نقش پژوهش و دراماتورژی در (باز)ترجمه: نگاهی به ویرایش و بازترجمة آثار ایبسن به قلم بهزاد قادری

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 5، دوره 50، شماره 2، تیر 1396، صفحه 117-150   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lts.v50i2.62835

نویسنده

سمانه فرهادی^*

گروه زبان انگلیسی، دانشگاه جامع علمی کاربردی، تهران، ایران

چکیده

مقالۀ حاظر با بررسی ترجمۀ پنج نمایش‌نامۀ هنریک ایبسن شامل مرغابی وحشی، جن‌زدگان، روسمرسهولم، وقتی ما مردگان سربرداریم و آیوُلف کوچولو، به قلم بهزاد قادری، می‌کوشد نقش «پژوهش» و «دراماتورژی» را در این ترجمه‌ها نشان دهد. بدین‌منظور، پس از مروری بر کردار نگارشی و پژوهشیِ مترجم، تقسیم‌بندی مشخصی در سه سطح پیرامتنیت، بینامتنیت و متنیت صورت گرفته، مصادیقِ هر یک ارائه شده و با تحلیل تفصیلی داده‌های منتخب، این دو ویژگی در ترجمه‌های قادری کندوکاو شده است. یافته‌های مقاله مبین آن است که پیرامتن را در آثار این مترجم می‌توان به سه عنصر مقدمه‌، نقد و پانویس تقسیم کرد. توسل مترجم به مناسبات بینامتنی از یک سو به‌منظور تحلیل ادبی آثار و از سوی دیگر برای معادل‌یابیِ مناسب صورت گرفته است. ارزیابی ترجمه‌های قادری در سطح متنیت نیز توفیق نسبی او در ضبطِ محاوره در رسانۀ نوشتار توأم با رویکردی متعادل و متوازن، بازآفرینیِ گوناگونی‌ بیان در دو سطح «کاربر» و «کاربرد» زبان و گرایش به ترجمه‌های اصطلاحی را نشان می‌دهد. تأکید همیشگی بر ارجحیت وجه «اجراییِ» متون نمایشیِ مقصد بر وجه ادبیِ آن‌ها نیز از دیگر ویژگی‌های ترجمه‌های قادری ا‌ست.

کلیدواژه‌ها

ایبسن؛ بهزاد قادری؛ ترجمه؛ پژوهش؛ دراماتورژی

مراجع

1. ایبسن، ه. (1394). جن‌زدگان. ترجمة بهزاد قادری. تهران: بیدگل.

2. ایبسن، ه. (۱۳۹۵). آیوُلف کوچولو. ترجمة بهزاد قادری. تهران: بیدگل.

3. ایبسن، ه. (1395). روسمرسهولم. ترجمة بهزاد قادری. تهران: بیدگل.

4. ایبسن، ه. (1395). مرغابی وحشی. ترجمة بهزاد قادری و یدالله آقاعباسی. تهران: بیدگل.

5. ایبسن، ه. (1395). وقتی ما مردگان سربرداریم. ترجمة بهزاد قادری. تهران: بیدگل.

6. حدادی، م. (1395). از وفاداری به امانت‌داری. فصلنامة مترجم، ۲۵(۶۰)، ۲۳-30.

7. خاکی، م.، و ابراهیمی، م. (1393). دراماتورژی چیست؟ دراماتورژ کیست؟ (مجموعه مقالات). تهران: بیدگل.

8. خان‌جان، ع. (1393). روایت‌شناسی ترجمه: گذشته و حال. فصلنامة مترجم، ۲۳(۵۵)، 87-103.

9. ستاری، ج. (1391). نماد و نمایش. تهران: توس.

10. سلیمانی‌راد، ا.، خزاعی‌فر، ع.، و خوش‌سلیقه، م. (1393). بررسی تفاوت زبانِ نخستین نمایش‌نامه‌های ترجمه‌شده با نمایش‌نامه‌های ترجمه‌شده معاصر ایران. زبان و ادب فارسی، ۶(۲۰)، 47-68.

11. صلح‌جو، ع. (1386). بشکنیم یا نشکنیم. فصلنامة مترجم، ۱۷(۴۵)، 9-22.

12. قادری، ب. (1390). چشم‌انداز ادبیات نمایشی/ گذر از ارسطو به پسامدرنیسم و پسااستعمار. آبادان: پرسش.

13. قادری، ب. (1394). جن‌زدگان: تجربة ایبسن برای فرود در رئالیسم تراژیک (مقدمة مترجم)، در جن‌زدگان، ترجمة بهزاد قادری، صص 7-20. تهران: بیدگل.

14. قادری، ب. (1395الف). رئالیسم مرغابی وحشی و شاعرانگی اییسن (مقدمة مترجم)، در مرغابی وحشی، ترجمة بهزاد قادری، صص7-20. تهران: بیدگل.

15. قادری، ب. (1395ب، آبان و آذر). هنوز تصویر کاملی از ایبسن نداریم. (مصاحبه با حامد اصغرزاده). شهر کتاب، ۱۳(۹۵)، 92-100.

16. قادری، ب. (در دست بازچاپ). با چراغ در آینه‌های قناس.

17. گنتزلر، ا. (1380). نظریه‌های ترجمه در عصر حاضر. ترجمة علی صلح‌جو. تهران: هرمس.

18. یارمحمدی، ل. (1380). نامه‌ای از دکتر لطف‌الله یارمحمدی. فصلنامة مترجم، ۱۰(۳۵)، 3-6.

19. Baker, Mona (2007), “Reframing conflict in translation”, Social Semiotics, 17(2): 151-169.

20. Ewbank, Inga-Stina (1998), “Translating Ibsen for the English Stage”, Tijdschrift voor Skandinavistiek, Vol. 19: 51-74.

21. Fjelde, Rolf (1978), Henrik Ibsen: The complete major prose plays. Trans. R.F. New York: Penguin group.

22. Ghaderi, B. (2005), “Ibsen in Translation in Iran“, In P. Bjørby, A. Dvergsdal & I. Stegane (Eds.), Ibsen on the Cusp of the 21st Century: Critical Perspectives, Pp.77-91, Laksevåg: Alvheim & Eide.

23. Halliday, M.A.K. (1978). Language as Social Semiotic; the Social Interpretation of Language and Meaning. London: Edward Arnold.

24. Hatim, Basil & Jeremy Munday (2004). Translation: An Advanced Resource Book, Oxon & New York: Routledge.

25. House, Juliane (1997). Translation Quality Assessment: A Model Revisited. Tübingen: Niemeyer.

26. Kade, Otto (1968), Zufall und Gesetzmässigkeit in der Übersetzung, Leipzig: VEB Verlag Enzyklopadie.

27. Kennedy, Andrew (1975). Six Dramatists in Search of a Language: Studies in Dramatic Language. London: Cambridge university press.

28. Pym, Anthony (2010). Exploring Translation Theories. Newyork: Routledge.