مقایسه کارآمدی اصطلاحنامه و هستی شناسی در بازنمون دانش

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 6، دوره 1، شماره 1، مهر 1390   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v1i1.8658

نویسندگان

اعظم صنعت جو^{* 1}؛ اکرم فتحیان²

¹استادیار گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشجوی کارشناسی ارشد رشته کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی کارآمدی قابلیت های هستی شناسی در مقایسه با اصطلاحنامه در ساختار سنتی آن است. هستی شناسی ها نوعی از ابزارهای معنایی هستند که به دلیل کاستی های ساختار اصطلاحنامه ها در بازنمون دانش حوزه موضوعی از طریق نمایش مفاهیم و روابط میان آن ها در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی به کار گرفته شده اند. پژوهش حاضر به منظور ارائه مدلی از هستی شناسی در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی و با هدف گسترش این ابزار به عنوان ابزار معنایی در بازنمون دانش و بازیابی مفاهیم حوزه با روش تحلیل حوزه، به ساخت نمونه اولیه ای از هستی شناسی در حوزه «نمایه سازی» با عنوان ASFAOnt در نرم افزار Protégé 3.4.4 پرداخته است. هستی‌شناسی طراحی شده، حاصل تبدیل مفاهیم مربوط به حوزه «نمایه‌سازی» در اصطلاحنامه اصفا به هستی شناسی است. به منظور ارزیابی کارآمدی ساختار هستی شناسی طراحی شده با روش تحلیل حوزه در بازنمون دانش، در یک مطالعه «کاربردپذیری» به سنجش هستی‌شناسی در مقایسه با اصطلاحنامه پرداخته شد. پژوهش از نوع کاربردی است و ابزارهای گردآوری اطلاعات، پرسشنامه ساختار یافته با روش انتومتریک، روش بلند فکر کردن در حین جستجو و مصاحبه پس از انجام جستجو است. نتایج پژوهش نشان می دهد میزان کارآمدی هستی‌شناسی در بازنمون دانش، از کارآمدی اصطلاحنامه اصفا بیشتر است. همچنین با رویکرد تحلیل حوزه می‌توان ابزارهای معنایی کارآمدتری در بازنمون دانش حوزه‌های موضوعی در مقایسه با ابزارهای سنتی نظیر اصطلاحنامه‌ها طراحی نمود.

مراجع

خسروی، فریبرز، و قدیمی، نرگس (1385). اصطلاحنامه فرهنگی سه زبانه فارسی- انگلیسی- عربی. (ویرایش 3). تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.

صفری، مهدی (1383). مدل سازی مفهومی در بازنمون رسمی دانش: شناختی از هستی شناسی در هوش مصنوعی و نظام های اطلاعاتی. اطلاع شناسی، 1(4)، 75- 104.

صنعت‌جو، اعظم (1384). ضرورت بازنگری در ساختار اصطلاحنامه ها: بررسی عدم کارایی اصطلاحنامه ها در محیط اطلاعاتی جدید و قابلیت‌های هستی شناسی ها در مقایسه با آن. فصلنامه کتاب، 16(4)، 79- 92.

کازرانی، مریم (1378). ارزیابی اصطلاحنامه­های فارسی با استانداردهای ایزو (ISO) گامی به سوی بهره وری در ذخیره و بازیابی اطلاعات. (پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، 1378).

Albrechtsen, H., & Pejtersen, A. M. (2003). Cognitive work analysis and work centered design of classification schemes. Knowledge Organization, 30 (3-4), 213-227.

Brank, Janez, Grobelnic, M., & Mladenic, D. (2005). A survey of Ontology evaluation techniques. In Proceedings of the Conference on Data Mining and Data Warehouses (SiKDD 2005). 17 October, 2005. Ljubljana, Slovenia.

Chun, C., & Wenlin, L. (2004). From agricultural thesaurus to ontology. In 5th AOS Workshop. 27-29 April, 2004. Beijing, China. Retrieved October 10, 2009, from http://www.fao.org/agris/aos/ConferencesW/FifthAOS_China04/AOS_Proceedings/docs/1-3.pdf.

Goldbeck, J., Fragoso, G., Hartel, F., Hendler, J., Parsia, B. & Oberthaler, J. (2003). The National Cancer Institute’s Thesaurus and Ontology. Journal of Web Semantics, 1(1), 75-80.

Hjørland B., & Albrechtsen, H. (1995). Toward a new horizon in information science: domain-analysis. Journal of the American Society for Information Science. 46(6), 400-425.

Kawtrakul, A. et al. (2005). Automatic term relationship cleaning and  refinement for AGROVOC. In Workshop on The Sixth Agricultural Ontology Service, Workshop "Ontologies: the more practical issues and experiences". 25-28 July, 2005. Vila Real, Portugal. Retrieved 2009, from ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/008/af240e/af240e00.pdf.

Khosravi, F., & Vazifedoost, A. (2007). Creating a Persian Ontology through Thesaurus: Reengineering for Organizing the Digital Library of the National Library of Iran. In Building An Information Society For All: Proceedings of the International Conference on Libraries, Information and Society, ICOLIS 2007 (p. 41-53). 26-27 June 2007. Petaling Jaya, Malaysia. Retrieved 2009, from http://dspace.fsktm.um.edu.my/xmlui/ handle/1812/285  

Lozano-Tello, A., & Gomez-Perez, A. (2004). ONTOMETRIC: a method to choose the appropriate ontology. Journal of database management, 15(2), 1- 18.

Lyyke Nielsen, M. (2001). A framework for work task  based  thesaurus  design.  Journal of Documentation, 57(6), 774- 797.

Nielsen, M. L. (2000). Domain analysis, an important part of thesaurus construction. Methodologies and approaches. In D. Soergel, P. Srinivasan, & B. Kwasnik (Eds.), Proceedings of the 11th  ASIS&T SIG/CR Classification Research Workshop (p. 9- 50). 12 November 2000^.

Nielsen, M. L. (2001). A framework for work task  based  thesaurus  design.  Journal of Documentation, 57(6), 774- 797.

Sanatjoo, Azam (2007). improvement of thesaurus design- through a work-task oriented methodology. (Unpublished Doctoral Dissertation, Royal School of Library and Information Science, Denmark, 2007).