تأمّلی بر دیه اعضای داخلی بدن و رویکرد فقهای امامیه در مواجهه با آن

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 خرداد 1404

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2025.91363.1890

نویسندگان

محمود فردوسی پور^* ؛ حسین احمری

دانشگاه آزاد مشهد

چکیده

در شریعت اسلامی برای جبران خسارت ناشی از جنایات وارد آمده به بدن آدمی راهکارهایی چون دیه و أرش در نظر گرفته شده است. در مورد وارد آمدن جنایت بر اعضای داخلی بدن آدمی، دلیل خاصی را نمی‌توان یافت که موارد دیه را در مورد این اعضاء مشخص کرده باشد. این پژوهش با بهره از منابع کتابخانه‌ای و روش توصیفی- تحلیلی به دنبال یافتن حکم مساله است. برای این منظور، با بررسی دیدگاههای فقیهان در این باره سه نظریه به شکل ذیل به دست آمد: 1) وجوب پرداخت دیه؛ 2) وجوب پرداخت أرش و 3) ثبوت دیه در مورد اعضای رییسه و أرش نسبت به سایر اعضاء. گرچه این دیدگاه‌ها بیشتر جنبه فتوایی داشته و مستند به ادله لفظی یا لبّی قرار نگرفته‌اند، اما سعی گردید دلایل ادعایی و احتمالی هر یک از سه دیدگاه به درستی تبیین گردد. پس از بررسی و نقد هر سه دیدگاه، دستاورد پژوهش آن است که جنایت بر اعضای داخلی به سه دلیل ذیل سبب ثبوت دیه خواهد بود: فراگیر بودن قاعده دیه اعضای زوج و فرد نسبت به تمامی اعضاء جسم آدمی، توجه به کارآیی عضو برای ثبوت دیه و محاسبه پذیر بودن کارکرد اعضاء در عصر کنونی.

کلیدواژه‌ها

دیه؛ أرش؛ عضو داخلی؛ قاعده اعضای زوج و فرد؛ کارکرد عضو