تحلیل رابطه بین حساسیت زمین‌لغزش‌‌ها با شدت فرسایش و تولید رسوب (مطالعه موردی: حوضه دارابکلا، استان مازندران)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 28 اردیبهشت 1404

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2025.92683.1560

نویسندگان

سمانه یوسفی؛ عیسی جوکار سرهنگی^* ؛ رضا اسماعیلی

گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

زمین‌لغزش‌ها به عنوان یکی از مخاطرات محیطی، اثرات منفی زیادی را در محیط برجای می-گذارند. مطالعه زمین‌لغزش‌ها در ایران بیشتر محدود به پهنه‌بندی خطر آنها بوده و به نقش زمین‌لغزش‌ها در تشدید فرسایش و تولید رسوب حوضه‌ها کمتر توجه شده است. هدف از این پژوهش، ارزیابی ارتباط زمین‌لغزش‌ها با شدت فرسایش و تأثیر آن‌ها در افزایش رسوبدهی حوضه دارابکلا در استان مازندران است. برای این منظور، ابتدا فراوانی و کلاس‌های حساسیت زمین‌لغزش‌ در منطقه از طریق تلفیق نقشه‌های عامل، شامل جنس سنگ، ارتفاع، شیب، جهت دامنه، کاربری اراضی، فاصله از جاده و آبراهه با نقشه‌ پراکنش زمین‌لغزش‌های موجود در منطقه تعیین شد و مقادیر وزنی طبقات هر عامل با بهره‌گیری از مدل تراکم سطح محاسبه گردید. ارزیابی نقشه حساسیت زمین‌لغزش‌ نشان داد که نقشه تهیه شده با مدل تراکم سطح صحت بالایی (p= 0.99) دارد. در مرحله بعد، نقشه شدت فرسایش در حوضه به کمک مدل‌های MPSIAC‌ و RUSLE تهیه شد و برای ارزیابی آنها از مدل پایه BLM و شاخص‌های آماری استفاده شده است. با توجه به دقت بیشتر مدل MPSIAC‌، از آن برای تعیین درجه رسوبدهی کلاس‌های حساسیت زمین‌لغزش‌ها در منطقه بهره گرفته شد. نتایج پژوهش با استفاده از آزمون آماری آنالیز واریانس نشان داد که درجه رسوبدهی در منطقه با زمین‌لغزش‌ها تفاوت معنی‌داری داشته و مناطق با حساسیت زیاد زمین‌لغزش‌، پتانسیل بیشتری برای تولید رسوب دارند. بالاترین درجه رسوبدهی در منطقه مربوط به مناطق با حساسیت خیلی زیاد زمین‌لغزش‌ها بوده که به رقم 35/61 می‌رسد. بنابراین پیشنهاد می‌شود در مدل‌های فرسایش و رسوب، نقش مستقیم زمین‌لغزش‌ها در نظر گرفته شوند.

کلیدواژه‌ها

زمین‌لغزش‌؛ درجه رسوبدهی؛ آنالیز واریانس؛ دارابکلا

مراجع