ارزیابی شاخص‌های رقابت و سودمندی اقتصادی کشت مخلوط ذرت (Zea mays L.)- لوبیا(Phaseolus vulgaris L.) تحت تاثیر سطوح خاک‌ورزی، بقایای گیاهی و الگوهای کاشت

پژوهشهای زراعی ایران

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 24 فروردین 1404   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jcesc.2025.90594.1358

نویسندگان

فریده اکبری¹؛ مهدی دهمرده^{* 1}؛ علی مرشدی²؛ احمد قنبری¹؛ سرور خرم دل³

¹دانشگاه زابل

²مرکز تحقیقات چهارمحال بختیاری

³دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

تفاوت در خصوصیات ساختاری و زیستی گیاهان نقش تعیین کننده­ای در ایجاد ارتباط بین­گونه­های مختلف در سیستم کشت مخلوط دارد. در همین راستا به منظور ارزیابی توان رقابتی و سودمندی اقتصادی کشت مخلوط ذرت و لوبیا آزمایشی به­صورت کرت­های دوبار خرد شده بر پایه طرح بلوک­های کامل تصادفی طی دو سال زراعی (1395-1397) با سه تکرار در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی شهرستان شهرکرد اجرا شد. سیستم­های خاک­ورزی در دو سطح (کم­خاک­ورزی و بی­خاک­ورزی) به­عنوان عامل اصلی، مدیریت بقایای گیاهی در سه سطح (30، 60 و 90 درصد وزن بقایای گندم) به­عنوان عامل فرعی و الگوی کشت مخلوط در پنج سطح (کشت خالص ذرت، کشت خالص لوبیا، نسبت­های کشت مخلوط 2:2، 3:1 و 1:3 ذرت: لوبیا) به­عنوان عامل فرعی فرعی در نظر گرفته شدند. بیشترین عملکرد دانه در کشت خالص ذرت در شرایط بی­خاک­ورزی و کاربرد 60 درصد بقایای گیاهی (1/9317 کیلوگرم در هکتار) و کشت خالص لوبیا در شرایط کم­خاک­ورزی و کاربرد 60 درصد بقایای گیاهی (91/2933 کیلوگرم در هکتار) به دست آمد. مقادیر شاخص­های ضریب ازدحام نسبی، رقابت و درجه تهاجم برای ذرت بیشتر از لوبیا بود که این امر بیانگر توان رقابتی بالاتر ذرت بود. بیشترین نسبت برابری زمین (71/1)، ضریب ازدحام نسبی، شاخص سودمندی و مزیت مالی کشت مخلوط مربوط به الگوی کشت 2: 2 ذرت:لوبیا بود. با توجه به نتایج این آزمایش می­توان بیان کرد که رویکردهای کشاورزی کم­نهاده و افزایش تنوع با استفاده از گونه ­ها و الگوهای مناسب که حداقل رقابت را ایجاد نمایند، منجر به افزایش بهره­وری تولید و سودمندی سیستم کشت می ­گردد.

کلیدواژه‌ها

ضریب ازدحام نسبی؛ عملکرد؛ غلات؛ مزیت مالی؛ نسبت برابری زمین

مراجع