بازیابی عناصر زبرزنجیری در قرآن و بررسی ارتباط آن با معنا در سطح جمله

علوم قرآن و حدیث

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 فروردین 1404   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2025.89970.1749

نویسندگان

جمال طالبی قره قشلاقی^{* 1}؛ سید جعفر صادقی²

¹دانشیار گروه آموزشی زبان و ادبیات عرب، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

²استادیار گروه آموزشی الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

عناصر زبرزنجیری شامل آن دسته از نشانه هایی هستند که فراتر از الفاظ، می توانند در معنای مراد گوینده از میان چند معنا یا تشخیص و کشف معنای صحیح مؤثر باشند. همان‎گونه که از معنا، می‎توان عناصر زبرزنجیری را دریافت، معنا خود نیز با به کارگیری این عناصر بهتر القا می‎شود. گرچه قرآن به صورت متن در اختیار ما قرار گرفته، از آن رو که کلامی قصدگراست، معانی آن یقیناً می‎تواند در بازیابی عناصر زبرزنجیری در گزاره‎ها آن مؤثر باشد؛ درک و بهره‎گیری از این عناصر، متقابلاً می‎تواند در تعیین معنای مراد اثر نهد. این پژوهش کتابخانه‎ای با روش توصیفی-تحلیلی، با تکیه بر مختصات سه عنصر زبرزنجیری شامل تکیه، آهنگ و درنگ، نسبت به تطبیق آنها با نمونه‎هایی از آیات قرآن کریم در سطح جمله پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که این عناصر می‎توانند با تکیه بر معانی بازیابی شوند و متقابلاً توجه به آنها در تعیین معانی مقصود خداوند در قرآن کریم مؤثر افتد و از این رهگذر و با بهره‎مندی از بافت‎های متنی و مقامی مرتبط با معنا، چه بسا اختلافات تفسیری نیز کاهش یابد.

کلیدواژه‌ها

زبان‌شناسی؛ عناصر زبرزنجیری؛ تکیه؛ آهنگ

مراجع