سنجش کیفیت فضایی مسکن با استفاده از مدل های تصمیم گیری چند معیاره (MCDM) : مطالعه موردی کلانشهر تبریز

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 اسفند 1403

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2025.87018.1406

نویسنده

علی آذر^*

دانشیارگروه شهرسازی و معماری، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی. مراغه، ایران

چکیده

یکی از نیازهای اساسی کلانشهرهای امروزی، مساله تامین مسکن برای شهروندان است. حق مسکن مناسب، به عنوان یک نیاز اساسی اجتماعی طبقه‌بندی شده است. بخش مسکن یکی از نیازهای اصلی در برنامه‌ریزی شهری است. در شهرهایی که از نظر نظر ویژگی‌های مسکن دچار ضعف هستند، کیفیت زندگی ساکنین نیز تنزل پیدا می‌کند. با توجه به بالا بودن تعداد واحدهای مسکونی مورد نیاز، مطالعه دقیق شاخص‌های کمی و کیفی مسکن در هر یک از مناطق شهر و اولویت‌بندی مناطق از نظر شاخص‌های کیفی مسکن برای برنامه‌ریزی مطلوب مسکن ضروری است. هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی کیفیت فضایی شاخص‌های مسکن در کلانشهر تبریز و ارائه شماع جامع کیفی مسکن به تفکیک مناطق و بلوک‌های مسکونی به منظور تعیین اولویت مسکن می‌باشد. روش تحقیق، توصیفی – تحلیلی می‌باشد و ماهیت آن کاربردی است. ابزار گردآوری اطلاعات بصورت مطالعات اسنادی و میدانی می‌باشد. داده‌های شاخص‌های ارزیابی مسکن، از بلوک‌های آماری سال 1395 تبریز استخراج شده است. برای ارزیابی و تحلیل کیفیت فضایی مسکن در شهر تبریز، از مدل A.H.P فازی استفاده شده است. با توجه به خروجی نقشه-های پهنه‌بندی (زونینگ) و بر اساس مدل A.H.P فازی و بر اساس شاخص‌های مساحت مسکن، کیفیت مصالح، تراکم خالص جمعیتی، کیفیت بنا (نوع سازه)، تراکم نفر در واحد مسکونی (ضریب خانوار)، تراکم خانوار در واحد مسکونی( بُعد خانوار)، کمبود واحدهای مسکونی و درصد واحدهای تخریبی، مشخص شد که 42/32 درصد از بلوک‌های مسکونی شهر تبریز مطلوب، 38درصد نسبتا مطلوب، 20درصد نامطلوب و 55/9 درصد کاملا نامطلوب می‌باشد. بر اساس تجزیه و تحلیل‌های صورت گرفته بر طبق خروجی‌ مدل‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره، مشخص گردید که کیفیت فضایی مسکن در مناطق شهر تبریز متفاوت است. از نظر شاخص‌های کیفیت فضایی مسکن، به ترتیب مناطق 10، 1 و 4 در وضعیت نامطلوبی قرار دارند و مناطق 5، 2 و 8 در وضعیت نسبتا مطلوب و مطلوبی قرار گرفته‌اند.

کلیدواژه‌ها

تحلیل فضایی؛ مسکن؛ مدل های تصمیم گیری چندمعیاره؛ تحلیل فازی؛ تبریز