جایگاه قانونی مجلس شورای اسلامی در تعیین و اجرای دیپلماسی خارجی در چارچوب نظام کنترل و توازن در مقایسه با کنگره ایالات متحده

پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 07 اردیبهشت 1404

نوع مقاله: مقالات علمی -پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/pg.2025.88129.1288

نویسندگان

عزت الله اکبری تالارپشتی^{* 1}؛ ناصرعلی منصوریان²

¹مجلس شورای اسلامی

²دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی تطبیقی جایگاه و نقش قوه مقننه در سیاست خارجی، به مطالعه موردی مجلس شورای اسلامی ایران و کنگره ایالات متحده آمریکا می‌پردازد. در عصر حاضر که پیچیدگی‌های روابط بین‌الملل و چالش‌های ژئوپلیتیک افزایش یافته، نقش نهادهای قانونگذار در شکل‌دهی و نظارت بر سیاست خارجی اهمیت دوچندان یافته است. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و رویکرد تطبیقی، به بررسی چارچوب‌های قانونی، ساختارها و مکانیسم‌های تأثیرگذاری هر دو نهاد در بازه زمانی ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۳ پرداخته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که علی‌رغم وجود تفاوت‌های ساختاری و حقوقی، هر دو نهاد از طریق ابزارهایی چون تصویب معاهدات بین‌المللی (اصل ۷۷ قانون اساسی ایران)، نظارت بر اجرای سیاست‌ها، تخصیص بودجه و دیپلماسی پارلمانی در سیاست خارجی نقش‌آفرینی می‌کنند. با این حال، کنگره آمریکا با برخورداری از اختیارات گسترده‌تر قانونی از جمله اعلان جنگ و کنترل بودجه، تأثیر عمیق‌تری بر سیاست خارجی دارد، در حالی که مجلس شورای اسلامی با محدودیت‌های ساختاری و قانونی متعددی مواجه است. این پژوهش با ارائه راهکارهایی همچون تقویت کمیته‌های تخصصی و بهبود سازوکارهای نظارتی، بر اهمیت تعامل سازنده قوای مقننه و مجریه در راستای ارتقای کارآمدی سیاست خارجی تأکید می‌کند.

کلیدواژه‌ها

سیاست خارجی؛ دیپلماسی پارلمانی؛ مجلس شورای اسلامی؛ کنگره ایالات متحده؛ نظام کنترل و توازن

مراجع