بررسی اهداف و انگیزه‌های اشتراک اطلاعات در صفحه‌های آموزشیِ موفق در رویت‌پذیری اینستاگرام بر اساس نظریه استفاده و رضامندی

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 3، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 19، خرداد 1399، صفحه 55-79   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v0i0.72437

نویسندگان

فاطمه تقی‌پناهی ‍‍‍‍‍؛ محسن نوکاریزی^* ؛ محمدحسین دیانی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

مقدمه: شبکه اجتماعی اینستاگرام، به دلیل ماهیت کاربردپذیری، مبتنی بودن بر موبایل، سادگی، و کاربرپسندی بستر مهمی برای اشتراک اطلاعات شده است. افراد به دلایل متعددی مانند ارتباطات، سرگرمی و فعالیت‌های علمی و حرفه‌ای؛ حفظ رابطه با دوستان، و اشتراک اطلاعات از این شبکه اجتماعی استفاده می‌­کنند. همچنین ممکن است اهداف اشتراک اطلاعات افراد در این نوع شبکه‌­های اجتماعی؛ فرار از واقعیات، تعامل اجتماعی، و صرف زمان به صورت عادت نیز باشد. پژوهش حاضر با هدف کشف انگیزه‌های اشتراک اطلاعات در صفحه‌های آموزشی موفق در رویت‌پذیری در بستر این شبکه، با بهره‌گیری از روش تحلیل مضمون و بر پایه نظریه استفاده و رضامندی انجام شده است. این نظریه به چگونگی و چرایی استفاده و اشتراک اطلاعات کاربران در رسانه‌­ها می­‌پردازد.
روش‎‌شناسی: به منظور کشف و بررسی اهداف اشتراک اطلاعات در صفحه‌­هایی که در بافت یادگیری الکترونیکی فعالیت دارند، 30 صفحه آموزشی اینستاگرام به روش پژوهش کیفی و رویکرد اکتشافی مورد بررسی قرار گرفتند. بدین ترتیب اطلاعات موجود در این صفحه‌ها اعم از قسمت شرح‌حال، محتوا، رفتار برچسب‌گذاری اجتماعی، مورد مشاهده و بررسی قرار گرفت. این اطلاعات بر اساس نظریه استفاده و رضامندی کدگذاری شدند و داده های به دست آمده، با نرم‌افزار مکس‌کیودا 12.3 که نرم افزاری برای تحلیل داده­‌های کیفی است تحلیل شدند. لازم به ذکر است که صفحه‌های مورد بررسی، بر اساس افزارسنجی رقابتی و به صورت نمونه هدفمند گزینش شدند. شرط انتخاب نمونه این بود که دنبال‌کننده‌های صفحه‌ها بیش از 20 هزار حساب کاربری (از سنجه‌های اثربخشی تولید و اشتراک محتوا در این شبکه) باشند و در آن­ها به آموزش در موضوع خاصی شامل مهارت، دانش و یا اطلاعات خاصی پرداخته شده باشد.
یافته‌ها: نتایج بررسی نشان داد اهداف و انگیزه‌های اشتراک اطلاعات در این صفحه‌ها، متنوع بوده ولی اهداف اقتصادی، فرصت شغلی، بهره شخصی، بین فردی، منزلت و تعامل اجتماعی در کنار اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی از عمده اهداف نسبتاً مشترکی بود که عاملان اشتراک اطلاعات در این صفحه‌ها دنبال می‌کردند. به این ترتیب، به نظر می­رسد که افراد از اشتراک اطلاعات در بافت آموزشی، اهداف متفاوت و متنوعی را در نظر گرفته‌­اند. این اهداف، علاوه بر هدف اصلی آنها که آموزش از طریق اشتراک اطلاعات بوده است، ناظر بر هدف­‌های با بهره اقتصادی و برند سازی شخصی نیز بوده است.
نتیجه‌گیری: گرچه صفحه‌های مورد بررسی در بافت یادگیری الکترونیک فعالیت می‌کردند؛ اما به دلیل ماهیت بستر اشاعه اطلاعات در این پژوهش، یعنی شبکه اجتماعی اینستاگرام، اهداف اقتصادی و بهره شغلی و فردی مورد توجه این صفحه‌ها نیز قرار گرفته است. به این صورت که عاملان تهیه و اشتراک محتوا و اطلاعات در این شبکه، گرچه هدفی آموزشی را دنبال می­کنند، بلکه به مسائل اقتصادی و بهره برداری های شغلی و برند سازی شخصی نیز توجه دارند. پژوهش چنین برداشت می­کند که احتمالا دلیل این امر آن باشد که بسیاری از افراد به اشتراک اطلاعات در اینستاگرام به عنوان نوعی کسب و کار نیز می­‌نگرند. این امر، می­‌تواند ناشی از آن باشد که این شبکه، مورد توجه کسب‌ ­و کارهای بسیاری در دنیا قرار گرفته است. بنابراین به نظر می­‌رسد اهداف اشتراک اطلاعات می تواند بر اساس شبکه اجتماعی و بستر انتشار و اشتراک اطلاعات نیز متفاوت باشد.

کلیدواژه‌ها

انگیزه‌؛ اشتراک اطلاعات؛ استفاده و رضامندی؛ اینستاگرام؛ رؤیت پذیری

مراجع

افراسیابی، محمدصادق؛ مرادی، علیرضا؛ رفیعی، الهه (1392). مطالعات شبکه های اجتماعی و سبک زندگی جوانان. تهران: سیمای شرق.

بهروزفر، هدایت (1396). طراحی و تحلیل ابزاراعتبارسنجی وب مبتنی بر چارچوب نظری چوی. پایان‌نامه دکتری. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی. دانشگاه فردوسی مشهد.

جوکار، طاهره؛ کوکبی، مرتضی (1395). مروری بر ساختار و کاربردهای نظام‌های برچسب‌گذاری اجتماعی. کتابداری و اطلاع‌رسانی. 19 (2)، 27-43. بازیابی شده در 10 شهریور 1396 از http://lis.aqr-libjournal.ir/article_45926.html

داستانی، میثم؛ کرامتی، جواد؛ پورفاطمی، علی؛ اکرامی، علی (1394). دلایل و انگیزه استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گناباد. مجله علم‌سنجی کاسپین. 2 (2)، 24-27. بازیابی شده در 6 دی 1396 از http://cjs.mubabol.ac.ir/article-1-82-fa.pdf

عابدی‌جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن؛ شیخ‌زاده، محمد (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی. 5 (2)، 151-198. بازیابی شده در 12 اردیبهشت 1395 از http://smt.journals.isu.ac.ir/article_163_d8eed4a2e3a4c8f3fd513eead0a9a60c.pdf

کشاورز، حمید؛ فهیم‌نیا، فاطمه؛ نوروزی، علیرضا؛ اسمعیلی‌گیوی، محمدرضا (1395). طراحی و اعتباریابی مدل مفهومی ارزیابی باورپذیری اطلاعات در محیط وب: کاربرد روش‌های فراترکیب و دلفی. تعامل انسان و اطلاعات. 3(3)، 1-16. بازیابی شده در 24 دی 1395 از https://hii.khu.ac.ir/article-1-2565-.pdf

کرسول، جان (1391). پویش کیفی و طرح پژوهش. انتخاب از میان پنج رویکرد (روایت‌پژوهی، پدیدارشناسی، نظریه داده بنیاد، قوم‌نگاری، مطالعه موردی). ترجمه حسن دانایی‌فرد، حسین کاظمی. تهران: صفار، اشراقی.

کیا، علی اصغر؛ نوری مرادآبادی، یونس (1391). عوامل مرتبط با گرایش دانشجویان به شبکه اجتماعی «فیس‌بوک» (بررسی تطبیقی دانشجویان ایران و امریکا). مطالعات فرهنگ- ارتباطات. 13 (17). بازیابی شده در 3 خرداد 1395 از http://www.jccs.ir/article_3382_225ad4a6e1d81d2978e687b742f077ab.pdf

محبوب، سیامک؛ میرطاهری، سیده لیلی (1395). گونه شناسی استفاده و رضامندی ایرانیان از شبکه اجتماعی کتاب محور گودریدز. پژوهش‌نامه پردازش و مدیریت اطلاعات. 31 (3)، 803-821. بازیابی شده در 10 اسفند 1395 از https://jipm.irandoc.ac.ir/browse.php?a_id=2898&sid=1&slc_lang=fa

نویدی، فاطمه (1394). نقش شبکه‌های اجتماعی پیوسته در رفتار اطلاع‌یابی زندگی روزمره کاربران. تعامل انسان و اطلاعات. 2 (1)،49-59. بازیابی شده در تاریخ 22 بهمن 1395 از https://hii.khu.ac.ir/article-1-2466-fa.html

Blumler, J. G., & McQuail, D. (1969). Television in politics: Its uses and influence. University of Chicago Press.‏

Choi, W. (2015). A New framework of web credibility assessment and an exploratory study of older adults’ information behavior on the web. Unpublished doctoral dissertation, Florida state university.

Chung, N., Nam, K., & Koo, C. (2016). Examining information sharing in social networking communities: Applying theories of social capital and attachment. Telematics and Informatics, 33(1), 77-91. doi: https://doi.org/10.1016/j.tele.2015.05.005

Daymon, C., & Holloway, I. (2010). Qualitative research methods in public relations and marketing communications. Routledge.‏

Denzin, N. K., & Lincoln, Y. S. (Eds.). (2011). The Sage handbook of qualitative research. Sage.‏

Ellison, N. B., Steinfield, C., & Lampe, C. (2011). Connection strategies: Social capital implications of Facebook-enabled communication practices. New media & society, 13(6), 873-892.‏ doi: https://doi.org/10.1177/1461444810385389

Fidel, R., & Green, M. (2004). The many faces of accessibility: engineers' perception of information sources. Information Processing & Management, 40(3), 563-581.‏ doi: https://doi.org/10.1016/S0306-4573(03)00003-7

Jansen, B. J., Sobel, K., & Cook, G. (2011). Classifying ecommerce information sharing behaviour by youths on social networking sites. Journal of Information Science, 37(2), 120-136. Doi: https://doi.org/10.1177/0165551510396975

Jere, M. G., & Davis, S. V. (2011). An application of uses and gratifications theory to compare consumer motivations for magazine and Internet usage among South African women's magazine readers. Southern African Business Review, 15(1), 1-27. Retrieved in June 24 2016.

https://journals.co.za/docserver/fulltext/sabr/15/1/sabr_v15_n1_a1.pdf?expires=1588926786&id=id&accname=guest&checksum=3F3AC73174125056179DE7CB4CC1AC5E

Katz, E., Blumler, J. G., & Gurevitch, M. (1973). Uses and gratifications research. The public opinion quarterly, 37(4), 509-523.‏ Retrieved in October 23 2016.

www.jstor.org/stable/2747854

Lee, C. S., Bakar, N. A. B. A., Dahri, R. B. M., & Sin, S. C. J. (2015, December). Instagram This! Sharing Photos on Instagram. In International Conference on Asian Digital Libraries (pp. 132-141). Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-27974-9_13

Lee, E., Lee, J. A., Moon, J. H., & Sung, Y. (2015). Pictures speak louder than words: Motivations for using Instagram. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 18(9), 552-556. https://doi.org/10.1089/cyber.2015.0157

Lincoln, Y. S. & Guba, E. G. (1985). Naturalistic Inquiry. Newbury Park, CA: Sage Publications.

Machin Masteromatteo, J.D. (2010). Exploring user’s information behavior in social networks. Tallinn university. Retrieved Sep. 24 2016 from http://hdl.handle.net/10760/14954.

Malik, A., Dhir, A., & Nieminen, M. (2016). Uses and gratifications of digital photo sharing on Facebook. Telematics and Informatics, 33(1), 129-138. https://doi.org/10.1016/j.tele.2015.06.009

Morris, M. R., Teevan, J., & Panovich, K. (2010, April). What do people ask their social networks, and why?: a survey study of status message q&a behavior. In Proceedings of the SIGCHI conference on Human factors in computing systems, 1739-1748. https://doi.org/10.1145/1753326.1753587

Morville, P and L. Rosenfeld (2006). Information architecture for the World Wide Web. Third edition. Sebastopol, Calif.: O’Reilly

Nov, O., Naaman, M., & Ye, C. (2010). Analysis of participation in an online photo‐sharing community: A multidimensional perspective. Journal of the Association for Information Science and Technology, 61(3), 555-566.‏ https://doi.org/10.1002/asi.21278

Pai, P., & Arnott, D. C. (2013). User adoption of social networking sites: Eliciting uses and gratifications through a means–end approach. Computers in Human Behavior, 29(3), 1039-1053.‏ https://doi.org/10.1016/j.chb.2012.06.025

Richter, A., & Koch, M. (2008). Functions of social networking services. In 8th International Conference on the Design of Cooperative Systems, Carry-le-rouet, France, Institutt d’Etudes Politiques d’Aix-en-Provence, 87-98. Retrieved in Sep 23. 2017. https://dl.eusset.eu/handle/20.500.12015/2802

Rieh, S. Y., Jeon, G. Y., Yang, J. Y., & Lampe, C. (2014). Audience-aware credibility: From understanding audience to establishing credible blogs. In E. Adar, & P. Resnick (Eds.), Proceedings of the Eighth International Conference on Weblogs and Social Media (ICWSM '14) (pp. 436–445). Palo Alto, CA: AAAI Press. Retrieved in July 8. 2017 https://www.aaai.org/ocs/index.php/ICWSM/ICWSM14/paper/view/8074/8144

Sheldon, P., & Bryant, K. (2016). Instagram: Motives for its use and relationship to narcissism and contextual age. Computers in Human Behavior, 58, 89-97. https://doi.org/10.1016/j.chb.2015.12.059

Syn, S. Y., & Oh, S. (2015). Why do social network site users share information on Facebook and Twitter? Journal of Information Science, 41(5), 553-569. https://doi.org/10.1177/0165551515585717

West, R., & L.H. Turner. (2007). Introducing communication theories: Analysis and application (3rd ed.). New York: McGraw-Hill.