بررسی اثرات دورکنندگی اسانس گیاهان اسطوخودوس و آویشن شیرازی روی سوسک چهارنقطه ای حبوبات و ارتباط آن با ترکیبات تشکیل دهنده اسانس ها

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقاله 7، دوره 5، شماره 2، دی 1393، صفحه 131-138   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v1393i2.47084

نویسندگان

زهرا گلستانی کلات^* ؛ غلامحسین مروج؛ مجید عزیزی ارانی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در دو دهه گذشته تلاش های قابل توجه در انتخاب گیاهان مناسب جهت تولید و معرفی حشره کش های گیاهی جدید انجام شده است. در بررسی حاضر اثر دورکنندگی اسانس گیاهان اسطوخودوس ((Lavandula angustifolia و آویشن شیرازی (Zataria multiflora) روی حشرات کامل سوسک چهارنقطه ای حبوبات Callosobruchus maculatus مورد بررسی قرار گرفت. اسانس ها به روش تقطیر با آب استخراج شدند. آزمایشات در شرایط دمایی 1±30 درجه سانتیگراد، رطوبت نسبی 5±60 درصد و تاریکی انجام گرفت. نتایج نشان داد که اسانس اسطوخودوس نسبت به آویشن شیرازی اثر دورکنندگی بیشتر داشت. هم چنین میزان دورکنندگی هر دو اسانس روی حشرات نر بیش از حشرات ماده بود. میزان دورکنندگی علیه حشرات نر در اثر غلظت های 69/17 و 77/30 میکروگرم بر لیتر از اسانس های اسطوخودوس و آویشن شیرازی به‌ترتیب معادل 80/92 و 60/77 درصد به‌دست آمد. میزان دورکنندگی علیه حشرات ماده در اثر غلظت های 08/23 و 77/30 میکروگرم بر لیتر از اسانس های اسطوخودوس و آویشن شیرازی به‌ترتیب معادل 80/76 و 40/68 درصد بود. آنالیز شیمیایی اسانس ها توسط دستگاه GC-MS نشان داد که ترکیبات اصلی اسانس اسطوخودوس، لینالول، 1، 8-سینئول، روزفوران اپوکساید، منتون، ایزومنتول و ترانس-دی هیدروکاروون و ترکیبات اصلی اسانس آویشن شیرازی تیمول، لینالول و پارا-سیمن بودند. با توجه به نتایج این بررسی به نظر می رسد، اسانس گیاهان مذکور خصوصاً گیاه اسطوخودوس جهت حفاظت محصولات خاصیت دورکنندگی مناسبی علیه سوسک چهارنقطه ای حبوبات داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

اسانس های گیاهی؛ حفاظت محصولات انباری؛ کروماتوگرام؛ GC-MS

مراجع

1. Adams, R.P. 2001. Identification of essential oil Components by gas chromatography/quadropole mass spectroscopy. Allured Publishing Corporation, Carol Stream, IL.

2. Brown, L., and Downhower, J.F. 1988. Analyses in Behavioral Ecology: A Manual of Lab and Field. Sinauer Associates.

3. Fields, P.G., Xie, Y.S., and Hou, X., 2001. Repellent effect of pea (Pisum sativum) fractions against stored-product insects. Journal of Stored Products Research 37: 359-370.

4. Golestani Kalat, Z., Moravvej, Gh., Azizi Arani, M., and Hatefi, S. 2011. Fumigant toxicity of the essential oils from Lavandula angustifolia Mill and Zataria multiflora Boiss on cowpea weevil, Callosobruchus maculatus (F.) (Coleoptera: Bruchidae). Journal of Plant Protection 25 (3): 286-295. (In Persian with English Summary).

5. Iqbal, J. 2005. Growth inhibiting and deterrent effects of plant extracts on major insects of stored grains Arid Agriculture. Ph.D Thesis, Rawalpindi University of Pakistan.

6. Lee, B.H., Choi, W.S., Lee, S.E., and Park, B.S. 2001. Fumigant toxicity of essential oils and their constituent compounds towards the rice weevil, Sitophilus oryzae (L.). Crop Protection 20: 317-320.

7. Liu, C.H., Mishra, A.K., Tan, R.X., Tang, C., Yang, H., and Shen, Y.F. 2006. Repellent and insecticidal activities of essential oils from Artemisia princeps and Cinnamomum camphora and their effect on seed germination of wheat and broad bean. Bioresource Technology 97: 1969-1973.

8. Moravvej, Gh., Of-Shahraki, Z., and Azizi Arani, M. 2011. Contact and repellent activity of Elletaria cardamomum (L.) Maton. and Bunium persicum (Boiss.) Fedtsch. Oils against Tribolium castaneum (Herbst) adults (Coleoptera: Tenebrionidae). Iranian Journal of Medical and Aromatic Plants 27 (2): 224-238. (In Persian with English Summary).

9. Negahban, M., and Moharramipour, S. 2006. Repellent activity and persistence of essential oil from Artemisia sieberi Besser on three stored-product insect species. Iranian Journal of Medical and Aromatic Plants 22(4): 293-302. In Persian with English Summary.

10. Obeng-Ofori, D., Reichmuth, C., Bekele, A.J., and Hassanali, A. 1997. Biological activity of 1,8-cineole, a major component of essential oil of Ocimum kenyense (Ayobangira) against stored product beetles. Journal of Applied Entomology 121 (4): 237-243.

11. Ogendo, J.O., Kostyukovsky, M., Ravid, U., Matasyoh, J.C., Deng, A.L., Omolo, E.O., Kariuki, S.T., and Shaaya, E. 2008. Bioactivity of Ocimum gratissimum L. oil and two of its constituents against five insect pests attacking stored food products. Journal of Stored Products Research 44: 328-334.

12. Owusu, E.O. 2001. Effect of some Ghanaian plant components on control of two stored product insect pests of cereals. Journal of Stored Products Research 37 (1): 85-91.

13. Papachristos, D.P., and Stamopoulos, D.C. 2002. Repellent, toxic and reproduction inhibitory effects of essential oil vapors on Acanthoscelides obtectus (Say) (Coleoptera: Bruchidae). Journal of Stored Products Research 38: 117-128.

14. Shakarami, J., Kamali, K., and Moharramipour, S. 2005. Fumigant toxicity and repellency of essential oil of Salvia bracteata on four species of stored pest. Journal of Entomological Society of Iran 24 (2): 35-50. (In Persian with English Summary).

15. Shakarami, J., Kamali, K., Moharramipour, S., and Meshkatassadat, M.H. 2004. Fumigant toxicity and repellency of essential oil of Artemisia aucheri on four species of stored pest. Journal of Plant Pests and Diseases 71 (2): 61-75. (In Persian with English Summary).

16. Talukder, F.A., and Howse, P.E. 1995. Evaluation of Aphanamixis polystachya as a source of repellents, antifeedants, toxicants and protectants in storage against Tribolium castaneum. Journal of Stored Products Research 31 (1): 55-61.

17. Tapondjou, L.A., Adler, C., Bouda, H., and Fontem, D.A. 2002. Efficacy of powder and essential oil from Chenopodium ambrosioides as post-harvest grain protectants against six-stored product beetles. Journal of Stored Products Research 38 (4): 395-402.

18. Tapondjou, L.A., Adler, C., Fontem, D.A., Bouda, H., and Reichmuth, C. 2005. Bioactivities of Cymol and essential oils of Cupressus sempervirens and Eucalyptus saligna against Sitophilus zeamais Motschulsky and Tribolium castaneum du Val. Journal of Stored Products Research 41: 91-102.