ارزیابی اثر تغییر اقلیم بر مشخصه‌های سیلاب در غرب ایران تحت شرایط اقلیم آینده

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 اردیبهشت 1404

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2025.90801.1492

نویسنده

محمد باعقیده^*

حکیم سبزواری

چکیده

اهداف: تغییرات اقلیمی یکی از چالش‌های اصلی زیست‌محیطی دهه‌های اخیر است که تأثیرات قابل‌توجهی بر منابع آب و بروز پدیده‌های فرین هیدرواقلیمی مانند سیلاب‌ها داشته است. پژوهش حاضر به ارزیابی تأثیر تغییرات اقلیمی بر شاخص‌های سیلاب ( احتمال بازگشت، شدت و مدت) در حوضه آبخیز دز در دهه‌های آینده می‌پردازد. تحلیل تغییرات اقلیمی، بررسی عدم قطعیت‌واعمال روش‌های تصحیح خطا ار دیگر اهداف مرحله ای پژوهش در مسیربهبود مدیریت ریسک هستند.

روش: برای انجام این پژوهش، داده‌های دما و بارش از پنج مدل اقلیمی متعلق به دو پایگاه داده CORDEX-WAS و 2W2E تحلیل شدند. دو مدل HadGEM2-ES و MIROC-MIROC5 برای شبیه‌سازی سه بازه زمانی 20 ساله تحت سه سناریوی منتخب به کار گرفته شدند. پس از واسنجی مدل SWAT برای شبیه‌سازی جریان روزانه، داده‌های ریزمقیاس شده به منظور پیش‌بینی جریان در دوره‌های آتی وارد مدل شدند و شاخص‌های مرتبط با سیلاب محاسبه گردیدند.

یافته‌ها: نتایج در مجموع حکایت از کاهش بارش و افزایش دما نسبت به دوره مشاهده دارد و پایگاه داده 2W2E کاهش بارش و افزایش دمای بیشتری را نسبت به پایگاه CORDEX- WASبرای هر دو مدل پیش‌بینی می‌کند. شاخص‌های احتمال بازگشت و مدت سیلاب در هر دو پایگاه کاهش یافتند. با این حال، تنها شاخص بزرگی سیلاب در CORDEX-WAS علیرغم کاهش بارش، روند افزایشی داشت که نشان‌از افزایش رویدادهای حدی تحت تأثیر تغییر اقلیم است.

نتیجه‌گیری: این پژوهش نشان می‌دهد که تغییرات اقلیمی در آینده منجر به کاهش احتمال بازگشت و مدت سیلاب خواهد شد، اما بزرگی سیلاب ممکن است تحت شرایط خاص افزایش یابد. این نتایج اهمیت برنامه‌ریزی و پیاده‌سازی راهکارهای مدیریت ریسک سیلاب را برای مقابله با تأثیرات متفاوت تغییرات اقلیمی برجسته می‌کند.

کلیدواژه‌ها

تغییر اقلیم؛ عدم قطعیت؛ شاخص‌های سیلاب؛ حوضه آبخیز دز