نقد ترجمۀ متون مطبوعاتی فرانسه/فارسی با تکیه بر رویکرد ون‌دایک

پژوهش های زبان و ترجمه فرانسه

مقاله 5، دوره 2، شماره 2، اسفند 1398، صفحه 91-119   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/rltf.v2i2.87052

نویسندگان

محمد جبرئیلی؛ فاطمه میرزا ابراهیم تهرانی؛ صدیقه شرکت مقدم^*

دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

مطبوعات نقش مهمی در انتقال اخبار و اطلاعات روز جهان دارند و می‌توان گفت به‌نوعی افکار عمومی و جامعه را جهت‌دهی می‌کنند. حقیقت انکارناپذیر این است که صاحبانِ قدرت سیاسی و اقتصادی رسانه‌ها را کنترل  و در آنها نفوذ می‌کنند تا بر مردم تأثیر گذارند. حال این پرسش مطرح می‌شود که، در ترجمة متون مطبوعات پیام متن مبدأ تا چه اندازه درست به خوانندگان منتقل می‌شود. پژوهش پیش‌رو بر آن است تا با ادغام برخی از ابزارهای نقد ترجمه با الگوی کلی ون‌دایک مدل مناسبی برای تحلیل و بررسی در محور معنا ارائه دهد تا نشان دهد که مترجمان متون سیاسی اغلب با رویکردی سوبژکتیو (وابسته به تفکر فردی) و متعصبانه محتوای مطبوعات را به نفع خود تغییر می‌دهند که این کار بر تحریف ایدئولوژی حاکم بر خبرهای متن مبدأ اثرگذار است. ازینرو، کوشیده تا بر اساس ساخت‌های پیشنهادی ون‌دایک (ساخت‌های سطحی  یا روساخت و ساخت‌های معنایی یا زیر ساخت) در بازنمایی قدرت و ایدئولوژی و با بیرون‌کشیدن تلویحات، پیش‌انگاشت‌ها، طرح واژه‌ها، سبک‌های واژگانی، کارگفت‌ها، انسجام معنایی، سخنوری و غیره، معنای واقعی و ایدئولوژی حاکم بر خبرهای سیاسی را مشخص کند و سپس با مقابله و مقایسه با ترجمة آن، به میزان تغییرات اعمال‌شده و در نهایت چرخش ایدئولوژی متن دست یابد و نشان دهد که مترجم از چه استراتژی‌های زبانی و ترجمه‌ای در محور معنا جهت منطبق‌کردن آن با باورهای مخاطب زبان مقصد بهره برده است. یافته‌ها نشان می‌دهد، مترجمان، در اکثر موارد، ساخت‌های معنایی متن اصلی را با استفاده از معادل و ساختارهای نا متشابه تغییر می‌دهند.

کلیدواژه‌ها

نقد ترجمه؛ ون دایک؛ متون سیاسی؛ ایدئولوژی؛ تحلیل انتقادی گفتمان

مراجع

افخمی، ع.، عابدینی، س.، و محمودی بختیاری، ب. (۱۳۹۸). تحلیل گفتمان انتقادی سخنرانی‌های دونالد ترامپ در مورد مهاجران. فصلنامه زبان‌شناسی اجتماعی، ۲، ۵۱-۶۱.

آشوری، د. (۱۳۶۶). دانشنامه سیاسی. تهران: سهروردی و مروارید.

آقاگل‌زاده، ف.(۱۳۸۵). تحلیل انتقادی گفتمان. تهران: علمی و فرهنگی.

آقاگل‌زاده، ف.، و فیروزیان پوراصفهانی، آ.(۱۳۹۵). بررسی بازنمایی ایدئولوژی در متون ترجمه شده سیاسی انگلیسی در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی: محورهای سبک و بلاغت. مجلة زبانشناسی و گویشهای خراسان، ۱۴(۱۴)، ۴۵.

حامدی ش.، شریفی، ش. (۱۳۹۳). تأثیر مؤلفه‌های واژگانی بر میزان صراحت یا پوشیده‌گویی در متون مطبوعاتی. مطالعات فرهنگ ارتباطات، (۲۵)، ۱۷۱-۱۹۶.

خان‌جان، ع. (۱۳۹۲). اثر ایدئولوژی بر ترجمه خبر: یک مطالعه موردی. فصلنامه مطالعات زبان و ترجمه، ۴۶(۳).

رضاپور، ا.، و احمدی، ش .(۱۳۹۵). کارکردهای استعارة دستوری اسم‌سازی در گفتمان سیاسی فارسی و انگلیسی: رویکرد ون‌دایک. علم زبان، (۴)، ۵۹-۸۲.

شیرودی، م. (۱۳۸۲). اسلام و تروریسم. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۵۳ (۵۹)، ۱۷۳.

علی‌بابایی، غ. (۱۳۷۷). فرهنگ روابط بین الملل. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.

فرحزاد، ف. (۱۳۸۲). چارچوبی نظری برای نقد ترجمه. فصل نامه مطالعات ترجمه ۱(۳ )، ۳۰-۳۴.

کاظمی، م.، صادقی، ش.، و شاکری، م. (۱۳۹۵). تحلیل جریان‌های اسلام گرای سلفی در فرانسه. جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، ۹(۴)، ۱۱۰.

هاشمی میناباد، ح. (۱۳۹۴). ابزارهای مفهومی نقد ترجمه (2)، فنون و راهبردها، تکنیک‌ها و تاکتیک‌ها. فصل نامه نقد کتاب ادبیات ۱۲(۳)، ۲۴۷-۲۴۹.

یارمحمّدی، ل. (۱۳۸۳). گفتمان شناسی رایج و انتقادی. تهران: هرمس.

 

Amalsaleh, E. & Sajjadi, S. (2004). War representation in the Bush's September 11th speech. IJAL, 7(1), 25-43.

Fiske, J. (1988). Television culture. London and New York: Routledge.

Hartley, J. (1989). Understanding news. London and New York: Routledge.

Larousse, P. (1941). Dictionnaire Larousse. Paris: Educa Books.

Machin, D., & Mayer, A. (2012). How to do critical discourse analysis. Thousand Oakes: Sage.

McGregor, S. (2003). Critical Science Approach-A Primer. Kappa Omicron Nu Working Paper Series.

Parsayar, M. R. (1998). Dictionnaire Français- Persan. Teheran: Farhang Moaser.

Pompeu Fabra University Press.

Van Dijk, T. (2004). Ideology and discourse a multidisciplinary introduction. Barcelona:

Van Dijk, T. A. (2000). Ethnic Minorities and the Media, News Racism: A Discourse Analytical Approach, Buckingham, UK. Open University Press, 33 - 49.

Van Dijk, T. A. (1998). Critical Discourse Analysis. Cambridge: Cambridge University Press.

Van Dijk, T.A (1991). Racism and The Press. London and New York, Routledge.

Van Dijk. T. (2007). Opinions and ideologies in the press (Z. Haddad & K. Shahani, Trans.).