شناسایی پیشرانهای موثر بر ارتقای توسعه منطقه ای با رویکرد آینده پژوهی (مطالعه موردی: شهرستان زیرکوه)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

دوره 23، شماره 2 - شماره پیاپی 51، شهریور 1404

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2025.90011.1484

نویسندگان

مصطفی قادری حاجت^{* 1}؛ محمد شهاب احمدی²؛ آرمان کریمی³

¹دانشیار دانشکده علوم انسانی، گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

²دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

³دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

فضاهای مرزی به دلیل ویژگی‌های فضایی-سیاسی و نقش‌های مدیریتی در مقیاس‌های مختلف، جایگاه ویژه‌ای در استراتژی‌های سیاسی دارند. این مناطق به‌ویژه برای سیستم‌های سیاسی در تأمین ثبات و امنیت داخلی حائز اهمیت هستند. مرزهای شرقی ایران، به‌ویژه شهرستان زیرکوه در استان خراسان جنوبی، که با افغانستان هم‌مرز است و مرزی به طول 116 کیلومتر دارد، از اهمیت بالایی در راهبردهای توسعه ملی و منطقه‌ای برخوردارند. مقاله حاضر به تحلیل سناریوهای محتمل برای توسعه شهرستان زیرکوه پرداخته است. مطالعات آینده‌پژوهی با رویکرد ساختاری منعطف، امکان پیش‌بینی و ارزیابی سیستم‌های توسعه‌ای را فراهم می‌کند. این تحقیق به‌صورت توصیفی و تحلیلی با استفاده از روش تحلیل محتوا، متغیرهای مؤثر بر توسعه شهرستان زیرکوه را بررسی کرده است. برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسشنامه‌ای که بین 15 کارشناس برنامه‌ریزی منطقه‌ای توزیع شد، استفاده شده است و داده‌ها با روش تحلیل ساختاری میک‌مک تحلیل شدند. سناریوهای تحقیق با استفاده از نرم‌افزار سناریو ویزارد طراحی شده است. نتایج نشان داد که 29 متغیر اثرگذار در توسعه شهرستان زیرکوه شناسایی شدند که از میان آنها، 16 متغیر به‌عنوان متغیرهای اصلی در نظر گرفته شدند. بر اساس این متغیرها، سه سناریو برای توسعه طراحی شد: 1- استراتژی شرایط بحرانی: تغییر نگرش به قومیت‌ها، برقراری برابری مکانی و تقویت روابط بین‌الملل؛ 2- استراتژی در وضعیت بحران یا نیمه‌بحران: افزایش نقش دولت در کاهش تورم، برابری فضایی و تقویت مسیرهای ارتباطی و بین‌الملل؛ 3- سیاست تداوم وضع موجود: ایجاد تعامل اجتماعی بیشتر و سیاست‌های جمعیتی مناسب. این سناریوها بر مبنای تغییرات اجتماعی، اقتصادی و امنیتی در منطقه طراحی شده‌اند و می‌توانند راهکارهای مناسبی برای توسعه پایدار این منطقه مرزی فراهم کنند.

کلیدواژه‌ها

زیرکوه؛ توسعه منطقه ای؛ آینده پژوهی؛ تمرکز زدایی

مراجع