نقش سواد اطلاعاتی در بهره‌گیری از رویکردهای متنوع تدریس برای معلمان مقطع ابتدائی

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 9، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 19، بهار و تابستان 1399، صفحه 205-223  

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v0i0.80586

نویسندگان

بهار بینشیان؛ محمد زره ساز ؛ نسرین محمدحسنی

دانشگاه خوارزمی

چکیده

مقدمه: با توجه به اهمیت سبک‌ها و رویکردهای تدریس در آموزش دانش‌آموزان ابتدائی، در این پژوهش نقش سواد اطلاعاتی در انتخاب و استفاده از رویکردهای متنوع تدریس مورد بررسی قرار گرفته است.
روش‏‌شناسی: پژوهش حاضر از نوع کاربردی و با روش پیمایشی انجام شده است. جامعه این پژوهش معلمان مقطع ابتدائی پایه ششم شهر سمنان هستند. از بین 110 نفر از معلمان پایه ششم ابتدایی شهر سمنان در سال‏ تحصیلی 97-1396، 86 نفر به روش نمونه‏‌گیری تصادفی طبقه‌ای به‌عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. جهت گردآوری داده‏‌ها، از دو پرسشنامه محقق ساخته برای سنجش وضعیت سواد اطلاعاتی معلمان و همچنین برای مشخص کردن رویکردهای تدریس آن‏ها استفاده شده است.
یافته‌‏ها: بر مبنای یافته‌‏های این پژوهش، وضعیت سواد اطلاعاتی معلمان مورد بررسی در سطحی بالاتر از متوسط قرار دارد. از میان رویکردهای مختلف تدریس، رویکرد تعاملی دارای بزرگ‌ترین میانگین در بین رویکردهای تدریس معلمان است. همچنین یافته‌ها نشان داد که این معلمان به میزانی‌کم‌تر از سطح متوسط از رویکرد تدریس مستقیم و به میزان بالاتر از سطح متوسط از سه رویکرد تدریس دیگر استفاده می‏‌کنند. یافته‌‏های مرتبط با فرضیه‏‏‌های پژوهش نیز نشان داد بین رویکرد تدریس مستقیم و سواد اطلاعاتی معلمان دوره ابتدائی شهر سمنان رابطه معنادار معکوس و بین رویکردهای غیرمستقیم و مسئله‌‏محور و تعاملی با سواد اطلاعاتی رابطه معنادار و هم‏افزا وجود دارد. همچنین معلمان با سواد اطلاعاتی بیشتر از تعداد رویکردهای متنوع‌‏تری (2 و 3 و 4 رویکرد) در تدریس خود استفاده کرده‌اند.
نتیجه‌‏گیری: یافته‌های این پژوهش نشان داد که معلمان مورد بررسی تحت تأثیر سواد اطلاعاتی از رویکرد‏های متنوع‌تر و همچنین کارآمدتری برای تدریس خود بهره می‏‌گیرند. بدین ترتیب، مجهز بودن به مهارت‌‏های سواد اطلاعاتی می‏‌تواند در انتخاب رویکرد‏های تدریس متنوع‏‌تر و بهبود رویکرد‏های آموزشی معلمان مقطع ابتدائی نقش مؤثری داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

سواد اطلاعاتی؛ رویکردهای تدریس؛ معلمان شهرستان سمنان؛ معلمان

مراجع

بدریان، عابد، و پریوا صفری (1395). بررسی تصورات و کج‌فهمی‌های دانش‏آموزان پایه ششم ابتدایی درباره مفهوم انرژی. خانواده و پژوهش 13 (1)، 117-137. بازیابی شده در 1 مهر 1398 از:

http://qjfr.ir/browse.php?a_code=A-10-2-5&slc_lang=fa&sid=fa

پریرخ، مهری (1386). آموزش سواد اطلاعاتی: مفاهیم، روش‏ها و برنامه‏ها. تهران: کتابدار.

پورباقری، سوسن و علی ایمان‏زاده (1395). بررسی سواد اطلاعاتی معلمان و اهمیت آن در پیشبرد اهداف آموزشی مدارس مطالعه موردی: معلمان مدارس ابتدایی دخترانه شهرستان تبریز. ششمین کنفرانس بین‏المللی روانشناسی و علوم اجتماعی. تهران: همایشگران مهر اشراق.

ترکمان، آرزو، اسمعیلی‏گیوی، محمدرضا، حکیم‏زاده، رضوان، و داود حاصلی (1395). بررسی نقش واسطه‏ای سواد اطلاعاتی در ارتباط بین سبک یادگیری با عملکرد تحصیلی. نشریه تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی 51(4)، 69-92. بازیابی شده در 1 مهر 1398 از:

https://jlib.ut.ac.ir/article_61272.html

رادمنش، ندا، جمشیدیان، عبدالرسول، و سعید رجایی‏پور (1395). بررسی رابطه بین سواد اطلاعاتی و میزان خلاقیت دبیران آموزش و پرورش دبیران دبیرستان‏های دولتی و غیرانتفاعی شهرستان خمینی‌شهر در سال تحصیلی 90-91. فصلنامه دانش‏شناسی 9(32)، 7-18. بازیابی شده در 1 مهر 1398 از:

http://qje.iau-tnb.ac.ir/article_525738.html

رحیمی، حمید، یزدخواستی، علی، و زهرا فیضی (1392). وضعیت سواد اطلاعاتی دبیران دبیرستان‌های عادی و هوشمند. نظام‌ها و خدمات اطلاعاتی، 3(و 22)، 91-102. بازیابی شده در 1 مهر 1398 از:

http://iss.srbiau.ac.ir/article_7864.html

زره‏ساز، محمد (1394). واکاوی ارتباط میان قابلیت‌های روانشناختی و مهارتی کاربران با رفتار راهنمایابی آنها در کتابخانه دیجیتال بر پایه مدل تعدیل شده اطلاع‌یابی مارکیونینی. پایان‌نامه دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد.

شعبانی، حسن (1385). مهارت‏های آموزشی: روش‏ها و فنون تدریس. تهران: انتشارات سمت.

صفوی، امان‏الله (1382). کلیات روش‏ها و فنون تدریس. تهران: انتشارات آییژ.

عینی، اکرم (1388). طرح سلمان (سواد اطلاعاتی دانش آموزان جمهوری اسلامی ایران): الگویی برای آموزش سواد اطلاعاتی در چشم‌انداز بیست‌ساله آموزش و پرورش. همایش کتابخانه‌های آموزشگاهی پویاسازی نظام آموزش و مشارکت در فرایند یاددهی- یادگیری. تهران: کتابدار.

فاضلی دهکردی، نگار (1390). بررسی نیازهای آموزشی کتابداران کتابخانه‏های آموزشگاهی مقطع راهنمایی و دبیرستان شهر اصفهان در زمینه کسب و استفاده از مهارت‌های سواد اطلاعاتی در فرایند یاددهی-یادگیری. پایان‌نامه ارشد. گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی. دانشگاه فردوسی مشهد.

قاسمی، علی حسین (1385). بررسی وضعیت سواد اطلاعاتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی و انطباق آن با استانداردهای سواد اطلاعاتی ACRL و چهار سند توسعه ملی. پایان‌نامه دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد.

مقرب‏الهی، زهرا (1389). روش‌های نوین تدریس. نشریه موج، 4 (5)، 48-77. بازیابی شده در 1 مهر 1398 از:

http://ensani.ir/fa/article/320845/%D8%B1%D9%88%D8%B4-%D9%87%D8%A7%DB%8C-D9%86%D9%88%DB%8C%D9%86-D8%AA%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B3

مقدس زاده، حسن، یمین فیروز، موسی، و خدیجه علی‌محمدی (1395). بررسی رابطه مهارت‌های سواد اطلاعاتی با اثربخشی معلمان: مطالعه موردی معلمان مقطع ابتدایی شهرستان ساری. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 6 (1)، 306-320. بازیابی شده در 1 مهر 1398 از:

https://infosci.um.ac.ir/article/view/50124

میرحسینی، ناهید (1386). بررسی جایگاه کتابخانه‌های مدارس در طرح ارزشیابی توصیفی در مدارس ابتدایی استان خراسان رضوی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.

نظری، مریم (1384). سواد اطلاعاتی. تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.

یزدانی، فریدون، و سیده مژگان موسوی (1396). شناسایی وضعیت مهارت‏های سواد اطلاعاتی معلمان ابتدایی ناحیه‏ سه شهرستان کرمانشاه. فصل‏نامه دانش‏شناسی، 10 (37)، 95-108. بازیابی شده در 1 مهر 1398 از:

http://qje.iau-tnb.ac.ir/article_535249.html

Association of College and Research Libraries (2016). Framework for Information Literacy for Higher Education, Draft1, part1. Unpublished Manuscript.

Joyce, B. R., Weil, M., & Calhoun, E. (Eds.) (2005). Models of Teaching (7th ed.). New York: Allyn & Bacon.

Chen, X. (2007). Practice and Experience of Constructing Distance Teaching Platform of Information Retrieval Course to Implement Online Information Literacy Instruction by Blackboard[J]. Library and Information, (5), 156-165, Doi: 10.1177/0961000614532121

Gunjan, N. (2014). ICT Based Education: A Paradigm shift in India. Techno LEARN: 4(1), 15-26.

Mirtu, E. (2003). A national plan for improving staff development. Retrieved from: http://www.nsdc.org/library/nsdc.plan.html (accessed: 20 May 2020)

Williams, D. A. & Caroline W. (2006). Information literacy in the classroom: Secondary school teachers' conceptions.‏ Retrived from: https://rgu-repository.worktribe.com/output/247593/information-literacy-in-the-classroom-secondary-school-teachers-conceptions (accessed: 20 May 2020)