اثر رانت منابع طبیعی و توسعه سیاسی براستقلال بانک مرکزی: شواهدی از کشورهای صادرکننده نفت

اقتصاد پولی مالی

مقاله 8، دوره 27، شماره 19، خرداد 1399، صفحه 193-222   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/pm.v27i19.85422

نویسندگان

سجاد فرجی دیزجی^{* 1}؛ حسین صادقی²؛ زهرا لطفی³

¹تربیت مدرس

²دانشیار گروه توسعه و برنامه‌ریزی اقتصادی دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس

³کارشناس ارشد اقتصاد انرژی دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

بانک مرکزی به عنوان بالاترین مقام پولی کشور برای دستیابی به اهداف خود که مهم‌ترین آن کنترل تورم است به استقلال نیازمند است هر مانعی که عرضه پول را از کنترل بانک مرکزی خارج کند استقلالش را به زیر سوال برده‌است. عنصر اصلی این استقلال هم ایجاد محدودیت اعتبار برای دولت است به گونه ایکه جلوی استقراض آزادانه از بانک مرکزی را بگیرد. مهم‌ترین دلیلی که دولت از بانک مرکزی استقراض می‌کند کسری بودجه است.
 این پژوهش به بررسی اثر رانت منابع طبیعی، توسعه سیاسی و اثر تعاملی آنها بر استقلال بانک مرکزی در کشورهای صادرکننده نفت  می‌پردازد. به همین منظور ما از روش داده‌های پانل  برای  داده های سالانه مربوط به 25 کشور بهره‌مند از رانت نفتی و طی سالهای 2000 – 2012  استفاده خواهیم کرد.
 نتایج پژوهش اثرات منفی و معنادار رانت نفت و همبن طور رانت کل منابع طبیعی بر استقلال بانک مرکزی در کشورهای مورد مطالعه را تأیید می کنند. با این وجود نتایج آماری  تاثیر معنادار رانت گاز و رانت جنگل بر استقلال بانک مرکزی را تأیید نمی کنند. علاوه بر آن یافته‌ها نشان می­دهند که اگرچه کیفیت نهادهای سیاسی تأثیر مثبت بر استقلال بانک دارند ولیکن اثر تعاملی رانت نفت و توسعه سیاسی بر استقلال بانک مرکزی منفی است. این نتیجه دلالت بر آن دارد که  راتت های نفت تأثیر مثبت نهادهای سیاسی بر استقلال بانک مرکزی را تضعیف می کنند.
 

کلیدواژه‌ها

استقلال بانک مرکزی؛ درآمدهای نفتی؛ توسعه سیاسی

مراجع

منابع فارسی

1. آذرمند، حمید(1385). نقش نهادهای سیاسی و حقوقی در توسعه‌اقتصادی. مجله روند، شماره 50 و51، صفحات 119 - 170

2 . بهبودی، داوود(1385). اقتصاد ایران بر سر سفره درآمدهای نفتی. همدان . نورعلم

3. بوستانی، رضا. صلوی تبار، شیرین(1396). بررسی استقلال بانک مرکزی ایران از بعدمالی. فصلنامه روند، سال بیست و چهارم، شماره 78، صفحات 75 – 108

4. تقی پور، انوشیروان. موسوی آزاد کسمائی، افسانه (1383). بررسی رابطه بین تورم و استقلال بانک مرکزی. مجله برنامه و بودجه، شماره 85، صفحات 59 – 93

5 . جعفری صمیمی، احمد. درخشان درآبی، کاوه (1394). استقلال بانک مرکزی در ایران تحلیل نظری و تجربی. فصلنامه پژوهشی پولی بانکی، سال هشتم، شماره 24، صفحات 167 - 195

6. جعفری صمیمی، احمد. احمدی، نوشین(1381). استقلال بانک مرکزی و عملکرد آن در کشورهای درحال‌توسعه (از جمله ایران)، فصل‌نامه پژوهش‌نامه علوم اقتصادی، شماره 4، صفحات 113- 132

7 . درخشان درآبی، کاوه. محنت فر، یوسف(1394). مطالعه نظری و تجربی رابطه میان استقلال بانک مرکزی و حکمرانی خوب. تهران فصلنامه سیاست‌گذاری پیشرفت اقتصادی دانشگاه الزهرا، سال چهارم، شماره 10

8 . زمان‌زاده، حمید. صادق‌الحسینی، محمد(1391). اقتصاد ایران در تنگنای توسعه. تهران. نشر مرکز

9. عادلی، سید محمد حسین (1369). درآمدی بر استقلال بانک مرکزی. تهران. موسسه تحقیقات پولی بانکی

10. طهرانچی، امیر منصور. جعفری صمیمی، احمد. زرین اقبال، حسن(1395). تاثیر استقلال بانک مرکزی بر نوسانات تولید و تورم در ایران. فصل نامه علمی پژوهشی، پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، سال هشتم، شماره 30، صفحات 33-54

11. طیب نیا، علی. زمان زاده، حمید. شادرخ، مهدیه(1393)، نقش نهادها در بروز مصیبت یا موهبت منابع نفتی، یک الگوی رانت جویی با رویکرد تعادل عمومی تصادفی پویا. فصل‌نامه پژوهش های پولی و بانکی، سال هفتم، شماره 21، صفحات 475-443

12 . عسگری، بهنام (1389). تاثیر استقلال بانک مرکزی بر نظام مدیریت نقدینگی در کشورهای صادرکننده نفت.پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته توسعه اقتصادی و برنامه‌ریزی دانشگاه اصفهان

13. کاتوزیان، محمدعلی (1392). نه مقاله در جامعه شناسی تاریخی ایران نفت و توسعه اقتصادی. ترجمه علیرضا طیب. تهران. نشر مرکز

14. معدلت، کوروش (1379). بررسی جایگاه و ساختار مطلوب بانک مرکزی. تهران. موسسات تحقیقات پولی و بانکی

15. نورث ، داگلاس(1379). ساختار و دگرگونی در تاریخ اقتصادی. نشرنی

16. نورث، داگلاس(1377). نهادها، تغیرات نهادی و عملکرد اقتصادی. تهران. سازمان برنامه و بودجه

17 . واحدی، محدثه (1394). بررسی اثر استقلال بانک مرکزی بر بی‌ثباتی مالی: مطالعه موردی کشورهای منطقه منا. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته اقتصاد و علوم اداری دانشگاه علامه محدث نوری

18. همایونی، احمد علی(1395). نقش نهادهای سیاسی در اثربخشی استقلال بانک مرکزی. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته علوم اقتصادی دانشگاه علامه محدث نوری

19. یزدانی، مهدی. طیبی ، سیدکمیل. یزدانی، نفیسه (1394). چگونه استقلال بانک مرکزی بر ثبات مالی اقتصاد در کشورهای بازارهای نوظهور اثر گذار است. فصلنامه اقتصاد پولی و مالی، سال بیست و دوم، شماره9

منابع لاتین

1. Agoba, A. and Abor, J. and Osei, K. and Sa-Aadu, J (2017). Central bank independence and inflation in Africa: The role of financial systems and institutional quality, Central Bank Review (17)131-146

2. Alsina, A. and Summer, L. H. (1993). Central Bank’s Independence and Macroeconomic Performance: Some Comparative Evidence. Journal of Money, Credit and Banking, 25 (2), 151-162

3.Bade, R. and Parkin, M (1988). Central bank laws and monetary policy. Department of Economics , University of Western Ontario London, Ontario,Canada N6A 5C2.

4. Cukierman , A. and Webb , S. e Neyapti , B. (1992). Measuring the independence of Central Banks and its effects on policy outcomes . The World Bank Economic Review.6, 353-398.

5. D’Amato, M. and Pistoresi , B. and Salsano , F. The determinants of central bank independence ( B T )

6. Faraji Dizaji, S.(2014). The effects of oil shocks on government expenditures and government revenues nexus (with an application to Iran's sanctions). Economic Modeling (40) 299-313

7. Fry, M. (1998). Assessing Central Bank Independence in Dveeloping Countries: Do Actions Speak Louder than Words? Oxford Economic Papers

8. Garriga, A.(2016). Central Bank Independence in the World: A New Dataset. International Interactions 42 (5), 849-868

9. Grilli, V.and Masciandaro, D. and Tabellini, G.(1991). Political and monetary institutions and public financial policies in the industrial countries. Economic Policy, 13, 341–392

10. Gutierrez, E (2003). Inflation Performance and Constitutional Central Bank Independence: Evidence from Latin America and the Caribbean. IMF Working Paper. WP/06/ 56.

11. Hielscher, K. and Markwardt, G (2012). The role of political institutions for the effectiveness of central bank independence, European journal of political Economy (28), 286-301

12. Klomp, J. and De Haan, J (2009). Central bank independence and financial instability: Journal of Financial Stability (5), 321–338

13. Yahyazadehfar, M. and Mostakhdemin Hosseini, H. and Shababi , H. and Mehrabi Alamdari , A.A. (2012). On the Relationship between Central Bank’s Independence and Inflation Rate in Iran . Int. J. Manag. Bus. Res, 2(3), 219-232