تحلیل جرایم مالیاتی در قانون مالیات‌های مستقیم از منظر اصل حفظ ثبات اقتصادی

دانشنامه حقوق اقتصادی

دوره 32، شماره 27، شهریور 1404، صفحه 113-132   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/economlaw.2025.92324.1429

نویسندگان

ابوالقاسم خدادی^{* 1}؛ محمدحسین طاهری²

¹استادیار، گروه حقوق، دانشگاه شاهد تهران، ایران

²کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

چکیده

مالیات یکی از منابع اصلی تأمین مالی دولت است؛ در این راستا، قانون‌گذاران همواره کوشیده‌اند با تدوین مقررات الزام‌آور، ضمن افزایش درآمدهای عمومی، از بروز فرار مالیاتی و سایر تخلفات مرتبط پیشگیری نمایند.در ایران نیز به همین منظور «قانون مالیات‌های مستقیم» مصوب سال 1394، هشت رفتار را در مواد (161) و (274) جرم‌انگاری نموده است.تبیین اصول جرم‌انگاری جرایم مالیاتی در قانون مالیات‌های مستقیم به علت بهبود محیط کسب‌وکار، تقویت اعتماد به نظام مالیاتی، پیش‌بینی‌پذیرتر نمودن رویه اخذ مالیات برای فعالان اقتصادی و اجتناب از آسیب‌های خطرناک مجازات‌های تعیین شده نظیر حبس و منع از اشتغال، ضروری است. هدف این پژوهش که به شیوه توصیفی – تحلیلی صورت گرفته است، بررسی میزان انطباق جرایم مالیاتی مقرر در قانون مالیات‌های مستقیم با یکی از اصول جرم انگاری تحت عنوان «اصل حفظ ثبات اقتصادی» است. این اصل از آنجا که یکی از مهم‌ترین اهداف جرم‌انگاری جرایم مالیاتی است در ایجاد اطمینان در فضای کسب‌وکار، تقویت نظام اقتصادی، افزایش شفافیت و پیشگیری از فرار مالیاتی مؤثر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. آن چه از پژوهش حاضر مستفاد شد آن است که هفت جرم از جرایم مالیاتی با اصل حفظ ثبات اقتصادی در تعارض است و تنها جرمی که طبق این اصل قابل توجیه است «اختفای فعالیت اقتصادی و کتمان درامد حاصل از آن» است؛ این امر نیز در صورتی است که به طورکلی فعالیت اقتصادی مخفی شود و تحت عنوان مشاغل غیررسمی شناخته شود. این یافته می‌تواند در اصلاح قوانین و سیاست‌گذاری‌های مالیاتی جهت تقویت امنیت اقتصادی و کاهش آثار منفی مجازات‌ها راهگشا باشد.

کلیدواژه‌ها

اصل حفظ ثبات اقتصادی؛ اصول جرم‌انگاری؛ جرایم مالیاتی؛ اصل امنیت اقتصادی

مراجع

[1]  Abdollahi, H., & Moulabeygi, G. (2022). Tax law with an analytical-applied approach (2nd ed.). Tehran: Jangal Publications. (In Persian).

[2]  Babaki R, Efati M. The Effect of Tax Structure on Economic Growth in Iran. J Tax Res 2022; 30 (54) :29-54. (In Persian). doi: 10.52547/taxjournal.30.54.29

[3] Bentham, J. (1789). An introduction to the principles of morals and legislation. London: Oxford University Press.

[4]   Ebrahimi, Sh.; Sadeghnejad Naeini, M. (2014). A criminological analysis of economic crimes. Journal of Criminal Law Research, 2(5), 147–174. (In Persian).

[5] Hassani, J., Mehra, N. (2015). Critiques on the concept of "economic crimes" in the Islamic penal code of Iran. Criminal law and Criminology Studies, 2. 45-69. (In Persian). doi: JQCLCS-201506-1031 (R1)

[6]     Heydarinejad, Z., Rahmati, F. S., Zahedi Motlagh, H., & Colleagues. (2018). The concerns of people's businesses with the government. Tehran: Hossein Zahedi Motlagh. (In Persian).

[7]     Iran Chamber of Commerce Research Center. (2023b). National monitoring of Iran's business environment (28th period). (In Persian).

[8]   Iran Chamber of Commerce Research Center. (2024c). National monitoring of Iran's business environment (33rd period). (In Persian).

[9]   Jafari, M. (2016). Criminalization in the law of economic activities. Contemporary Comparative Law Studies, Spring & Summer. (7th period).  96. (In Persian).

[10]   Jareborg, N. (2005). Criminalization as last resort (Ultima Ratio). Ohio State Journal of Criminal Law, 2(Spring), 521–534. Guest Editor(s): R. A. Duff.

[11]   Keynes, J. M. (1936). The general theory of employment, interest, and money. Houndmills, Basingstoke, Hampshire; New York: Palgrave Macmillan.

[12]   Majlis Research Center of the Islamic Consultative Assembly. (2023). Strategic report on the principles and rules of tax law interpretation (Report No. 18893).  (In Persian).

[13]   Rafiei, H. (2019). The criminalization model of money laundering and its impact on the economic system in the Iranian legal system and international instruments. Journal of Modern Criminal Law Studies, 159, 111–126.

[14]   Rahmati, F. S., Farkhondeh-Eghbal, M., Zahedi-Motlagh, H., & Colleagues. (2020). The concerns of people's businesses with the Iranian Tax Administration. Tehran: Tina-ye Tehrani. (In Persian).

[15]    Sadeghnejad Naeini, M. (2024). The role of transparency in preventing economic crimes. Encyclopedia of Economic Law, 31(25), 57–79. (In Persian). doi: 10.22067/economlaw.2024.86561.1346

[16]   Tax Gap Reporting Team. (2009, February 5). In the country where tax evasion is no crime, Swiss private banks are unrepentant about siphoning off other governments' income. The Guardian. Retrieved from www.theguardian.com/business/2009/feb/05/tax-gap-avoidance-switzerland