیار گروه ارتباطات اجتماعی،واحد تهران شرق، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

⁵استادیار گروه جامعه‌شناسی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران

چکیده

امروزه با گسترش فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی و ظهور پدیده‌ای به نام فضای مجازی، از یک طرف شاهد ظهور ارزش‌ها و معانی جهانی در روابط جوامع هستیم، از طرف دیگر این ارزش‌ها و معانی ممکن است سبب شکل‌گیری تقاضاهای جدید، بدبینی نسبت به آموزه‌های ایدئولوژیک در بین شهروندان شود و نوعی شهروندی چندگانه (منظور شهروندانی که هم به ارزش‌ها، نمادها و معانی ملّی احساس تعلق می‌کنند و هم به معانی، نمادها و ارزش‌های جهانی) شکل گیرد، در نتیجه بین شهروندان شاهد تکثرگرایی ارزشی و هویتی هستیم. گسترش ارزش‌های مدرن به مدد فضای مجازی تاروپود جامعۀ جدید را درهم تنیده است. این احتمال وجود دارد که گرایش به این ارزش‌ها بر اولویت‌ها و جهت‌یابی افراد تأثیر داشته باشد. جوامع به دلیل فقدان کنترل همه‌جانبه بر وسایل ارتباطی نوین، توانایی اقناع احساس تعلق و تعهد به اهداف، ارزش‌ها و حفظ عناصر هویت‌بخش را از دست داده‌اند. مقالۀ حاضر که رهاورد یک تحقیق است با این هدف سازمان یافته که رابطۀ گرایش به ارزش‌های مدرن با هویت اجتماعی را بررسی نماید. الگوی نظری این تحقیق تلفیقی از نظریات گیبینز، گیدنز و جیمسون است. این پژوهش براساس این فرضیه شکل گرفته است که هر چه افراد بیشتر به ارزش‌های مدرن گرایش پیدا کنند، هویت ملی، دینی و انقلابی آنها بیشتر تضعیف خواهد شد. این تحقیق با روش پیمایش انجام شده است. جمعیت آماری تحقیق، شهروندان بالای 15 سال شهر تهران است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که گرایش به ارزش‌های مدرن رابطه‌ای معکوس و معنادار با هویت ایرانی، هویت اسلامی و هویت انقلابی دارد.
 
 

کلیدواژه‌ها

ارزش‌های مدرن؛ هویت ایرانی؛ هویت اسلامی؛ هویت انقلابی

مراجع

1. آزادواری، ع. ا. (1387). در معرض فرایند جهانی قرار گرفتن و رابطۀ آن با مشروعیت سیاسی. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد پژوهش علوم اجتماعی، دانشگاه خوارزمی تهران.
2. استیون، م. (1396). مصرف، شیوه‌ای از زندگی. (علیخواه. ف، مترجم). تهران: نشر جامعه‌شناسان.
3. باکاک، ر. (1381). مصرف. (صبری. خ، مترجم). تهران: نشر شیرازه.
4. بوردو،ژ. (1378). لیبرالیسم. (احمدی. ع، مترجم). تهران: نشر نی.
5. بیات، ب؛ و آزادواری، ع.ا. (1389). تأثیر جهانی‌سازی بر هویت ملی و هویت جهانی. فصلنامۀ علمی- پژوهشی مطالعات امنیت اجتماعی، تابستان 1389، شماره 22، 136- 150.
6. پاستر، م. (1998). عصر دوم رسانه‌ها. (صالحیار. غ.ح، مترجم). تهران: انتشارات مؤسسه ایران.
7. توحیدفام، م. (1383). چرخش‌های لیبرالیسم. تهران: انتشارات روزنه.
8. جهانبگلو، ر. (1374). مدرنیته، دموکراسی و روشنفکران. تهران: نشر مرکز.
9. دوران، ب. (1381). تأثیر فضای سایبرنتیک بر هویت اجتماعی. پایان‌نامه دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس تهران.
10. رفیع‌پور، ف. (1378). وسایل ارتباط جمعی و تغییر ارزش‌های اجتماعی. تهران: کتاب فرا.
11. ریتزر ،ج. (1380). نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر. ( ثلاثی. م، مترجم). تهران: انتشارات علمی.
12. ساروخانی، ب؛ و رضایی‌قادری، خ. (1391). اینترنت و هویت ملی کاربران. نشریۀ فرهنگ ارتباطات، 2(5)، 51- 70.
13. ساندل، م. (1374). لیبرالیسم و منتقدان آن. (تدیّن. ا، مترجم). تهران: انتشارات علمی – فرهنگی.
14. سروش، ع. (1380). قبض و بسط تئوریک شریعت. تهران: انتشارات موسسه فرهنگی صراط.
15. شایگان، د. (1382). افسون‌زدگی جدید ( هویت چهل‌تکه و تفکر سیار). (ولیانی. ف، مترجم). تهران: انتشارات فرزا.
16. شهرام‌نیا، س.ا.م؛ و مهرابی‌کوشکی، ر. (1393). بررسی تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر هویت ملی دانشجویان دانشگاه اصفهان. فصلنامۀ پژوهش‌های راهبردی سیاست، شمارۀ 3، 56-70.
17. عادل‌پور، ص. (1395). تحلیل جامعه‌شناختی پیامدهای شبکه‌های اجتماعی مجازی بر هویت اجتماعی کاربران جوان شهر اصفهان. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه اصفهان.
18. عطاران، م. (1383). جهانی شدن، فناوری اطلاعات و تعلیم و تربیت. تهران: انتشارات مؤسسه توسعۀ فناوری آموزشی مدارس هوشمند.
19. عظیمی، ف. (1371). زمینه‌های فکری و تحقق تاریخی فرهنگ و جامعۀ مدرن. نشریۀ نگاه نو، شماره 9، مرداد و شهریور 1377، 113-125.
20. فرانزوی، ا. (1400). روانشناسی اجتماعی. (قنادان.م و فیروزبخت. م، مترجمان). تهران: نشر رسا
21. قاضیان، م.ر. (1371). نظریه‌های توسعه و عواملی فرهنگی. مجله فرهنگ و توسعه شماره 4، 141-157.
22. -کاستلز، ا. (1384). عصر اطلاعات، اقتصاد جامعه و فرهنگ. (علیقلیان.ا و خاکباز.ا، مترجمان). تهران: انتشارات طرح نو.
23. گری، ج. (2002). لیبرالیسم. (ساوجی. م، مترجم). تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
24. گیدنز، آ. (1379). تجدد و تشخص (جامعه وهویت شخصی در عصر تجدد). (موفقیان. ن، مترجم). تهران: نشر نی.
25. محمدی، م.ع؛ و شیانی. م. (1393). هویت شهروندی در ایران. تهران: انتشارات نور علم.
26. مزینانی، ک. (1396). بررسی رابطۀ استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی بر هویت دینی کاربران در بین دانشجویان شهر تهران. فصلنامۀ رهآورد نو، شماره 64، 67-79.
27. ملکیان، م. (1381). راهی به رهایی، جستارهایی در عقلانیت و معنویت. تهران: نشر نگاه معاصر.
28. مهدی‌زاده‌طالشی، م. (1374). اندیشه‌های سنت و تجدد در مطبوعات ایران، بررسی نسبت مؤلفه‌های سنت و تجدد در مجلۀ کیان، نامۀ فرهنگ و فرهنگ و توسعه. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
29. نولان، پ؛ و لنسکی گ. (1380). جامعه‌های انسانی. (موفقیان. ن، مترجم). تهران: نشر نی.
30. نوابخش، م؛ هاشم‌نژاد، ف؛ و زادشم‌پور، و. (1390). بررسی آثار شبکه‌های اجتماعی نوین و موبایل در تغییر هویت جوانان 15 – 29 ساله استان مازنداران. نشریۀ جامعه‌شناسی جوانان، دوره 1، شماره 1، 63-80.
31. وبر، م. (1384). دین، قدرت و جامعه. (تدین.ا، مترجم). تهران: نشر هرمس.
32. یوسفی، ع. (1380). همبستگی قومی و هویت ملی. فصلنامۀ مطالعات ملّی، سال دوم تابستان 1380، 86-102.
33. Beyer, P. (1994). Religion and globalization. London: Sage
34. Castells, m. (1997). the power of identity, the Economy, society and culture, oxford: Dlachwell.
35. Cheung, C. M. K., & Lee, M. K. O. (2015). A theoretical model of intentional social action in online. Decision Support Systems, 49, 24-30.
36. Chou, A., & Lim, B. (2015). A framework for measuring happiness in online social network. Illnois state university.
37. Giddens, A. (1991). modernity of postmodernity. comberidge: polity press.
38. Hand, M., & sandy. W. (2002). E- topia as Cosmopolis or Citadel on the Democratizing and Democratizing logics of the Internet or, Towerd a Critigue of the New Technological Fetishism. Theory, Culture and Society, No.1-2
39. Howard, Judith A. (2000). Social psychology of identities. Annual Review of Sociology, Vol .26, pp. 367-393.
40. Lee, J., & Lee, H. (2016). The computer-mediated communication network: exploring the linkage between the online community and social capital. New Media & 12 (5),711-727.
41. Long, J.H., & Chen.G.M. (2018). Impact of internet on adolescent self-identity Development. University of Rhode Island. http//: digitalcommons uri.edu/com-facpubs.
42. Ren, Y., Kraut, R., & Kiesler, S. (2016). Applying Common Identity and Bond Theory to Design of Online Communities, Organization Studies: Online Communities, Organization Studies: http://nms.sagepub.com
43. Jones, Stevn. G. (ed.) (1998) Cybersociety 2.0: Revisiting computer-mediated communication and community, London, Sage.
44. Tyler, T. (2017). Social networking and Globalization. Mediterranean Journal of Social Sciences, 4, No. 6, July 2013,78-93.
45. Schifirnt, C. (1989). Youth as a new Element in the Evoluation of Socity, In Y. Simhadri, (ed), Development of Emerging World Youth, Delhi: Mittal Publication.Swedish perspectiv, Stockholm: Almqvist & Wiksell International.