بررسی و تحلیل نظریات رفتار انتخاباتی همراه با نقد (چگونگی پیروزی در فرایند سیاسی)

پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی

دوره 9، شماره 3 - شماره پیاپی 35، آبان 1403، صفحه 169-197   

نوع مقاله: مقالات علمی -پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/pg.2025.83036.1219

نویسندگان

وحید صادقی¹؛ هادی اعظمی^{* 2}؛ سیّد هادی زرقانی²

¹دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، گروه جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان رضوی، ایران

²دانشیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان رضوی، ایران

چکیده

جغرافیای سیاسی از آن دسته رشته­هاست که درگیر دو حوزه گسترده­ی جغرافیا و سیاست است و همین مسئله باعث شده تا بخشی از رهیافت­های نظری را در علوم سیاسی جستجو کند. درکنار شمار گسترده نظریه­ها در علوم انسانی و اجتماعی، نظریه­ها و مکاتب رفتار انتخاباتی، پرپیشینه و ادبیات معرفتی گسترده­ای دارند. اولین نظریه به لازاراسفلد و همکارانش در مکتب کلمبیا برمی­گردد که از طریق پرسش­نامه در مقیاس محلی پی به این گزاره بردند که انسان­ها، زاییدی­ بستر اجتماعی هستند. فرد در قالب ماتریکس/جامعه، هویت اجتماعی­اش شکل و کنش سیاسی­اش، برساخته می­شود. درون همین نظریه گروهی منتقد در قالب مکتب میشیگان به پیشتازی کمپل و همکارانش، رفتار فرد در واحد اجتماعی را نه برساخته­ی جبر اجتماعی بلکه برانگیخته از تمایل و انگیزش افرد، در گرایش به هویت حزبی دانسته­اند. عضویت در گروه­ها، وفاداری نهادینه­­شده­ای از همان اوایل جوانی تا بزرگسالی در فرد ایجاد می­کند که عمدتاً رأی­برانگیز است. این دو نحله­ی فکری توسط انسان­شناسان سیاسی واقع­گرا، نقد و بررسی شد. آنتونی داونز، سرآمد نظریه اقتصاد سیاسی رفتار انتخاباتی است که انسان رأی­دهنده را موجودی درجستجوی بقا، و در پیِ عقل معاش و ماتریالیستی می­داند، ازاین­رو به­سودِ زیستن­درجهان به­معنای واقعی­کلمه، رأی می­دهد. تابدین­جای­کار، انسان موجودی اجتماعی، روانشناختی و اقتصادی بوده است تااینکه پارتو ، او، را موجودی کنشگر/نخبه پنداشت. یعنی، چگونگی نقش­آفرینی و رقابت بر سر منابع، سرچشمه ­تعارضات سیاسی بین بازیگران بر سر کسب قدرت سیاسی است. درکنار این سه کلان­روایت گسترده، آندره زیگفرید، برای انتخابات، رویکردی زمینی و این­دنیایی، چیزی شبیه به واقع­گرایان اقتصادی، قائل بود. زیگفرید، تاثیر زمین بر نقشه ذهنی، و جغرافیای تصمیم­گیری را لحاظ و موردکاوی و چنین تاثیری را در برخی از نقاط فرانسه به اثبات رساند و نظریه جغرافیای انتخابات را به منصه­ی ظهور گذاشت. دیوید کارپف به نقش رسانه و فاصله پرداخت و دنیای امروز را منبعث از شبکه­ها و ارتباطات دانست که رفتارهای انتخاباتی را جهت و معنا می­دهد. به­طورکلی هدف این مقاله، بیانِ جامع و کلیدی ادبیات رفتار انتخابات، و بررسی، تحلیل و نقد پرمایه­ی این نزهای کلان است. داده­کاوی، تبیینی و نظری است و درون­مایه نوشتار، کیفی از نوع استدلال­های عقلی و تجربی است که بر قوت کار افزوده است.

کلیدواژه‌ها

جغرافیای انتخابات؛ رفتار انتخاباتی؛ کارزار انتخابات؛ کسب قدرت سیاسی

مراجع