پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ‏های عدس با استفاده از آماره‏‌های ناپارامتری و روش چند متغیره تجزیه AMMI

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 اسفند 1403   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.2025.90778.1101

نویسندگان

امین نامداری^{* 1}؛ پیام پزشکپور²؛ محمد برزعلی³؛ اصغر مهربان⁴؛ امیر میرزایی⁵؛ مصطفی حق پناه⁶

¹مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد، موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج

²استادیار، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، خرمآباد، ایران

³استادیار موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی،

⁴استادیار موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی،

⁵استادیار موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی ایلام ، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی،

⁶استادیار موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد، سازمان تحقیقات، آموزش

چکیده

شناسایی ژنوتیپ­هایی با میانگین و پایداری عملکرد بالا ، یکی از هدف­های عمده در برنامه­های به­نژادی گیاهان زراعی می­باشد. در این پژوهش، پایداری عملکرد دانه 15 لاین پیشرفته عدس به همراه دو رقم شاهد گچساران و سپهر در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار و در هشت محیط (چهار منطقه گچساران، خرم‏آباد، مغان و ایلام طی دو سال) مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمون همگنی واریانس­ها توسط آزمون بارتلت انجام شد و با توجه به همگنی واریانس­ها ، تجزیه مرکب برای هشت محیط انجام پذیرفت. تجزیه واریانس مرکب ، برهمکنش ژنوتیپ و محیط را بسیار معنی­دار نشان داد و برای ارزیابی این برهم­کنش از روش های تجزیه پایداری بهره گیری شد. آماره ناپارامتری TOP، ژنوتیپ‏های 12 و 10 را به عنوان پایدارترین ژنوتیپ­‏ها نشان داد و آماره کانگ نیز ژنوتیپ­های 12 و 13 را در رتبه‏های برتر قرار داد. آماره های تنارازو، نصار و هیون، ژنوتیپ­های با میانگین عملکرد پایین را در رتبه های برتر قرار دادند و عموما ژنوتیپ های پرعملکرد در رتبه های بالایی قرار نداشتند. با محاسبه آماره SIIG و در نظر گرفتن همه آماره‏های ناپارامتری، ژنوتیپ 12 در بهترین شرایط از نظر عملکرد و پایداری عملکرد قرار گرفت. همچنین نتایج تجزیه AMMI نشان داد که دو مؤلفه نخست در مجموع 67 درصد برهم کنش ژنوتیپ و محیط را توجیه می­کنند. بای­پلات AMMI1 ژنوتیپ‏های 10، 11 و 12 را به عنوان ژنوتیپ‏های برتر شناسایی نمود و بای­پلات AMMI 2 نیز ژنوتیپ 12 را در بهترین شرایط از نظر پایداری عملکرد تشخیص داد. با در نظر گرفتن نتایج حاصل شده می­توان نتیجه گرفت که ژنوتیپ 12 با فاصله به عنوان بهترین ژنوتیپ از نظر پایداری و عملکرد دانه می‏باشد و می­تواند به عنوان کاندید معرفی رقم زراعی جدید در نظر گرفته شود.

کلیدواژه‌ها

Lens culinaris؛ اقلیم گرم و نیمه‌گرم؛ آماره SIIG؛ ژنوتیپ پایدار؛ سازگاری

مراجع