رویکرد روسیه به امارت اسلامی افغانستان: تعامل امنیتی و ژئوپلیتیک در پرتو سند امنیت ملی ۲۰۲۱

پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل

دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 26، تیر 1404، صفحه 300-323   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/irlip.2025.91403.1608

نویسندگان

روح اله اسلامی^{* 1}؛ علیرضا انصاری کارگر²؛ عتیق الله رحیمی²

¹دانشیار علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران، نویسنده مسئول

²استادیار گروه روابط بین‌الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه جامی، هرات، افغانستان

چکیده

تحولات و دگرگونی‌های افغانستان در بازه‌های زمانی مختلف، به نحوی بر سیاست‌گذاری‌های راهبردی و امنیتی کشورهای منطقه تأثیر گذاشته است. این کشور به دلیل همجواری با «حیاط خلوت» روسیه، یعنی کشورهای آسیای مرکزی، از جایگاه ژئوپلیتیکی ویژه‌ای برای مسکو برخوردار است. روسیه در سند راهبردی امنیت ملی ۲۰۲۱، با نگاهی گسترده به مفهوم امنیت، تهدیدات ناشی از قلمرو افغانستان پس از به قدرت رسیدن امارت اسلامی در سال ۲۰۲۱ را به صورت غیرمستقیم مورد بررسی قرار داده است. بر این اساس، مقاله حاضر تلاش دارد به این پرسش پاسخ دهد که رویکرد امنیتی و ژئوپلیتیکی روسیه نسبت به امارت اسلامی، در چارچوب سند امنیت ملی ۲۰۲۱، چگونه تعریف شده است؟. فرضیه نویسندگان بر این استوار است که مسکو، در چارچوب این سند، به دنبال تعاملات امنیتی و ژئوپلیتیکی با بازیگران جدید در کابل می‌باشد. برای پاسخ به این پرسش و بررسی فرضیه، از روش تحقیقِ تحلیل محتوا استفاده شده و داده‌های اولیه از منابع کتابخانه‌ای و خبرگزاری‌های معتبر گردآوری شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که رویکرد روسیه به امارت اسلامی در دو بُعد امنیتی و سیاسی طراحی شده است. در بُعد امنیتی، این رویکرد شامل سازوکارهای امنیتی با محوریت افغانستان، همکاری‌های نظامی و رزمایش‌ها، و حمایت از سیاست‌های ضد داعشی امارت اسلامی می‌باشد. در بُعد سیاسی نیز، روسیه در راستای مقابله با یک‌جانبه‌گرایی آمریکا، از مکانیسم‌هایی نظیر «الگوی فرمت مسکو» و «کمیته تماس منطقه‌ای» بهره می‌گیرد و تلاش می‌کند در نشست‌های سیاسی منطقه‌ای، همچون نشست دوحه، نفوذ بیشتری کسب کند.

کلیدواژه‌ها

فرمت مسکو؛ راهبرد امنیتی؛ یک‌جانبه‌گرایی؛ ژئوپلیتیک؛ تعاملات سیاسی

مراجع

Ajili, H., & Rezaei, N. (2018). Defensive and Offensive Realism (A Theoretical Framework for Analyzing Events and Developments in the Persian Gulf). Journal of National Security, 8(27), 165–198. https://ns.sndu.ac.ir/article_167_59336c01d3026f386667a7572d1d0ca0.pdf?lang=en (in peraian)

Akhavan Kazemi, M., Sadeghi, S. S., & Lotfi, K. (2018). Analysis of the Socio-Political Context of Daesh’s Presence in Central Asia (from the Threat of Infiltration to the Reality of Presence). Central Eurasia Studies, 11(1), 1–21. https://doi.org/10.22059/jcep.2018.137298.449615 (in peraian)

Ansary Kargar, A. (2023). Explaining the Reference of the International Community and Global Society for Protests in the International System. Ghalib scientific-research quarterly, 12(3), 165–181. https://doi.org/10.58342/ghalibqj.V.12.I.3.11 (in peraian)

BBC persian. (2024a, February 19). End of the Doha Meeting: Guterres’ Concern over the “Deadlock” in Agreement with the Taliban and Russia’s Refusal to Meet with Representatives of Afghan Civil Society. https://www.bbc.com/persian/articles/c3g0yel5ydvo

BBC persian. (2024b, July 12). The UN Security Council: Afghanistan has become a safe haven for Al-Qaeda and the Pakistani Taliban. https://www.bbc.com/persian/articles/cz5r6m4ex1lo

BBC persian. (2024c, December 10). Russia is seeking to recognize the Taliban government. https://www.bbc.com/persian/articles/c0ewgqvlr4xo

Borovsky, Y. V. (2024). THE VIEW OF OFFENSIVE REALISM AND LIBERALISM ON U.S. FOREIGN POLICY. Polis (Russian Federation), 2024(1), 21–35. Scopus. https://doi.org/10.17976/jpps/2024.01.03

Brown, C., & Ainley, K. (2012). Understanding International Relations (M. J. Ranjkesh & F. Salavati Toroghi, Trans.). Marandiz.

Brzezinski, Z. K. (2017). The chaice: Global domination or global leadershap (A. H. Norouzi, Trans.; 3th ed.). Nashreney.

Burchill, S., Linklater, A., Devetak, R., & Donnelly, J. (2014). Theories of International Relations (H. Moshirzadeh & R. Talebi Arani, Trans.; 2th ed.). Mizan Legal Foundation.

Buzan, B. (2010). People, State and Fear (Institute of Strategic Studies, Trans.). Institute of Strategic Studies.

Davoudi, M., & Kiani, D. (2024). Russia and Afghanistan after the rise of the Taliban. World Politics, 13(2), 7–29. https://doi.org/10.22124/wp.2023.22888.3066

Dehshiri, M., & Mirkazemi, S. M. (2022). Afghanistan Role in Campaigns of Central Asia Security Complex from 2000 to 2020. ‍Central Asia and The Caucasus Journal, 27(116), 29–58 (in peraian)

Ebadi. (n.d.). Putin: “Taliban” Allies Fight Against Terrorism. TOLOnews. Retrieved December 27, 2024, from https://tolonews.com/afghanistan-189590

Eslami, R., & Ansary Kargar, A. (2024b). Taliban and the Shanghai Cooperation Organization: Impact on the Politics and Economy. ‍Central Asia and The Caucasus Journal, 30(125), 121–158. http://ca.ipisjournals.ir/article_714201_0ba210414709d19c0d324b8e352dc16c.pdf?lang=en (in peraian)

Esmailzadeh, Y. (2024). Logical Frameworks and Requirements of Global Convergence in Counter-Terrorism Policy. Iranian Research Letter of International Politics, 12(2). https://doi.org/10.22067/irlip.2022.77449.1295 (in peraian)

Fakhari, R. (2024). Afghanistan’s political economy in the post-Taliban era (2021-2024). ‍Central Asia and The Caucasus Journal, 30(Special issue on Afghanistan), 97–128. (in peraian)

Freedman, L. (2010). Deterrence (R. Talebi Arani & A. Ghahremanpour Banab, Trans.). Institute for Strategic Studies.

Ghavam, S. A.-A. (2013). Principle of Foreign Policy and International Politics. SAMT. (in peraian)

Griffiths, M. (2023). International Relations Theory for the Twenty-First Century (A. Tayyeb, Trans.; 6th ed.). Nashreney.

Haidari, M. T., & Simbar, R. (2024). The challenges of establishing a national government in Afghanistan: With an emphasis on the role of regional powers and transregional (2001-2021). ‍Central Asia and The Caucasus Journal, 30(Special issue on Afghanistan), 3–42. (in peraian)

Hosseini, J., & Akhgari, S. (2024, April 2). Institute for East Strategic Studies—Mapping ISKP attacks in Afghanistan. Institute for East Strategic Studies; Institute for East Strategic Studies. https://www.iess.ir/en/event/2821/

Jamshidi, M., & Nooralivand, Y. (2024). Neighborhood and Integration: The Foreign Policy Doctrine of the Raisi Administration. Strategic Studies Quarterly, 26(4), 7–28. https://doi.org/10.22034/ssq.2024.192302(in peraian)

Kakar, J. U. D., & Yousif, M. (2022). US withdrawal & taliban regime in Afghanistan: Implications for regional stability. Pakistan Journal of Social Research, 4, 167–179. https://pjsr.com.pk/wp-content/uploads/2022/08/18.-Vol.-4.-Issue-1.-March-2022-Yousif-Kakar-US-Withdrawal-Taliban.pdf

Karami, J. (2024). Russian Geopolitical School: Permanent Dilemma of Vulnerability and Expansionism. Central Eurasia Studies, 17(1), 309–333. https://doi.org/10.22059/jcep.2024.374703.450211(in peraian)

Karami, J., & Kouzehgar Kaleji, V. (2014). Counter-Hegemonic Models of Iran, Russia and China in Central Asia. ‍Central Asia and The Caucasus Journal, 20(85), 127–159(in peraian)

Karimifard, H. (2021). Iran’s foreign policy towards the Taliban. Middle East Studies, 28(3), 41–60. (in peraian)

Khani, M. H., & Sarhangpour, P. (2024). The Concept of Independence in International Relations, A Case Study of Russian Policy towards CIS Countries. Central Eurasia Studies, 17(1), 107–129. https://doi.org/10.22059/jcep.2024.379968.450244 (in peraian)

Koolaee, E., & Tisheyar, M. (2013). Role of the Shanghai Cooperation Organization in Security Building in Afghanistan. World Politics, 1(2), 61–84 (in peraian)

Mersheimer, J. (2011). The Tragedy of Great Power Politics (Q. Cheginizadeh, Trans.; 3th ed.). Institute for Political and International Studies.

Mirfakhrayi, S. H. (2024). Security order of Central Asia after 2021: Strategic considerations of the Islamic Republic of Iran. ‍Central Asia and The Caucasus Journal, 30(125), 225–244 (in peraian)

Morgenthau, H. J. (2014). Politics Among Nations: The Struggle for Power and Peace (H. Moshirzadeh, Trans.; 5th ed.). Publications of the Ministry of Foreign Affairs.

Morovati, L., Ghorbani Sheikhneshin, A., & Monavari, A. (2022). The process of confronting America and Russia with terrorism; From confrontation to interaction. World Politics, 11(4), 259–288. https://doi.org/10.22124/wp.2023.23585.3119 (in peraian)

Mosavi, S. M. T. (2024). The Impact of Russia’s strategy in Central Asia on Security of Afghanistan (2001-2020). ‍Central Asia and The Caucasus Journal, 30(Special issue on Afghanistan), 155–178 (in peraian)

Moshirzadeh, H. (2014). Development in International Relations Theories (6th ed.). SAMT. (in peraian)

Pourlak, S. (2022). US withdrawal from Afghanistan; Reflection of Rebalancing Strategy. Political and International Approaches, 13(2), 233–258. https://doi.org/10.29252/piaj.2022.224020.1139

Ranjkesh, M. J., & Bornah, F. (2022). The International Organizations Position in Soft Balancing in Post-Cold War Era. International Relations Researches, 12(4), 403–371. https://doi.org/10.22034/irr.2022.163680

Rashed, M., & Haidari, M. J. (2024). Failed State and Transformation of Political System in Afghanistan and Its Consequences. Central Eurasia Studies, 17(1), 131–152. https://doi.org/10.22059/jcep.2024.375913.450216 (in peraian)

Sazmand, B. (2011). Foreign Policies of Great Powers. Tehran International Studies& Research Institute. (in peraian)

Seerat, H. (n.d.). The Third Doha Meeting: With the Presence of the Taliban and Without Women. dw.com. Retrieved December 27, 2024, from https://www.dw.com/fa-af/%D9%86%D8%B4%D8%B3%D8%AA-%D8%B3%D9%88%D9%85-%D8%AF%D9%88%D8%AD%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%AD%D8%B6%D9%88%D8%B1-%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86/a-69468841

Seifzadeh, S. H. (2014). Theory—Building in International Relations fundamentals and Paradigms. SAMT. (in peraian)

SImbar, R., & Padervand, M. (2018). Russia Foreign Policy Challenges in Central Asia: Putin’s Second Presidency. ‍Central Asia and The Caucasus Journal, 24(101), 57–85 (in peraian)

Sinaee, V., Mahrough, F., & Mozdkhah, E. (2024). Iran and the active neighborhood strategy; Fractal modeling in regional foreign policy. Iranian Research Letter of International Politics, 12(2). https://doi.org/10.22067/irlip.2024.81607.1372 (in peraian)

Stepanova, E. (2021). Russia and the Search for a Negotiated Solution in Afghanistan. Europe - Asia Studies, 73(5), 928–952. Scopus. https://doi.org/10.1080/09668136.2020.1826908

Taghvaee, A. (2021). Modeling the future of the preventive war on terror doctrine based on bush September 11 policy. Journal of Politics and International Relations, 5(10), 7–29. https://doi.org/10.22080/jpir.2022.21292.1212 (in peraian)

Tzu, S. (2024). The Art of War (M. J. Nemati, Trans.). Yushita.

Wahidy, R., & Attar, S. (2021). Sino-U.S. Rivalry in Central Asia and its Implications for the Afghan Peace Process (2001-2020). Journal of Politics and International Relations, 5(10), 239–259. https://doi.org/10.22080/jpir.2022.23293.1282

Waltz, K. N. (2019). Man, the State and War: A Theorical Analysis (M. R. Rostami, Trans.). Saless.

Yousefi, M., & Habibi, R. (2022). Analysis of Russian Strategic Documents (National Security Strategy, Military Doctrine and Foreign Policy Concept). Interdisciplinary Studies on Strategic Knowledge, 6(23), 235–262.