ارزیابی صفات مختلف برخی ژنوتیپ‌های لوبیا (Phaseolus vulgaris L.) در شرایط آب‌وهوایی ایلام

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقاله 10، دوره 16، شماره 1 - شماره پیاپی 31، خرداد 1404، صفحه 163-175   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.2025.92134.1106

نویسندگان

فاطمه کمری؛ زهرا طهماسبی^*

گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

چکیده

با توجه به اهمیت اقتصادی خسارت کنه‌ها، به‌ویژه کنه تارتن دولکه‌ای و کمبود مطالعات در این زمینه، بررسی مقاومت ژنتیکی ارقام لوبیا (Phaseolus vulgaris L.) به این آفت و شناسایی ارقام متحمل، امری ضروری به نظر می‌رسد. در این پژوهش، ۲۵ ژنوتیپ لوبیا شامل ۱۰ رقم و ۱۵ لاین در شرایط اقلیمی ایلام و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام مورد ارزیابی قرار گرفتند. عملیات کاشت در سال زراعی ۱۴۰1–۱۴۰0 و در تاریخ ۳ خرداد ۱۴۰۰، که در بازه زمانی مطلوب کاشت (۲۰ اردیبهشت تا ۱۵ خرداد) قرار داشت، انجام شد. نخستین علائم آلودگی به کنه تارتن دولکه‌ای (Tetranychus urticae Koch) در مرحله آغاز گل‌دهی مشاهده گردید. برای سنجش تحمل ژنوتیپ‌ها، خسارت به برگ‌ها با مقیاس ۰ تا ۴ ارزیابی شد. صفات مورد مطالعه شامل طول و عرض غلاف، تعداد دانه در غلاف، ارتفاع بوته، تعداد غلاف و دانه در بوته، عملکرد دانه، میزان خسارت آفت، تعداد روز تا گل‌دهی و غلاف‌دهی بود. نتایج نشان داد که ژنوتیپ، تأثیر معنی‌داری بر تمامی صفات مورد مطالعه داشته است. ارقام اُفق و گلی در مقایسه با سایر ژنوتیپ‌ها، عملکرد دانه بالاتر و میزان خسارت کمتری در برابر آفت نشان دادند. تجزیه همبستگی نشان داد که بین تعداد دانه و غلاف در بوته، همبستگی مثبت و قوی (^**87/0= r) و بین میزان خسارت و عملکرد دانه، همبستگی منفی و قوی (r = -0.78) وجود دارد. همچنین بر‌اساس ضریب همبستگی رتبه‌ای اسپیرمن، آلودگی با عملکرد دانه، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و طول غلاف، همبستگی منفی و معنی‌دار دارد. تجزیه خوشه‌ای نیز ژنوتیپ‌ها را به چهار گروه حساس، نیمه‌حساس، متحمل و نیمه‌متحمل تقسیم‌بندی کرد. به‌کارگیری ژنوتیپ «گلی» با توجه به عملکرد برتر و تحمل آن به کنه، به‌عنوان رقمی مناسب برای کشت در این منطقه توصیه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

آفت؛ تجزیه خوشه‌ای؛ متحمل؛ میزان خسارت

مراجع

Abolfathi, N., Kocheili, F., & Mohiseni, A. (2018). Investigating the most suitable sampling unit and space for the two-spotted tartan mite population Tetranychus urticae Koch in common bean fields Phaseolus vulgaris L. in the north of Lorestan province. Plant Protection, 34(2), 33-45.  (In Persian).

Ashtari, S., & Ghadiri, A. (2019). Chiti bean cultivars resistant to two-spotted mite. Beans, 2(4), 1-10. (In Persian)

Bouchani, A., Tahmasebi, Z., & Mohammad, H. (2015). Interactions of black common bean-two spotted spider mite- predatory mite Phytoseiulus persimilis. Journal of Applied Research in Plant Protection, 5(2), 137-148. (In Persian).

Daniels, A., Maharaj, G., Ram, M., & Lakenarine, R. (2023). Biological control methods for agricultural mites: A review. Agricultural Review, 44(1), 12-22. https://doi.org/10.18805/ag.RF-247

Dorri, H., Asadi, B., Ghadiri, A., Lak, M. H., Yousefi, M., Ghanbari, A. A., Baizaei, A., Kamel, M., Kushki, M. H., Asterki, H., Pourmatin, R., & Hatemabadi Farahani, M. (2015). Ghaffar, a new variety of chiti beans. Scientific Journal of Research Findings in Agricultural and Garden Plants, 5(2), 155-143.

Elhakim, E., Mohamed, O., & Elazouni, I. (2020). Virulence and proteolytic activity of entomopathogenic fungi against the two-spotted spider mite, Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae). Egyptian Journal of Biological Pest Control, 30(1), 1-8. https://doi.org/10.1186/s41938-020-00227-y

Hosseini, A. A. (2018). Implementation guide genotypes for the management of two-spotted mite. Plant Protection Organization. (In Persian).

Jakubowska, M., Dobosz, R., Zawada, D., & Kowalska, J. (2022). A review of crop protection methods against the two-spotted spider mite—Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae)—with special reference to alternative methods. Agriculture, 12, 898. https://doi.org/10.3390/agriculture12070898

Karimi, A., Yarahmadi, F., & Mohseni Amin, A. (2019). Effects of bean plant density and its different cultivars on population of two spotted spider mite, Tetranychus urticae and onion thrips, Thrips tabaci in field conditions. Plant Pest Research, 9(2), 39-48. (In Persian).

Kazemi, A., Askarianzadeh, A., Saeedizadeh, A., & Ghadiri, A. (2020). Evaluation of bean cultivars resistance to two spotted spider mite, Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae) under field conditions. Iranian Journal of Pulses Research, 11(2), 95-108. (In Persian). https://doi.org/10.22067/ijpr.v11i2.76080

Kirisik, M., Erler, F., Boyaci, F., & Bayram, Y. (2021). Evaluation of resistance in 16 eggplant genotypes to the two-spotted spider mite, Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae). Phytoparasitica, 49, 275-285. https://doi.org/10.1007/s12600-020-00856-x

Knapp, M., Mugada, D. A., Agong, S. G., & Knapp, M. (2003). Screening tomato (Lycopersicon esculentum) accessions for resistance to the two-spotted spider mite: Population growth studies. In Insect Science and Its Application (pp. 15-19).

Mammadova, T., Guliyeva, L., Moulahoum, H., Tok, K., Küçükçobanoğlu, Y., Yildiz Aktas, L., & Zihnioglu, F. (2023). Role of phytochemicals and secondary metabolites from Mentha spicata in acetylcholine esterase inhibition for effective pest control of Tetranychus urticae Koch. International Journal of Acarology, 49(7-8), 366-377. https://doi.org/10.1080/01647954.2023.2275754

Mohammadi, S., Seraj, A., Saeedi, Z., & Moharrami Pour, S. (2011). Evaluation of resistance and susceptibility of 14 red and white bean genotypes to two-spotted spider mite, Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae). Plant Protection (Agricultural Journal), 33(2).11-24. (In Persian).

Rahimi, V., Madadi, H., & Nazari, B. S. (2021). Effect of additive series intercropping kidney bean (Phaseolus vulgaris L.) with some aromatic plants on Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae) population. Proceedings of the 1st International Electronic Conference on Entomology, Tehran. Iran. https://doi.org/10.3390/IECE-10524

Roozbahani, M., Shakarami, J., Mohiseni, A., Kushki, M. H., & Jafari, S. (2016). Resistance of ten red common bean (Phaseolus vulgaris) genotypes to onion thrips (Thrips tabaci) under field conditions. Plant Pest Research, 6(3), 1-10.

Saeidi, Z. (2020). Screening of 55 pinto bean lines for resistance to the two-spotted spider mite, Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae). Persian Journal of Acarology, 9(3), 291-298.

Saeidi, Z., & Arbabi, M. (2014). Comparing the effectiveness of different acaricides on the control of two-spotted spider mite, Tetranychus urticae Koch, at different population densities in bean fields of Lordegan region. Pesticides in Plant Protection Sciences, 2(2), 73-83. (In Persian).

Shaabani, J., Hossainzadeh, A., Zeinali, H., & Naghavi, M. R. (2021). A field study on common bean (Phaseolus vulgaris) response to Tetranychus urticae herbivory. Plant Breeding, 140(3), 464-476. https://doi.org/10.1111/pbr.12914

Shahverdi, K., Shakrami, J., & Mohseni-Amin, A. (2020). Study on the resistance of 17 genotypes of red beans to Tetranychus urticae Koch and Thrips tabaci Lindeman, in field  condition of Lorestan province. M.Sc. Thesis, Department of Entomology, Lorestan University. p. 85.

Smith, C. M. (1989). Plant resistance to insects. Wiley. p. 294. (In Persian with English Abstract).

Taghizadeh, R., & Fathipour, Y. (2017). Population density and spatial distribution of immature stages of Callosobruchus maculatus (Col.: Bruchidae) on cowpea in Tehran region. Plant Pest Research, 6(2). 1-13. (In Persian).

Tahmasebi, Z. (2013). Identification of bean genotypes resistant and susceptible to the two-spotted spider mite using resistance indexes. 6^th Agricultural Research Findings Conference, University of Kurdistan. (In Persian).

Taleei, A., Khanjani, M., & Maali-Amiri, R. (2021). Direct defense of common bean accessions against two-spotted spider mite (Tetranychus urticae Koch.) attack. Iranian Journal of Field Crop Science, 52(1), 25-36. (In Persian). https://doi.org/10.22059/ijfcs.2020.285372.654626

Taleei, A., Mohammadi, A., Maali Amiri, R., & Khanjani, M. (2022). Screening of common bean accessions to two- spotted spider mite (Tetranychus urticae Koch) under growth chamber condition. Journal of Biology, 10(7), 1-10. (In Persian).

Tehri, K. (2014). A review on reproductive strategies in two spotted spider mite, Tetranychus urticae Koch 1836 (Acari: Tetranychidae). Journal of Entomology and Zoology Studies, 2(5), 35-39.

Uebersax, M. A., Cichy, K. A., Gomez, F. E., Porch, T. G., Heitholt, J., Osorno, J. M., Kamfwa, K., Snapp, S. S., & Bales, S. (2022). Dry beans (Phaseolus vulgaris L.) as a vital component of sustainable agriculture and food security—a review. Legume Science, 5, e155. https://doi.org/10.1002/leg3.155

Wang, L., Zhang, Y., Xie, W., Wu, Q., & Wang, S. (2016). Sublethal effects of spinetoram on the two-spotted spider mite, Tetranychus urticae (Acari: Tetranychidae). Pesticide Biochemistry and Physiology, 132, 102-107. https://doi.org/10.1016/j.pestbp.2016.02.002