شش نکتۀ رازگشایِ اولیه برای فهم آنتوان بِرمَن

پژوهش های زبان و ترجمه فرانسه

مقاله 5، دوره 2، شماره 1، شهریور 1398، صفحه 101-117   

نوع مقاله: پژوهش های زبان و ترجمه فرانسه

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/rltf.v1i2.84240

نویسنده

مهدی فرخی^*

دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

این مقاله که با هدفِ «رازگشایی» یا بهتر بگوییم ابهام‌ زدایی دربارۀ آراء و عقایدِ آنتوان برمن، نظریه ­پرداز صاحب ­نامِ معاصر فرانسوی، درزمینۀ دانش نوپای ترجمه ­شناسی نوشته شده است، قصد دارد تا خواننده را با شیوۀ درستِ خوانش و دریافتِ بهترِ آثار و اندیشۀ او یاری کند. نگارنده که سال ‌های زیادی را وقفِ «فهمِ» جانِ آثار او کرده است، بر این باور است که خواننده بدون تأویل و تفسیرهای «رازگشا»، که در این گفتار فعلاً به شش مورد آن بسنده شده است، در رویارویی با آثار این اندیشمندِ ترجمه گرفتار یک دریافت سطحی می‌شود و آنچه را که منظورِ نظرِ برمن بوده است، حاصل نخواهد کرد. خام خیالی است اگر گمان کنیم آنتوان برمن شیوه­ نامه­ای مدوّن برای ترجمه به مترجم ارائه می‌دهد تا یک اثر را از زبانی به زبانِ دیگر برگرداند.از این روگاهی با توجیهاتی از سوی خوانندۀ این آثار روبرو می ‌شویم که با این رویکرد حاصلی جز ناکامی نخواهد داشت. فهم دنیای پررمز و راز و لا یه ‌لایۀ آنتوان برمن نیاز به دانستنِ جانِ جانِ تفکر او دارد. به همین منظور این مقاله ضمنِ استناد به سخن معاصرین و کسانی که او را نقد و تأویل کرده‌اند، شش کلیدِ «رازگشا» به خواننده ارائه می‌دهد تا با مطالعه و تطبیق این نکات بتواند به درکِ درست‌ تری از آثار او برسد. این شش نکته به‌صورت فشرده عبارتند از: 1- تکیه بر یک طرح کلی یا (پروژه)؛ 2- استعاری بودن زبان برمن؛ 3- فیلسوف بودن برمن؛ 4- باور به مُقطع و تکه‌تکه بودن زبان؛ 5- داشتنِ روحیۀ رمانتیک؛ 6- داشتن دغدغه مذهبی. بی‌شک، ورود به دنیای برمن به دانستنِ این شش نکته خلاصه نمی‌شود و به شناختِ عناصر دیگری نیز نیازمند است که می‌تواند موضوع مقالاتِ مکملِ دیگری باشد.     

کلیدواژه‌ها

ترجمه‌شناسی؛ آنتوان برمن؛ پروژه؛ بازخوانی؛ رازگشایی

مراجع

Berman, A. (1967). « La tâche de la Poesie est simplement », in revue La Delirante, n° 1, Paris, pp. 69 -79.

Berman. (1968). « Lettres à Fouad El-Etr sur le Romantisme allemand », in revue La Delirante, n° 3, Paris, pp. 85 -117.

Berman . (1969). « Il faut retrouver avec le theâtre… », in Les Cahiers d’Aran, n° 1, Paris, ed. Le Theâtre d’Aran, sans pagination.

Berman . (1969). « Les mains », in Les Cahiers d’Aran, n° 1, Paris, ed. Le Theâtre d’Aran, sans pagination.

Berman. (1975). « Mate et communication », in Esprit (nouvelle serie), n° 452, Paris, Le Seuil, pp. 809-815.

Berman. (1985). « Verite de la traduction – verite de la philosophie », in Le cahier du collège international de philosophie, n° 1, Paris, Osiris, pp. 40-41.

Berman . (1986). « L’essence platonicienne de la traduction», in Revue d’esthetique (nouvelle serie), n° 12 (La traduction), Toulouse, Privat, pp. 63-73.

Berman . (1988). « Tradition-Translation-Traduction », in Poesie, n° 47, Paris, Librairie Classique Eugène Belin, pp. 85-98.

Berman, A. (1994). L’epreuve de l’etranger - Culture et traduction dans l’Allemagne romantique: Herder, Goethe, Schlegel, Novalis, Humboldt, Schleiermacher, Hölderlin [1ère ed. 1984, coll. « Les Essais], Paris, Gallimard, coll. « Tel ».

Berman. (1995). Pour une critique des traductions : John Donne, Paris, Gallimard, coll. « Bibliothèque des Idees », « Note de l’editeur » par Isabelle Berman.

Berman. (1999). « L’Âge de la traduction : " La tâche du traducteur " de Walter Benjamin, un commentaire», in BRODA, Martine (sous la dir. de), La Traduction-poesie - À Antoine Berman, Strasbourg, Presses Universitaires de Strasbourg, pp. 11-37.

Berman. (2001). « Au debut etait le traducteur », in TTR, vol. 14, n° 2 (Antoine Berman aujourd’hui / Antoine Berman for our time), Montreal, ACT (Association Canadienne de Traductologie) à l’Universite de Mc Gill, pp. 15-18.

Benjamin, W. (1971). « La tâche du traducteur », in Œuvres. I. Mythe et violence, trad. Maurice de Gandillac, Paris, Denoël / Les Lettres Nouvelles, pp. 261-275.

Broda, M. (1999). « Berman ou l’amour de la traduction», in BRODA, Martine (sous la dir. de), La Traduction-poesie - À Antoine Berman, Strasbourg, Presses Universitaires de Strasbourg, pp. 39-48.

Farrokhi, M. (2009) « Les œuvres complètes d’Antoine Berman. Étude bibliographique », in Équivalences, n° 36/1-2, Bruxelles, Institut Superieur de Traducteurs et Interprètes, pp. 183-197.

Ladmiral, J.R (1995). « Rapport de synthèse pour L’Habilitation à diriger des recherches », thèse soutenue à l’Universite Paris X-Nanterre, sous la direction de Michel Arrive et sous la presidence de Paul Ricœur [texte inedit].

L. Bastin, G. (2001). « L’impact d’Antoine Berman sur la traductologie en Amerique latine : une enquête », in TTR, vol. 14, n° 2 (Antoine Berman aujourd’hui / Antoine Berman for our time), Montreal, ACT (Association Canadienne de Traductologie) à l’Universite de Mc Gill, pp. 181-194.

Mallet, N. (1995). Compte rendu de L’epreuve de l’etranger (Antoine Berman, 1995), in TTR, vol. 8, n° 2, Montreal, Les Presses de l’Universite de Montreal, pp. 275-279.

Meschonnic, H. (1999). Poeti que du traduire, Lagrasse, Verdier.

Novalis, F. von H. (1967). « Fragments sur la poesie», trad. de l’allemand par Antoine Berman, in revue La Delirante, n° 1, Paris, pp. 33-52.

Oseki-Depre, I. (1999). Theories et pratiques de la traduction litteraire, Paris, Armand Colin, coll. « U. Lettres ».

Rao, S. « Les alterites en conflit : l’ethique bermanienne de la traduction à l’epreuve de l’Étranger levinassien », in TranscUlturAl [revue electronique], disponible sur : http://ejournals.library.ualberta.ca/index.php/TC.

Ricœur, P. (2004). Sur la traduction, Paris, Bayard.

Volkovitch, M. (Archives 2003-2008). « Berman et les siens », disponible sur : www.volkovitch.com, Carnet du traducteur, sans pagination.