انواع معرفت و مراتب کشف از دیدگاه نجم‌الدین رازی بر اساس تفسیر عرفانی ‏‏«التأویلات النجمیة»‏

علوم قرآن و حدیث

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 اسفند 1403   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2025.91427.1788

نویسندگان

مرتضی رضازاده¹؛ علی اشرف امامی^{* 2}؛ محمدرضا موحدی^{* 3}

¹دانشجوی دکتری گروه ادیان و عرفان تطبیقی،دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد‏، مشهد، ایران

²دانشیار گروه ادیان و عرفان تطبیقی،دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد‏، مشهد، ایران

³دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

پرسش اصلی پژوهش آن است که انواع معرفت، معرفت شهودی و اقسام کشف از دیدگاه نجم رازی با ‏توجه به تفسیر عرفانی التأویلات النجمیه وی چیست؟

با این چشم‌انداز، با مراجعه به کتاب التأویلات النجمیه، به روش توصیفی-تحلیلی این اثر مورد واکاوی ‏قرار گرفت. نتیجه پژوهش آنکه نجم رازی همچون سایر عرفای اسلامی به مباحث معرفتی پرداخته، که ‏البته در این تفسیر به صورت کاملاً پراکنده بیان شده است. وی اساس معرفت را الهی و نتیجه حرکت ‏حبی در اصل آفرینش می‌داند و مقصود خلقت را اساساً کسب معرفت توسط آدمی می‌نامد. او با توجه به ‏تقسیم دوگانه ظاهر و باطن در همه هستی، معرفت را نیز ظاهری و باطنی و دارای ابزارهای حسی ‏پنجگانه ظاهری و باطنی عنوان می‌کند. معرفت شهودی را از سایر معرفت‌های دیگری که نام می‌برد ‏‏(معرفت عقلی و نظری) بالاتر و ارزشمندتر می‌داند و گرچه معرفت عقلی را می‌پذیرد؛ اما آن را به‌تنهایی ‏و به دور از نور وحی، رهزن و کفر مآل می‌خواند و فلسفه و فیلسوفان را تخطئه می‌کند. او کشف را به ‏مراتبِ کشف نظری؛ کشف قلبی؛ کشف سرّی؛ کشف روحی؛ کشف خفی؛ کشف صفاتی و کشف ذاتی ‏تقسیم می‌کند. این تقسیم به یکی از تقسیم‌بندی‌های ابن عربی از مراتب کشف شباهت زیادی دارد.‏

کلیدواژه‌ها

نجم‌الدین رازی؛ التأویلات النجمیه؛ معرفت؛ عقل؛ شهود

مراجع