واکاوی نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات در پرتوی نظریه‌های ویتگنشتاین

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 7، دوره 9، شماره 1، آبان 1398، صفحه 145-163   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v9i1.56094

نویسندگان

محمدرضا داورپناه؛ نرگس اورعی^*

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

مقدمه: مسئلۀ اصلی ویتگنشتاین زبان است که در ابتدا زبان را به‌مثابۀ تصویرگر واقعیت‌ها و بعدها در دورۀ دوم فلسفی خود، آن را به‌عنوان شکل زندگی بیان می‌کند. این مقاله در پیِ تحلیل ابعاد ذخیره و بازیابی اطلاعات در پرتوی نظریه‌های تصویری و بازی‌های زبانی ویتگنشتاین است.
روش‌شناسی: روش تحلیلی که ویتگنشتاین  در هر دو کتاب خود به کار گرفته است، روش تحلیل یا برهان فرارونده و روش تحلیل مفهومی‌زبانی است. این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی و مرور متون انجام ‌شده و اطلاعات با استفاده از جست‌وجوی منابع چاپی و الکترونیکی (مقاله‌ها و کتاب‌های مربوطه) جمع‌آوری شده است.
یافته‌ها: تحلیل نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات از ابعادِ بافت، بازنمون دانش، نمایه‌سازی، جوامع گفتاری، زبان طبیعی، معنا و ربط و دسترسی به محتوا نشان داد که نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات در تحقق هدف اصلی خود که همانا انتقال اطلاعات بامعنا از منبع اطلاعات به جست‌وجوگر است، با مشکلات اساسیِ معنایی مواجه است. نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات که امکان دسترسی به داده‌ها را به‌خوبی فراهم می‌کنند، در دسترس‌کردن محتوای فکری به‌خوبی عمل نمی‌کنند.
نتیجه‌گیری: فرایند تحلیل‌ها و مفروضه‌های اساسی در نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات دلالت بر آن دارد که نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات با اتکا بر نمایه‌ها و عبارت‌های جست‌وجو، با معانی ایستا و حاکمیت رویکرد فردگرایی و ذهن‌گرایی متأثر از نظریه تصویری زبان طراحی‌شده است؛ اما متن به‌عنوان منبع اطلاعاتی تغذیه‌کنندۀ نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات، پهنۀ بازی‌های زبانی بی‌شماری است و نمی‌توان آنچه در نظام نمایه‌سازی برای متن ثابت در نظر گرفته شده است، معنای نهایی و قطعی متن پنداشت.

کلیدواژه‌ها

ویتگنشتاین؛ نظریه تصویری زبان؛ نظریه بازی زبانی؛ ذخیره و بازیابی اطلاعات؛ نظام اطلاعات

مراجع

احمدی، بابک(1374). حقیقت و زیبایی. تهران: نشر مرکز.

برآین، مگی(1374). مردان اندیشه(ترجمه عزت الله فولادوند). تهران: طرح نو.

پورحسن، قاسم(1385). ویتگنشتاین: از زبان تصویری تا زبان تالیفی. پژوهشنامه علوم انسانی، 1(49)، 127-148.

داورپناه، محمدرضا(1383). پارادایم و بازیابی اطلاعات. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 7(3)،2-4.

داورپناه، محمدرضا(1384). ضرورت های نوین بازنـگری در ذخیره و بازیابی اطلاعات. کتابداری و اطلاع-رسانی،8(31)،67-88.

داورپناه، محمدرضا؛ مختاری، حیدر(1393). نظریه علم. تهران: دبیزش

کی.اس. دانلان (1374). فلسفه تحلیلی و فلسفه زبان(ترجمه شاپور اعتماد و مراد فرهاد پور). فصلنامه ارغنون، (7و8)،39-68.

فون، کت(1381). مفهوم فلسفه نزد ویتگنشتاین(ترجمه کامران قره گوزلی). تهران: نشر مرکز

هارتناک، یوستوس(1351). ویتگنشتاین(ترجمه منوچهر بزرگی). تهران: خوارزمی.

هادسون، ویلیام دانالد؛ویتگنشتاین، لودویک(1378). ربط فلسفه او با باور دینی(مترجم مصطفی ملکیان). تهران: انتشارات گروس

کوپنا، دامیانی(1379). اندیشه سیاسی و تفسیر: معضل پیچیده تفسیر در پست مدرنیته و پست مدرنیسم(ترجمه حسین علی نوروزی). تهران: انتشارات نقش جهان.

نشاط، نرگس(1390). جستجو در معنا. تهران:نشر کتابدار

ریسمانباف، امیر؛ فتاحی، رحمت الله(1394). بازشناختی از دانش‌شناسی: جستارهایی در علم اطلاعات و دانش-شناسی، تهران: نشر کتابدار.

سروش، علی اکبر(1374). درس هایی در فلسفه علم الجتماع. تهران: نشر نی.

ویتگنشتاین، (1380). تحلیل فلسفی(ترجمه فاطمی). تهران: نشر مرکز

ندرلو، بیت الله(1390). نظریة بازی‌های زبانی ویتگنشتاین: یک نظرگاه فلسفیِ پست‌مدرن دربارة زبان. غرب شناسی بنیادی،2(1)، 87-100.

Belkin, N. J. (1980). Anomalous states of knowledge as a basis for information retrieval. Canadian Journal of Information Science. 5(1), 133-143. Retrieved 25 June, 2015 from http://infobehavior.pbworks.com/f/Belkin+ASK+p1.pdf

Blair, D. C. (2006). Wittgenstein, language and information: "Back to the rough ground!". Springer.

Brier, S. (2004). Cybersemiotics and the problems of the information-processing paradigm as candidate for a unified science of information behind library information science. LIBRARY TRENDS. 52(3), 629–657. Retrieved 25 June, 2015 from https://www.ideals.illinois.edu/bitstream/handle/2142/1677/Brier629657.pdf?sequence=2

Case, D. (2006). Information behavior. Annual Review of Information Science and Technology. 40(1), 293-327. Retrieved from https://doi.org/ 10.1002/aris.1440400114

Chu, H. (2003). Information representation and retrieval in the digital age. Medford, N.J.: Published for the American Society for Information Science and Technology by Information Today.

Glock, H. J. (1996). A Wittgenstein Dictionary. Hoboken, New Jersey: Wiley-Blackwell

HjØrland, B. (1998). Information retrieval, text composition, and semantics. Knowledge Organization. 25(1,2): 16-31. Retrieved 25 June, 2015 from https://pdfs.semanticscholar.org/f977/bf36793fbfc5b6a1ad99ad26338458d869ca.pdf

HjØrland, B. (1998). The classification of psychology: A case study in the classification of a knowledge field. Knowledge Organization. 25(4): 162-201. Retrieved 25 June, 2015 from http://hdl.handle.net/10150/105294

HjØrland, B. (2004). Domain analysis: A socio-cognitive orientation for information science research. Bulletin of the American Society for Information Science and Technology. 30(3), 17-21. Retrieved 25 June, 2015 from https://doi.org/10.1002/bult.312

HjØrland, B. & Pedersen K.N. (2005). A substantive theory of classification for information retrieval. Journal of Documentation. 61(5), 582-97. Retrieved from https://doi.org /10.1108/00220410510625804

Marchionini, G. (1995). Information seeking in electronic environments. Cambridge University Press.

Petras, V. (2006). Translating dialects in search: Mapping between specialized languages of discourse and documentary languages (Doctoral dissertation). University of California, Berkeley.

Tague-Sutcliffe, J. (1995). Measuring information: An information services perspective. San Diego; Toronto: Academic Press.

Talja, S., Keso, H., & Pietiläinen, T. (1999). The production of ‘context’in information seeking research: A metatheoretical view. Information Processing & Management. 35(6), 751-763. Retrieved from https://doi.org/10.1016/S0306-4573(99)00024-2

Wilson, T. D. (2010). Fifty Years of Information Behavior Research. Bulletin of the American Society for Information Science and Technology. 36(3), 27-34. Retrieved from https://doi.org /10.1002/bult.2010.1720360308