طراحی الگوی توسعه پایدار سازمانی در کتابخانه های دانشگاهی و پژوهشگاهی بر مبنای استفاده از فناوری زنجیره بلوکی (بلاک چین)

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 8، دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 29، خرداد 1404، صفحه 153-178   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2025.90399.1224

نویسندگان

رضا عصاری شهری^{* 1}؛ حمید قاضی زاده²؛ ثریا ضیائی²؛ سید حسن صادق زاده³

¹دانشجوی دکتری، علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

²دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

³استادیار گروه کامپیوتر، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

مقدمه و اهداف: هدف پژوهش حاضر، طراحی الگوی توسعه پایدار سازمانی مبتنی بر قابلیت‌های فناوری زنجیره بلوکی (بلاک‌چین) در کتابخانه‌های دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های زیر نظر وزارت عتف (علوم، تحقیقات و فناوری) است.
روش‌ها: روش تحقیق ترکیبی بوده که طی دو مرحله (مرحله اول به‌صورت کیفی و گام دوم به شکل کمی) و با اهداف توسعه‌ای، کاربردی اجرا شده است. روش گردآوری اطلاعات در بخش کیفی، کتابخانه‌ای و در بخش کمی، میدانی بوده به‌طوری‌که ابزار گردآوری اطلاعات در بخش کیفی، اسناد و منابع کتابخانه‌ای و در بخش کمی، پرسشنامه می‌باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر متشکل از دو گروه شامل مدیران کتابخانه‌ای و متخصصان حوزه فناوری زنجیره بلوکی در کشور بوده که تعداد آن 114 نفر تعیین شد.
یافته‌ها: نتیجه بیانگر آن است که سه شاخص ساختار مدیریتی، ساختار فرهنگی اجتماعی و عدالت سازمانی از بین شاخص‌های زمینه اصلی زیرساخت‌های رشد و توسعه سازمانی با اثرگذاری بالای 60 درصد به‌عنوان مهم‌ترین مؤلفه‌های مربوط به تأثیر فناوری زنجیره بلوکی (بلاک‌چین) در روند شکل‌گیری الگوی توسعه پایدار سازمانی کتابخانه‌ها شناخته شدند. طی ترسیم الگوی مورد نظر، مؤلفه‌های زیرساخت‌های رشد و توسعه سازمانی؛ اقتصاد سازمانی و توسعه منابع انسانی به‌عنوان مؤلفه‌های اصلی توسعه پایدار سازمانی کتابخانه‌های دانشگاهی و پژوهشگاهی و در مورد شاخص‌های بلاک‌چین، معیارهای توسعه فناوری و زیرساخت‌های فناوری بلاک‌چین با داشتن زیرمجموعه‌های مربوطه، به‌عنوان مؤلفه‌های اصلی زنجیره بلوکی مشخص شدند. بر مبنای تحلیل داده‌ها، به‌جز دو مؤلفه شفافیت اطلاعات با سطح معناداری (p=0/666)؛ و مؤلفه ساختار فرهنگی اجتماعی با سطح معناداری (p=0/679)؛ تمامی مؤلفه‌ها و شاخص‌های دو عامل توسعه پایدار سازمانی و فناوری بلاک‌چین با سطح معناداری (p<0/05) مورد تأیید متخصصان قرار گرفتند.
بحث و نتیجه گیری:  با جمع‌بندی نتایج به‌دست‌آمده، الگوی توسعه پایدار سازمانی متشکل از 5 شاخص اصلی زیرساخت‌های رشد و توسعه سازمانی، اقتصاد سازمانی، توسعه منابع انسانی، توسعه فناوری و زیرساخت‌های فناوری بلاک‌چین در کتابخانه به دست آمد که هرکدام از این شاخص‌ها دارای زیر شاخص‌هایی هستند که در الگو مشخص می‌باشند. به‌کارگیری زیرمجموعه‌های هرکدام از این شاخص‌ها تأثیر بسیار شگرفی بر توسعه پایدار سازمانی کتابخانه‌ها خواهد داشت و باب نوینی به روی فعالیت‌های امروز کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی خواهد گشود. ازآنجاکه کتابخانه‌ها در امر خدمات‌رسانی به کاربران امروزی، ناگزیر از استفاده از فناوری‌های نوین هستند مناسب‌تر است که از این فناوری‌ها در جهت توسعه پایدار کتابخانه‌ها بهره‌مند شوند. اگر چنانچه کتابخانه‌ها خود را ملزم و موظف به استفاده از تمام یا حداقل بخشی از مؤلفه‌های مذکور در پژوهش حاضر نمایند، در بازه زمانی کوتاه‌مدت، نتایج شگرف توسعه پایدار سازمانی را دریافت خواهند کرد.
اصالت: در حوزه توسعه پایدار سازمانی پژوهش‌های مختلف با رویکردهای گوناگون انجام شده است. هرچند در ارتباط با موضوع فناوری بلک‌چین پژوهش‌های زیادی در داخل کشور انجام شده، اما در حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی پژوهش مستقلی که دقیقا بر موضوع ارتباط بلاک‌چین و کتابداری باشد تاکنون انجام نگرفته و پژوهش حاضر از این منظر می‌تواند طلیعه‌دار ورود بلاک‌چین در حوزه کتابداری باشد.

کلیدواژه‌ها

توسعه پایدار سازمانی؛ فناوری زنجیره بلوکی؛ بلاک چین؛ کتابخانه ها؛ توسعه اقتصادی؛ توسعه منابع انسانی

مراجع

Cameron, K. S., & Quinn, R. E. Diagnosing and changing organizational culture based on the competing values framework. Jossey-Bass. https://www.researchgate.net/profile/Tahani-Aldahdouh-2/post/Is-the-any-test-or-questionnaire-to-measure-the-organizational-climate-anyone-can-suggest/attachment/59d61f45c49f478072e97966/AS%3A271750183489537%401441801700739/download/Diagnosing+and+changing+organizational+culture+Based+on+the+competing+values+framework.pdf

Crosby, M., Pattanayak, P., Verma, S., & Kalyanaraman, V. (2016). Blockchain technology: Beyond bitcoin. Applied innovation, 2(6-10), 71. https://scet.berkeley.edu/wp-content/uploads/AIR-2016-Blockchain.pdf

Farhoodi, F. (2021). Development of libraries by creativity and value engineering techniques. Dar-alfekr. https://darolfekr.ir/product/%d9%85%d8%af%db%8c%d8%b1%db%8c%d8%aa-%d8%a8%d8%ad%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d8%af%d8%b1-%da%a9%d8%aa%d8%a7%d8%a8%d8%ae%d8%a7%d9%86%d9%87-%d9%87%d8%a7/ (In Persian)

Fathi, M. R., & Sadeghi, R. (2021). Identification and ranking the key factors of block chain success in the sustainable supply chain of the food industry with an integrated approach of interpretive structural modelling and fuzzy dematel. Andisheh Amad, 20(76), 175-202. https://sid.ir/paper/415531/en (In Persian)

Ghadami, M., Mohammadi, Z., & Ghadami, M. (2018). Presenting national sustainable development model based on the basics of strategic knowledge management according to chaos theory. Journal of Investment Knowledge, 7(25), 165-178. http://sanad.iau.ir/fa/Article/844125 (In Persian)

Ghaffari, H., Younessi, A., & Rafiei, M. (2016). Analysing the role of investment in education on sustainable development; with special emphasis on environmental education. Environmental Education and Sustainable Development, 5(1), 79-104. https://www.sid.ir/paper/261013/fa (In Persian)

Jalali, A., & Ramezanian, M. R. (2022). Investigating the impact of supply chain quality management dimensions on the organization's sustainable development path (study case: National oil products distribution company of guilan province). Standard and Quality Management, 12(3), 113-141. https://doi.org/10.22034/jsqm.2023.348986.1415 (In Persian)

Jozdani, M., & Mozaffari, S. (2019). Block chain adoption as a necessity in e-commerce. New Research Approaches in Management and Accounting, 3(9), 88-96. https://majournal.ir/index.php/ma/article/view/224

Kadry, H. (2020). Blockchain applications in midstream oil and gas industry. International Petroleum Technology Conference, Dhahran, Kingdom of Saudi Arabia.

Majidnia, M., Asnafi, A., & Hajizenolabedini, M. (2018). A look at the use of block chain  in archival centers. National archives journal, 6(21), 20-37. https://www.magiran.com/paper/2546393 (In Persian)

Massarik, F. (2002). Organization development and consulting. Jossy – Bass. https://archive.org/details/organizationdeve0000mass/page/n5/mode/2up

Paydar Ardakani, O. (2022). Providing a framework for the classification of active stary-up companies in the field of block chain Tehran ]. Tehran

Sandelowski, M., & Barroso, J. (2003). Handbook for synthesizing qualitative research. Springer Publishing Company. https://parsmodir.com/wp-content/uploads/2020/03/MetaSynBook.pdf

Sharif Khatibi, Z., & Izadi, K. (2020). Block chain and its usage in storing information as a secure distributed database. Information and Communication Technology in Policing, 1(2), 85-106. https://www.sid.ir/paper/384732/fa (In Persian)

Sheidayi, M. (2021a). The impact of information technology on sustainable organizational development with the mediating role of knowledge management; case study: Education organization of tabriz city ششمین همایش بین المللی مدیریت، حسابداری، اقتصاد و علوم اجتماعی, Iran. https://civilica.com/doc/1434074. (In Persian)

Sheidayi, M. (2021b). The impact of information technology on sustainable organizational development with the mediating role of knowledge management; case study: Education organization of tabriz city Payame Noor University]. Iran.

Silvius, G. (2016). Considering sustainability in project management processes. In Project management: Concepts, methodologies, tools, and applications (pp. 1927-1951). IGI Global. https://www.igi-global.com/chapter/considering-sustainability-in-project-management-processes/155372

Sriram, V., & Suba, M. (2017). Impact of green human resource management (g-hrm) practices over organization effectiveness. Journal of Advanced Research in Dynamical and Control Systems, 14(5), 386-394. https://www.researchgate.net/profile/Suba-Gajalakshmi/publication/371732744_Jour_of_Adv_Research_in_Dynamical_Control_Systems_07-Special_Issue/links/6492c93695bbbe0c6edde035/Jour-of-Adv-Research-in-Dynamical-Control-Systems-07-Special-Issue.pdf

Teh, D., Khan, T., Corbitt, B., & Ong, C. E. (2020). Sustainability strategy and blockchain-enabled life cycle assessment: A focus on materials industry. Environment Systems and Decisions, 40(4), 605-622. https://doi.org/10.1007/s10669-020-09761-4

Vanpoucke, E., Vereecke, A., & Wetzels, M. (2014). Developing supplier integration capabilities for sustainable competitive advantage: A dynamic capabilities approach. Journal of Operations Management, 32(7), 446-461. https://doi.org/10.1016/j.jom.2014.09.004

Vereecke, A., & Muylle, S. (2006). Performance improvement through supply chain collaboration in europe. International Journal of Operations & Production Management - INT J OPER PROD MANAGE, 26, 1176-1198. https://doi.org/10.1108/01443570610705818

Xu, Z., Yang, P., Zheng, C., Zhang, Y., Peng, J., & Zeng, Z. (2018). Analysis on the organization and development of multi-microgrids. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 81, 2204-2216. https://doi.org/10.1016/j.rser.2017.06.032

Zourani, F., & Shokuh, Z. (2021). Investigating the relationship between sustainable human resources and sustainable organizational development in branches of national bank of kerman. Management and Entrepreneurship Studies, 7(1), 448-465. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1772664 (In Persian)