بررسی عملکرد و اجزای عملکرد نخود (Cicer arietinum L.) از طریق مدیریت‌ کود شیمیایی و زیستی نیتروژن در تاریخ‎های کاشت‌ مختلف

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقاله 2، دوره 10، شماره 1، خرداد 1398، صفحه 28-39   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v10i1.60084

نویسندگان

فریما دعائی^{* 1}؛ علی نخزری مقدم¹؛ علی راحمی کاریزکی¹؛ مجید الداغی²

¹دانشکده کشاورزی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایران

²مرکز تحقیقات کشاورزی و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی مازندران، مازندران، ایران

چکیده

به‌منظور بررسی تأثیر کود شیمیایی و زیستی نیتروژن در تاریخ‎های کاشت مختلف نخود (Cicer arietinum L.) رقم آزاد، آزمایشی در سال زراعی 95-1394 به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌‌ کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه گنبدکاووس انجام شد. تاریخ کاشت در دو سطح (15دی و 13بهمن‌ماه)، کود زیستی مزورایزوبیوم در دو سطح (تلقیح با کود زیستی مزورایزوبیوم و عدم تلقیح) و کود شیمیایی نیتروژن در چهار سطح (صفر، 20، 40 و 60کیلوگرم نیتروژن در هکتار با منشأ اوره) بود. نتایج نشان داد که عامل تاریخ کاشت بر ارتفاع بوته، تعداد ساقه در بوته، تعداد غلاف و دانه در بوته، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک تأثیرگذار بود و مقدار آن‌ها در تاریخ 15دی بیشتر بود. تعداد غلاف در بوته، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک تحت تأثیر عامل کود نیتروژن و کود زیستی مزورایزوبیوم قرار گرفتند. کود زیستی مزورایزوبیوم تعداد دانه در بوته را نیز تحت تأثیر قرار داد. تیمارهای مصرف 60کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تلقیح با کود زیستی مزورایزوبیوم بیشترین مقدار صفات را به خود اختصاص دادند. عملکرد دانه در تاریخ کاشت 15دی‌ماه 8/16درصد بیشتر از 13بهمن ماه بود. با مصرف 60کیلوگرم نیتروژن در هکتار عملکرد دانه 57/9درصد نسبت به عدم مصرف افزایش یافت. تلقیح با باکتری عملکرد دانه را 48/7درصد افزایش داد. بنابراین استفاده از نیتروژن، تلقیح با باکتری و کاشت زودتر فرصت بهتری برای استفاده از منابع محیطی و نیتروژن برای گیاه فراهم کرد، به‌طوری‌که موجب افزایش رشد رویشی و به دنبال آن عملکرد دانه شد.

کلیدواژه‌ها

ارتفاع بوته؛ عملکرد بیولوژیک؛ کاشت زودتر؛ مزورایزوبیوم

مراجع

1. Ahemad, M., and Saghir Khan, M. 2010. Ameliorative effects of Mesorhizobium MRC4 on chickpea yield and yield components under different doses of herbicide stress. Pesticide Biochemistry and Physiology 98: 183-190.
2. Ahmad, F., Gaur, P., and Croser, J. 2005. Chickpea (Cicer arietinum). In: R.J. Singh, P.P. Jauhar (Eds.). Genetic Resources, Chromosome Engineering and Crop Improvement-grain Legumes 1: 185-214.
3. Amany, A.B. 2007. Effect of plant density and urea foliar application on yield and yield components of chickpea (Cicer arietinum). Research Journal of Agriculture and Biological Sciences 3(4): 220-223.
4. Biabani, A., Carpenter Boggs, L., Katozi, M., and Sabouri, H. 2011. Effects of seed deterioration and inoculation with Mesorhizobium ciceri on yield and plant performance of chickpea. Australian Journal of Crop Science 5(1): 66-70.
5. Caliskan, S., Ozkaya, I., and Arslan, M., 2008. The effects of nitrogen and iron fertilization on growth, yield and fertilizer use efficiency of soybean in a editerranean-type soil. Field Crops Research 108: 126-132.
6. Chen, J. 2006. The combined use of chemical and organic fertilizers and/or biofertilizer for crop growth and soil fertility. Octobr 16-20, 2006. International Workshop on Sustained Management of the Soil-Rhizosphere System for Efficient Crop Production and Fertilizer U Bangkok, Thailand, p. 20.
7. Goldani, M., and Rezvani Moghaddam, P. 2007. The effects of different irrigation regimes and planting dates on phenology and growth indices of three chickpea (Cicer arietinum) cultivars in Mashhad. Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources 14(1): 229-242. (In Persian with English Summary).
8. Franche, C., Lindstro, M.K., and Elmerich, C. 2009. Nitrogen-fixing bacteria associated with leguminous and non-leguminous plants. Plant and Soil 321: 35-59.
9. Giri,, and Joshi, N.C. 2010. Growth and yield response of chickpea (Cicer arietinum) to seed inoculation with Rhizobium sp. Nature and Science 8(9): 232-236.
10. Horn, C., Birch, C., Dalal, R., and Doughton, J. 1996. Sowing time and tillage practice affect chickpea yield and nitrogen fixation. 1. Dry matter accumulation and grain yield. Animal Production Science 36: 695-700.
11. Kashfi, S.M.H., Majnoun Hosseini, N., and Zeinali Khaneghah, H. 2011. Effect of plant density and starter nitrogen fertilizer on yield and yield components of chickpea (Cicer arietinum cv. Kourosh) at Karaj conditions. Iranian Journal of Pulses Research 2(1): 11-20. (In Persian with English Summary).
12. Kobrayi, S., Shams, K., and Pazoki, A.R. 2010. Effect of cultivar and sowing date on grain yield and quantitative traits in chickpea (Cicer arietinum). Agronomy and Plant Breeding 6(2): 53-64. (In Persian).
13. Koocheki, A., and Sarmadnia, G. Physiology of Crop Plants. Jihad Daneshgahi Mashhad Publication.
14. Ladha, J.K., Dawe, D., Ventura, T.S., Singh, U., Ventura, A.W., and Watanabe, I. 2000. Long-term effect of urea and green manure on rice yield and nitrogen balance. Soil Science Society of America Journal 64(6): 1993-
15. Laranjo, M., Young, J.P., and Oliveira, S. 2012. Multilocus sequence analysis reveals multiple symbiovars within Mesorhizobium Systematic and Applied Microbiology 35: 359-367.
16. Lawlor, D.W, Lemaire, G., and Gastal, F. 2001. Nitrogen, Plant Growth and Crop Yield. In: P. Lea and J.F. Morot-Gaudry. Plant Nitrogen. Springer Berlin Heidelberg. p. 343-367.
17. López-Bellido, F.J., López-Bellido, R.J., Khalil, S.K., and López-Bellido, L. 2008. Effect of planting date on winter Kabuli chickpea growth and yield under rainfed mediterranean conditions. Agronomy Journal 100: 957-964.
18. Namvar, A., Seyed sharifi,R., Sedghi, M., Asghari Zakaria, R., Khandan, T., and Eskandarpour, B. Study on the effects of organic and inorganic nitrogen fertilizer on yield, yield components, and nodulation state of chickpea (Cicer arietinum L.). Communications in Soil Science and Plant Analysis 42: 1097-1109.
19. Namvar, A., Seyed Sharifi, Khandan, T., and Jafari Moghadam, M. 2013. Seed inoculation and inorganic nitrogen fertilization effects on some physiological and agronomical traits of chickpea (Cicer arietinum) in irrigated condition. Journal of Central European Agriculture 14(3): 28-40.
20. Naseri, R., Siyadat, S.A., Soleymani Fard, A., Soleymani, R., and Khosh Khabar, H. 2011. Effects of planting date and density on yield, yield components and protein content of three chickpea (Cicer arietinum) cultivars under rainfed conditions in Ilam province. Iranian Journal of Pulses Research 2(2): 7-18. (In Persian with English Summary).
21. Noroozi, , Didehban, B., and Pourebadi, A.R. 2011. Effect of nitrogen level and seed inoculation with rhizobium bactria on yield and yield components of Azad cultivar of chickpea in tropical dry land condition in gachsaran. 5^th National Conference on New Ideas in Agriculture. February 15-16, Islamic Azad University (Isfahan Branch). p. 1-4. (In Persian with English Summary).
22. Romdhane, S.B., Tajini, F., Trabelsi, M.M Elarbi Aouani, M., and Mhamdi, R. 2007. Competition for nodule formation between introduced strains of Mesorhizobium ciceri and the native populations of Rhizobia nodulating chickpea (Cicer arietinum) in Tunisia. World Journal Microbiol Biotechnol 23: 1195-
23. Said, A., Gul, H., Saeed, B., Haleema, B., Badshah, N.L., and Parveen, L. 2012. Response of wheat to different planting dates and seeding rates for yield and yield components. ARPN Journal of Agricaltural and Biological Science 7: 138-140.
24. Salimi, H., Abbasdokht, H., Asghari, H.R., and Rezvani Moghaddam. P. 2010. The effect of priming, Rhizobium and manure on the yield of chickpea. 11^th Iranian Crop Science Congress. 3227-3230. (In Persian).
25. Sokhtesaraee, M., Faraji, A., Dadashi, M.R., and Hezarjaribi, E. 2013. The effect of planting date and nitrogen fertilizer on soybean pods Katool cultivars (DPX) in Golestan p Plant and Ecosystem 9(1-35): 103-114. (In Persian with English Summary).
26. Soleimani, R., and Asgharzadeh, A. 2010. Effects of Mesorhizobium inoculation and fertilizer application on yield and yield components of rainfed chickpea. Iranian Journal of Pulses Research 1(1): 1-8. (In Persian with English Summary).
27. Togay, N., Togay, Y., Cimrin, M., and Turan, M. 2008. Effect of Rhizobium inoculation, sulfur, and phosphorus application on yield, yield components, and nutrient uptake in chickpea (Cicer aretinum L.). African Journal of Biotechnology 7(6): 776-782.
28. Verma, J.P., Yadav, J., Tiwari, K.N., and Kumar, A. 2013. Effect of indigenous Mesorhizobium and plant growth promoting rhizobacteria on yields and nutrients uptake of chickpea (Cicer arietinum L.) under sustainable agriculture. Ecological Engineering 51: 282-286.
29. Walley, F., Kyei-Boahen, S., Hnatowich, G., and Stevenson, C. 2004. Nitrogen and phosphorus fertility management for desi and Kabuli chickpea. Canadian Journal of Plant Science 85: 73-79.