تحلیل امپراتور کلمات بر پایۀ نظریۀ فاصله‌زدایی کارل مانهایم

جستارهای نوین ادبی

مقاله 5، دوره 49، شماره 4، پاییز 1395، صفحه 93-110  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی.

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v49i4.64335

نویسندگان

عاطفه جمالی ¹؛ حسین قربانی²

¹دانشگاه هرمزگان

²دانشگاه شیراز

چکیده

به اعتقاد مانهایم، دموکراسی تنها امری سیاسی نیست، بلکه نوعی فرهنگ و دارای خصایص ویژۀ خویش است. از نظر او فرهنگ دموکراتیک مبین خصیصۀ ساختاری فاصله‌زدایی است که به معنای حذف فواصل کیفی و به رسمیت شناختن تفاوت‌هاست. این خصیصه در ادبیات نتایج بسیاری دارد که از میان آن‌ها می‌توان به ظهور فردیت، افول نقش نویسنده و روایی شدن زندگی او و ‌کلیشه‌زدایی جنسیتی اشاره کرد. آثار کودک و نوجوان دوران نو را نیز می‌توان بنا بر دلایل مختلف از این چشم‌انداز بررسی کرد. امپراتور کلمات اثر احمد اکبرپور-که از داستان‌های برگزیدۀ نوجوانان است قابلیت تحلیل از این منظر را دارد. بنابراین در این مقاله به بررسی خصایصی می‌پردازیم که سبب ایجاد فاصله‌زدایی در رمان مذکور می‌شود. پژوهش ما سرانجام بدین نتیجه رسید که اکبرپور به عنوان نویسنده‌ای کلیشه‌گریز کوشیده است از گونه‌های مختلف فاصله‌زدایی در رمان استفاده کند. این پژوهش نه تنها مقدمه‌ای برای پژوهش‌های بیشتر در آثار اکبرپور است، بلکه زمینه‌ای است برای بررسی انواع فاصله‌زدایی‌هایی که به ادبیات کودک و نوجوان اختصاص دارد.

کلیدواژه‌ها

فرهنگ دموکراتیک؛ فاصله‌زدایی؛ احمد اکبرپور؛ امپراتور کلمات

مراجع

آرون، ریمون. (1381). مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌شناسی. ترجمۀ باقر پرهام. تهران: علمی و فرهنگی.

آشتیانی، منوچهر. (1383). جامعه‌شناسی شناخت (مقدمات و کلیات). تهران: قطره.

آشتیانی، منوچهر. (1384). جامعه‌شناسی شناخت کارل مانهایم. تهران: قطره.

ارسطو. (1387). ارسطو و فن شعر. ترجمه و تألیف عبدالحسین زرین‌کوب. تهران: امیرکبیر.

استیونز، جان. (1387). «جنسیت و نوع ادبی». ترجمۀ اسماعیل حسینی. در دیگرخوانی‌های ناگزیر؛ رویکردهای نقد و نظریۀ ادبیات کودک. صص 112-91.

اکبرپور. احمد. (1392). امپراتور کلمات. تهران: پیدایش.

انصاریان، معصومه. (1393). ادبیات مذکر. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

ایگلتون، تری. (1380). درآمدی بر نظریۀ ادبی. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: مرکز.

بارت، رولان. (1394). لذت متن. ترجمۀ پیام یزدانجو. تهران: مرکز.

بامداد، رایکا. (1383). «یک پله به عقب؟». کتاب ماه کودک و نوجوان. سال 7. شمارۀ 10. صص 101-96.

برشت، برتولد. (1379). دربارۀ تئاتر. ترجمۀ فرامرز بهزاد. تهران: خوارزمی.

پارسایی، حسن. (1389). «سه سوت اضافی: نقد و بررسی رمان سه سوت جادویی اثر احمد اکبرپور». کتاب ماه کودک و نوجوان. ‌شمارۀ 151. صص 18-13.

تکر، دبورا کوگان؛ وب، جین. (1391). درآمدی بر ادبیات کودک؛ از رمانتیسیسم تا پست‌مدرنیسم. ترجمۀ مؤسسۀ خط ممتد اندیشه. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

جانیتی بلوتی، النا. (1377). اگر فرزند دختر دارید. ترجمۀ محمدجعفر پوینده. تهران: نی.

جیمز، آلیسون و دیگران. (1385). جامعه‌شناسی دوران کودکی. ترجمۀ علیرضا کرمانی و علیرضا ابراهیم‌آبادی. چاپ دوم. تهران: ثالث.

حسام‌پور، سعید. (1389). «بررسی خوانندۀ نهفته در داستان‌‌های احمد اکبرپور (بر پایۀ نظریۀ ایدن چمبرز)». مطالعات ادبیات کودک. ش 1. صص 128-101.

حسام‌پور، سعید ؛ آرامش‌فرد، شیدا. (1391). «نگاهی به ابعاد روایت‌مندی در داستان سه سوت جادویی احمد اکبرپور (بر پایۀ نظریۀ ماریا نیکولایوا)». مطالعات ادبیات کودک. ش 5. صص 46-19.

حسام‌پور، سعید ؛ سادات شریفی، سید فرشید. (1389 و 1390). «بررسی خوانندۀ نهفته در متن در سه داستان ادب پایداری از احمد اکبرپور». ادب پایداری. ش 3 و 4. صص 146-113.

حسین‌زاده، علی‌حسین؛ دلال رحمانی، محمدحسین. (1389). «بررسی برخی از ویژگی‌های فرهنگ دموکراتیک در شعر عصر مشروطه و تفاوت‌های آن با شعر عصر بازگشت». مسائل اجتماعی ایران. سال 1. شمارۀ 1. صص 65-37.

خسرونژاد، مرتضی. (1382). معصومیت و تجربه؛ درآمدی بر فلسفۀ ‌ادبیات کودک. چاپ دوم. تهران: مرکز.

ربیعی ‌وزیری، علی. (1385). «روایت هستی‌شناسی دو شقه (نقد قطار آن شب نوشتۀ احمد اکبرپور)». پژوهش‌نامۀ ادبیات کودک و نوجوان. شمارۀ 44. صص 139-137.

فرنیا، فاطمه؛ پورگیو، فریده. (1392). «بررسی مفهوم توانمندسازی در داستان‌های احمد اکبرپور». مطالعات ادبیات کودک. ش 7. صص 136-113.

قربانی، حسین. (1393). بررسی خصایص دموکراتیک آثار داستانی احمد اکبرپور. پایان‌نامۀ کارشناسی ‌ارشد ادبیات کودک و نوجوان.

قزل‌ایاغ، ثریا. (1386). ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن. چاپ پنجم. تهران: سمت.

کوزر، لوییس. (1380). زندگی و اندیشۀ بزرگان جامعه‌شناسی. ترجمۀ محسن ثلاثی. تهران: علمی.

کوه‌کن، مجید. (1385). «ایستگاه دوستی (نگاهی به کتاب قطار آن شب نوشته احمد اکبرپور)». پژوهش‌‌نامۀ ادبیات کودک و نوجوان. شمارۀ 44. صص 136-131.

گرت، استفانی. (1385). جامعه‌شناسی جنسیت. تهران: دیگر.

لسنیک - ابرشتاین. کارین. (1387). «تأملی در چیستی ادبیات کودک و کودکی». ترجمۀ طاهره آدینه‌پور. در دیگرخوانی‌های ناگزیر؛ رویکردهای نقد و نظریۀ ادبیات کودک. صص 322-293.

مانهایم، کارل. (1385). دموکراتیک شدن فرهنگ. پرویز اجلالی. تهران: نی.

مکتبی‌فرد، لیلا. (1389). «منتقد درون متن: بازخوانی دو داستان نسبتاً متفاوت: غول و دوچرخۀ احمد اکبرپور و شاهزادۀ بی‌ تاج و تخت زیرزمین علی‌اصغر سیدآبادی». کتاب ماه کودک و نوجوان. شمارۀ 156. صص 26-22.

موحد، ضیاء. (1377). شعر و شناخت. تهران: مروارید.

میشل، آندره. (1376) پیکار با تبعیض جنسی. ترجمۀ محمدجعفر پوینده. تهران: نگاه.

میلز، سارا. (1389). میشل فوکو. ترجمۀ داریوش نوری. تهران: مرکز.

نیکولایوا، ماریا. (1387). «دوراهی ادبیات کودک».‌‌ ترجمۀ غزال بزرگمهر. در دیگرخوانی‌های ناگزیر؛ رویکردهای نقد و نظریۀ ادبیات کودک. صص 546-497.

نیچه، فردریش. (1385). فلسفه، معرفت و حقیقت. ترجمۀ مراد فرهادپور. تهران: هرمس.

همیلتون، پیتر. (1380). شناخت و ساختار اجتماعی. ترجمۀ حسن شمس‌آوری. تهران: مرکز.

واو، پاتریشیا. (1390). فراداستان. ترجمۀ شهریار وقفی‌پور. تهران: چشمه.

وایلد، اسکار. (1386). سوسیالیزم و فردگرایی. ترجمۀ باوند بهپور. تهران: چشمه.

Nicolajeva, Maria. (1999). Children’s Literature Comes of Ages. London & NewYork: Routledge.