نقش سلامت معنوی در پیش‌بینی سلامت کل و ابعاد سه‌گانۀ آن (مورد مطالعه، نوجوانان دختر شهر جهرم)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 4، دوره 22، شماره 1 - شماره پیاپی 51، فروردین 1404، صفحه 97-129   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2025.88944.1532

نویسندگان

روح الله رحمانی¹؛ حلیمه عنایت^{* 2}

¹دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی‌، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

²استاد جامعه‌شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

سلامت یک دارایی مهم در بین نوجوانان محسوب می‌شود و سلامت معنوی می‌تواند آن را تقویت کند. این مطالعه با هدف بررسی رابطۀ بین سلامت معنوی با سلامت کلی (جسمی، روانی، اجتماعی) نوجوانان انجام شده است. این پژوهش از نوع مقطعی- همبستگی است. نمونۀ پژوهش شامل 400 نفر از نوجوانان دختر شهر جهرم در سال 1402 بودند که با روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه‌های معتبر سلامت معنوی دالمان و فری (2004) و پرسش‌نامۀ سبک زندگی (لعلی و همکاران، 1391) استفاده شد. برای اعتبار پژوهش، از اعتبار صوری و اعتبار همگرا (AVE) و برای بررسی پایایی از آلفای کرونباخ و ضریب پایایی ترکیبی (CR) و پایایی همگون (Rho) استفاده گردید. برای تجزیه‌وتحلیل دادها از نرم‌افزار SPSS و pls استفاده شد. یافته‌ها حاکی از آن است که سطح سلامت کل، سلامت جسمی، سلامت روانی، سلامت اجتماعی نوجوانان بالا و سطح سلامت معنوی آن‌ها در حد متوسط است. همچنین یافته‌های این پژوهش حاکی از وجود رابطه‌ای مثبت و معنادار میان سلامت معنوی و سلامت کلی افراد است. این رابطه به‌طور مجزا نیز با هر یک از ابعاد سلامت (جسمی، روانی و اجتماعی) مشاهده شد. روش حداقل مربعات جزئی نیز نشان داد، سلامت معنوی قادر به تبیین 35 درصد از واریانس متغیر سلامت کلی بوده است. با اذعان به این ارتباط و تقویت سلامت معنوی در کنار سلامت جسمی، روانی و اجتماعی، می‌توانیم نوجوانان را برای گذر از پیچیدگی‌های دوران نوجوانی توانمند کنیم. ادغام ملاحظات سلامت معنوی در چارچوب مراقبت‌های بهداشتی جامع برای نوجوانان،راه‌اندازی مرکز مشاوره سلامت در مدارس، تشکیل تیم‌های تحقیقاتی جهت پایش مداوم سلامت نوجوانان، دعوت از متخصصان حوزۀ سلامت و برگزاری جلسات هفتگی در مدارس برای نوجوانان و خانواده‌های ایشان می‌تواند بسیار سودمند باشد.
 

کلیدواژه‌ها

سلامت کل؛ سلامت معنوی؛ معادلات ساختاری؛ جهرم

مراجع

1. اصفهانی، س. (1389). سلامت معنوی و دیدگاه‌ها. اخلاق پزشکی، 4(14)، 41-49.
2. پادهبان، و؛ برسته، س؛ رحیمی، ا؛ و چوبین، م. (1399). ارتباط سلامت معنوی با سلامت عمومی و سواد سلامتی در پرسنل نیروی دریایی. طب دریا، 2(3)، 157-163.
3. ثناگوی‌محرر، غ؛ ثانی، ز؛ شاهین‌پنجه، ز؛ و بندگی، م. (1397). بررسی ارتباط سلامت معنوی با هوش اجتماعی و سلامت روان دانش‌آموزان مقطع متوسطه ناحیه یک شهرستان زاهدان. رویش روان‌شناسی، 7(۷)، 287 -۲۹۸.
4. خاجوی‌شجاعی، ک؛ پیراسته، ا؛ و جوهری، ز. (1400). ارتباط معنویت با سلامت جسمانی: مطالعۀ مقطعی در مراجعه‌کنندگان به مراکز جامع سلامت شرق شهر تهران در سال 1398. پژوهش در دین و سلامت، 7(1)، 63-80.
5. رابینسون، ج؛ و مک کورمیک، د. (1395). راهنمای جامع بهداشت روانی و سلامت جسمانی. (پزشک. ش و هاشمی‌آذر. ژ، مترجمان). تهران: کتاب ارجمند.
6. رمضانی، ص. (1399). معنویت بی‌سازمان: تأملی جامعه‌شناختی بر معنویت‌گرایی جدید و چرایی گرایش به آن در ایران. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
7. صف‌آرا، م؛ بلالی‌دهکردی، ن؛ و سدیدپور، س. (1398). فراتحلیل اثربخشی دین‌داری و معنویت در درمان اختلالات روانی-بالینی طی سال 2003-2013. پژوهش در دین و سلامت، 5(3 )، 124-136.
8. صفاری، م؛ شجاعی‌زاده، د؛ غفرانی‌پور، ف؛ حیدرنیا، ع؛ و پاک‌پور، ا. (1388). نظریه‌ها، مدل‌ها و روش‌های آموزش بهداشت و ارتقای سلامت. تهران: آثار سبحان.
9. ضیغمی‌محمدی، ش؛ تجویدی، م؛ و قاضی‌زاده، ش. (1393). رابطۀ بین سلامت معنوی با کیفیت زندگی و سلامت روان جوانان مبتلا به بتاتالاسمی ماژور. پژوهشی خون، 11(2)، 147-154.
10. عزیزی، ف. (1397). دانشنامۀ سلامت معنوی اسلامی. تهران: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی.
11. عیسی‌مراد، ا؛ حسنوند، ف؛ و قلمی، ز. (1400). فراترکیب پژوهش‌های سلامت معنوی در ایران (مروری). فرهنگ و ارتقای سلامت، 5(2 )، 195-204.
12. لعلی، م؛ عابدی، ا؛ و کجباف، م. (1391). ساخت و اعتباریابی پرسش‌نامه سبک زندگی (LSQ). پژوهش‌های روان‌شناختی، 15(1 (پیاپی 29))، 64-80.
13. معاون، ز؛ موحدمجد، م؛ نیک‌نجات، ز؛ و حجتی‌فر، س. (1401). مطالعۀ رابطۀ سلامت معنوی با سلامت اجتماعی گردشگران مذهبی شرکت‌‏‌کننده در پیاده‏‌روی اربعین. پژوهشنامه حج و زیارت، 7(3)، 145-168.
14. موسوی، م؛ و شیانی، م. (1394). سرمایۀ اجتماعی و سلامت اجتماعی مفاهیم و رویکردها. تهران: نشر آگاه.
15. میکائیلی، ن؛ عنبری، ف؛ و انصافی، ا. (۱۳۹۶). فراتحلیل رابطه باورهای مذهبی و معنویت با سلامت روانی. روانشناسی ارزش های اسلامی، 1(2)، 71-78.
16. وزیری‌تبار، ه؛ احدی، م؛ و احدی، ح. (1401). فراتحلیل عوامل معنوی مرتبط با اضطراب مرگ سالمندان در مطالعات ایرانی. پژوهش در دین و سلامت، 8 (4 )، 129-143.
17. وسفی، ف؛ رفیعی، س؛ و طیری، ف. (1398). بررسی سلامت معنوی و ارتباط آن با سلامت روان در دانشجویان جدیدالورود دانشگاه علوم پزشکی کردستان. مجلۀ روان‌شناسی و روانپزشکی شناخت، 6(۴)، 100 -۱۰۹.
18. Allport, G. W. (1961). Pattern and growth in personality. New York: Holt, Rinehart & Winston.
19. Alorani, O. I., & Alradaydeh, M. T. F. (2018). Spiritual well-being, perceived social support, and life satisfaction among university students. International Journal of Adolescence and Youth, 23(3), 291-298.
20. Assembly, U. G. (1989). Convention on the Rights of the Child. United Nations, Treaty Series, 1577(3), 1-23.‏
21. Baldacchino, D., & Draper P. (2001). Spiritual coping strategies: A review of the nursing research literature. Journal of Advanced Nursing, 34, 833–841.
22. Benson, P. L., Roehlkepartain, E. C., & Rude, S. P. (2019). Spiritual development in childhood and adolescence: Toward a field of inquiry. InBeyond the Self (pp. 205-213). Routledge.‏
23. Bolton, D., & Gillett, G. (2019). The biopsychosocial model of health and disease: New philosophical and scientific developments(p. 149). Springer Nature.
24. Boswell, G. H., Kahana, E., & Dilworth-Anderson P. (2006). Spirituality and healthy lifestyle behaviors: stress counter-balancing effects on the well-being of older adults.  Relig. Health45, 587–602.
25. Bożek, A., Nowak, P. F., & Blukacz, M. (2020). The relationship between spirituality, health-related behavior, and psychological well-being. Frontiers in Psychology, 11, 1997.
26. Brooks, F., Michaelson, V., King, N., Inchley, J., & Pickett, W. (2018). Spirituality as a protective health asset for young people: An international comparative analysis from three countries. International journal of public health, 63, 387-395.‏
27. Daaleman, T. P., & Frey, B. B. (2004). The spirituality index of well-being: A new instrument for health-related quality-of-life research. The Annals of Family Medicine, 2(5), 499-503.
28. Dhar, N., Chaturvedi, S. K., & Nandan, D. (2013). Spiritual health, the fourth dimension: a public health perspective. WHO South-East Asia Journal of Public Health, 2(1), 3-5.
29. Engel, G. L. (1977). The need for a new medical model: a challenge for Science, 196(4286), 129-136.
30. Erikson, E. (1959). Identity and the life cycle. Psychol.1, 18–164.
31. George, LK., Larson, DB., Koenig, HG., McCullough, ME. (2000). Spirituality and health: What we know, what we need to know. Journal of Social and Clinical Psychology.19, 102–116.
32. Grad, F. P. (2002). The preamble of the constitution of the World Health Organization )1948). Bulletin of the World Health Organization, 80, 981-981.‏
33. Henseler, J., Dijkstra, T. K., Sarstedt, M., Ringle, C. M., Diamantopoulos, A., Straub, D. W., … & Calantone, R. J. (2014). Common beliefs and reality about partial least squares. Organizational Research Methods, 17(2), 182-209.
34. Heszen-Niejodek, I., & Gruszyńska, E. (2004). The spiritual dimension, its importance in health psychology and its measurement.  Psychol.47, 15–31.
35. Joseph, R. P., Ainsworth, B. E., Mathis, L., Hooker, S. P., & Keller, C. (2017). Incorporating religion and spirituality into the design of community-based physical activity programs for African American women: a qualitative inquiry. BMC research notes, 10, 1-6.
36. Keyes, C. L. M. (1998). Social well-being. Social Psychology Quarterly, 61(2), 121–140.
37. Larson, J.S. (1993). The measurement of social well-being. Social Indicators Research,  28. 285-296.
38. Lee, M. T., Kubzansky, L. D., & VanderWeele, T. J. (Eds.). (2021). Measuring well-being: Interdisciplinary perspectives from the social sciences and humanities. Oxford University Press.
39. Leung, C. H., & Mu, Y. (2022). Spiritual and mental health of teenagers in Hong Kong and in mainland China under the impact of COVID-19. Asian Education and Development Studies, 11(2), 340-355.
40. Leung, C. H., & Pong, H. K. (2021). Cross-sectional study of the relationship between the spiritual wellbeing and psychological health among university students. PLoS One, 16(4), e0249702.
41. Maliye, C., & Garg B. S. (2017). Adolescent health and adolescent health programs in India. J Mahatma Gandhi Inst Med Sci. 22, 78-82.
42. Maslow, A. H. (1968). Toward a psychology of being. 2nd Edn. New York: Van Nostrand.
43. McCoy, D. (2009). The high level taskforce on innovative international financing for health systems. Health Policy Plan. 24, 321-3.
44. McIntosh, C. A., & Finkle, J. L. (1995). The Cairo conference on population and development: A new paradigm?. Population and development review, 223-260.
45. Michaelson, V., Brooks, F., Jirásek, I., Inchley, J., Whitehead, R., King, N., ... & HBSC Child Spiritual Health Writing Group. (2016). Developmental patterns of adolescent spiritual health in six countries. SSM-population health, 2, 294-303.‏
46. Michaelson, V., King, N., Inchley, J., Currie, D., Brooks, F., & Pickett, W. (2019). Domains of spirituality and their associations with positive mental health: a study of adolescents in Canada, England and Scotland. Preventive Medicine, 125, 12-18.
47. Paloutzian, R., & Park, C. (2013). Handbook of the psychology of religion and spirituality(2nd ed.). Guilford Press.
48. Pargament, K. I. (Ed.). (2013). APA handbook of psychology, religion, and spirituality [2 volumes]. American Psychological Association.
49. Rogers Carl, R. (1961). On Becoming A Person: A Therapist’s View of Psychotherapy. US: Houghton Mifflin.
50. Ryff C. D., & Keyes C. L. M. (1995). The structure of psychological well-being revisited.  Pers. Soc. Psychol.69, 719–727.
51. Ryff, C. D. (1989). Happiness Is Everything, or Is It? Explorations on the Meaning of PsychologicalWell-being. Journal of Personality and Social Psychology,57(6), 1069-1081.
52. Sawatzky, R., Ratner, PA., & Chiu, L. (2005). meta-analysis of the relationship between spirituality and quality of life. Social Indicators Research.72, 153–188.
53. Sawatzky, R., Gadermann, A., & Pesut, B. (2009). An investigation of the relationships between spirituality, health status and quality of life in adolescents. Applied Research in Quality of Life, 4, 5-22.
54. Smith, TB., McCullough, ME., & Poll, J. (2003). Religiousness and depression: Evidence for a main effect and the moderating influence of stressful life events. Psychological Bulletin.129, 614–636.
55. Stefanek, M., McDonald, PG., & Hess, SA. (2005). Religion, spirituality and cancer: Current status and methodological challenges. Psycho-Oncology.14, 450–463.
56. Stone, M., & Geisser, F. (1975). Cross validatory choice and assessment of statistical predictions. Journal of the Royal Statistical Society, 36(2),111–147.
57. Vader, J. P. (2006). Spiritual health: the next frontier. The European Journal of Public Health, 16(5), 457-457.‏
58. Vittersø, J. (Ed.). (2016). Handbook of eudaimonic well-being. Springer.
59. Woods T. E., & Ironson G. H. (1999). Religion and spirituality in the face of illness: how cancer, cardiac, and HIV patients describe their spirituality/religiosity.  Health Psychol,4, 393–412.
60. World Health Organization. (2011). Sixty fourth World Health Assembly. Resolution WHA 64.28: youth and health risks.