ارزیابی دامنه صفات زراعی نخود (Cicer arietinum L.) دیم در مناطق سرد کشور

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقاله 9، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 22، دی 1399، صفحه 122-136   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v11i2.76502

نویسندگان

داود صادق زاده اهری¹؛ ولی فیضی اصل^{* 2}؛ همایون کانونی³؛ علی سعید⁴

¹دانشیار پژوهشی مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مراغه، ایران، دکتری رشته تحصیلی باغبانی

²استادیار پژوهشی مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مراغه، ایران، دکتری رشته تحصیلی خاک‌شناسی گرایش حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه

³دانشیار مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، سنندج، ایران، دکتری رشته تحصیلی زراعت

⁴استادیار مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ارومیه، ایران، دکتری رشته تحصیلی زراعت

چکیده

معرفی ارقام سازگار با مناطق مختلف و دارای صفات برجسته زراعی از اهم اولویت­های به­نژادگران نخود دیم به‌شمار می­آید. برای تعیین حد و حدود بهینه صفات زراعی نخود دیم، بانک اطلاعاتی با بیش از 8000 ژنوتیپ از ایستگاه­های تحقیقات کشاورزی دیم مناطق سرد (مراغه، کردستان، زنجان، ارومیه و اردبیل) به مدت 20 سال (1395-1375) جمع‌آوری شد. حد و حدود بهینه تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، طول دوره پُرشدن دانه، ارتفاع بوته و وزن100دانه با استفاده از روش­های خطوط مرزی و میانگین­گیری از جامعه دارای عملکرد بالا تعیین شد. نتایچ نشان داد حد بهینه ارتفاع گیاه، وزن100دانه، تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک و طول دوره پُرشدن دانه با خطوط مرزی به‌ترتیب 8/29 سانتی­متر، 0/34 گرم، 2/56 روز برای کشت بهاری و 2/89 روز برای کشت پاییزی، 4/89 برای کشت بهاری و 8/120 روز برای کشت پاییزی و 1/33 روز و با روش میانگین­گیری از جامعه دارای عملکرد بالا به‌ترتیب 2/30 سانتی­متر، 0/36 گرم، 6/75 روز، 8/108 روز و 7/37 روز می­باشد. برای صفت وزن100دانه و ارتفاع گیاه تفاوت دو روش، کم اما برای سه صفت دیگر تاحدودی زیاد بود. تجزیه به مؤلفه­های اصلی مهم‌ترین صفات را برای گزینش ارقام نخود دیم، تعداد روز تا گلدهی و تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک و در مرتبه بعد ارتفاع گیاه تشخیص داد. با توجه به دقت بالا در برآورد حد و حدود بهینه صفات و انطباق بیشتر نتایج آن با ارقام معرفی‌شده، استفاده از خطوط مرزی مناسب­تر است.

کلیدواژه‌ها

تجزیه به مولفه های اصلی؛ حد بهینه صفات؛ خطوط مرزی؛ صفات گیاهی

مراجع

1. Amini, Z., Parsa, M., Nasiri Mahalati, M., and Banayan Aval, M. 2017. Effect of defoliation on yield and yield components of chickpea (Cicer arietinum L.) under different amount of nitrogen fertilizer and irrigation regimes. Iranian Journal of Pulses Research8(1): 9-21. (In Persian with English Summary).
2. Banik, M., Deore, G.N., Mandal, A.K., and Shah, P. 2017. Selection of yield contributing traits in chickpea genotypes by correlation and path analysis studies. The Pharma Innovation Journal 6(11): 402-405.
3. Dreccer, M., Fainges, J., Whish, J., Francis, C.O., and Sadras, V.O. 2018. Comparison of sensitive stages of wheat, barley, canola, chickpea and field pea to temperature and water stress across Australia. Agricultural and Forest Meteorology 248: 275-294.
4. Ebrahimi, M., Bihamta, M., Hosseinzadeh, A., Khial Parast, F., and Golbashy, M. 2016. Evaluation of yield and yield components and some agronomic traits of white bean genotypes under Karaj climate. Agroecology2(1): 129-135. 
5. Farnia, A., and Moradi, S. 2015. Study of the rainfed chickpea (Cicer arietinum L.) cultivars response to planting dates in Kermanshah conditions. Journal of Applied Research of Ecophysiology 2(1): 47-64. (In Persian with English Summary).
6. Feiziasl, V., Alizadeh, K., Ansari, Y., Mousavi, B., and Ahmadpour Chenar, M. 2003. Application of crop properties balance index in wheat (Triticum aestivum L.) breeding programs for cold dryland conditions. Seed and Plant Improvement Journal 19(2): 121-136.
7. Feiziasl, V., Jafarzadeh, J., Amri, A., Ansari, Y., Mousavi, S.B., and Ahmadpour Chenar, M. 2010. Analysis of yield stability of wheat genotypes using new Crop Properties Balance Index (CPBI) method. Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj-Napoca 38(1): 223-228.
8. Kanouni, H. 2003. Study of seed yield and some associated characteristics in chickpea (Cicer arietinum L.) under drought stress conditions of Kurdistan. Iranian Journal of Crop Science 5(2):146-155.­ (In Persian with English Summary).
9. Kanouni, H., Farayedi, Y., Sabaghpour, S., Sadeghzadeh- Ahari, D., Shahab, M., Kamel, M., Saeid, A., Mahmoodi, A., Pezeshkpour, P., Norollahi, K., Hasanpour- Hosni, M., Mahdie, M., Bahrami Kamangir, S., Mahmoodi, F., Nemati-Fard, M., and Ghasemi, M. 2013. Saral, new chickpea variety to expand autumn sowing in highland cold areas of Iran. Research Achievements for Field and Horticulture Crops 2(4): 265-276. (In Persian with English Summary).
10. Kanouni, H., Khalily, M., and Malhotra, R.S. 2009. Assessment of cold tolerance of chickpea at rainfed highlands of Iran. American-Eurasian Journal of Agricultural and Environmental Sciences 5(2): 250-254.
11. Khodashenas, A.R., Sadeghzadeh-Ahari, D., Dadmand, M., and Abbaszadeh, M. 2017. Assessment of planting date and seed density impact on yield and yield components of dryland chickpea genotypes in Mashhad condition. Iranian Journal of Pulses Research 10(1): 182-194. (In Persian with English Summary).
12. Kobraee, S., Shamsi, K., and Rasekhi, B. 2010. Investigation of correlation analysis and relation between grain yield and other quantitative traits in chickpea. African Journal of Biotechnology 9(16): 2342-2348.
13. Majnoon Hosseini, N., Mohammadi, H., Poustini, K., and Khanghah, H.Z. 2003. Effect of plant density on agronomic characteristics, chlorophyll content and stem remobilization percentage in chickpea cultivars (Cicer arietinum L.). Iranian Journal of Agricultural Sciences 34(4): 1011-1019.­ (In Persian with English Summary).
14. Mansourifar, C., Shaban, M., Ghobadi, M., and Sabaghpoor, S. 2012. Study of grain filling in chickpea cultivars under drought stress and N fertilizer. Iranian Journal of Field Crops Research10(3): 591-602. (In Persian with English Summary).
15. Mirzaei Heydari, M., Maleki, A., Tahmasebi, A., and Fazel, Sh. 2011. Effect of plant density on yield and yield components of dryland chickpea cultivars under autumn and spring sowing in Ilam. Journal of Research in Crop Science 3(12): 41-56. (In Persian with English Summary).
16. Moosavi, S., Abdollahi, M., Kian-ersi, F., and Ahmadi-Dehrashid, D. 2017. Assessing genetic diversity and heritability of effective traits on the yield of chickpea (Cicer arietinum L.) under rainfed condition. Iranian Journal of Pulses Research8(1): 192-208. (In Persian with English Summary).
17. Nasri, R., Heidari Moghadam, A., Siadat, A., Paknejad, F., and Sadeghi Shoae, M. 2012. Path analysis of traits correlation and supplemental irrigation on yield and yield components of chickpea in Ilam. Iranian Journal of Agronomy and Plant Breeding 8(2): 161-172. (In Persian with English Summary).
18. Panda, D., Sen, A., Dhakre, D.S., and Mondal S. 2015. Correlation analysis of some growth, physiological parameters, yield and yield attributes of chickpea (Cicer arietinum L.). International Journal of Bio-Resource, Environment and Agricultural Sciences 1(3): 90-95.
19. Pang, J., Turner, N.C., Khan, T., Du, Y.L., Xiong, J.L., Colmer, T.D., Devilla, R., Stefanova, K., and Siddique, K.H.M. 2017. Response of chickpea (Cicer arietinum L.) to terminal drought: leaf stomatal conductance, pod abscisic acid concentration, and seed set. Journal of Experimental Botany 68(8): 1973-1985.
20. Rezaeinia, M., Bihamta, M., Peyghambari, S., Abbasi, A., and Gharajedaghi, F. 2017. Genetic diversity and relationships between some agronomic traits of chickpea genotypes (Cicer arietinum L.) under non-stress and terminal drought stress conditions. Iranian Journal of Pulses Research8(1): 83-96. (In Persian with English Summary).
21. Rezvani Moghaddam, P., and Sadeghi Samarjan, R. 2008. Effect of sowing dates and different irrigation regimes on morphological characteristics and grain yield of chickpea (Cicer arietinum L.) (Cultivar ILC 3279). Iranian Journal of Agronomic Research 6(2): 315-326. (In Persian with English Summary).
22. Sabaghpour, S.H., Ferayedi, Y., Kamel, M., Mahmoodi, A.A., Mahdeyeh, M., Mahmoodi, F., Saeed, A., Kanoni, H., Pouralibaba, H.R., Khaledahmadi, M., Shabani, A., Namatifard, M., Shahab, M.R., and Karami, I. 2017. Sameen, a new drought tolerance, large seed size and high potential yield chickpea cultivar for spring planting on cold dryland condition of Iran. Research Achievements for Field and Horticulture Crops 6(2): 111-121. (In Persian with English Summery).
23. Sadeghzadeh Ahari, D. 2014. Study on genetic diversity of agronomic traits in ten Kabuli and Desi chickpea landraces from eastern Azarbaijan (Hashtrood region). In: Proceedings of the 5^th Iranian Pulse Crops Symposium. May 15-16, 2014. KhorramAbad Agricultural Jahad Organization. p. 57-60. (In Persian).
24. Sadeghzadeh-Ahari, D. 2016a. Evaluation of yield and its components of two promising rain fed chickpea genotypes under autumn and hidden sowing at farmer fields. Research Achievements for Field and Horticulture Crops 4(2): 127-139. (In Persian with English Summary).
25. Sadeghzadeh-Ahari, D. 2016b. Study on drought stress and seed size effects on germination and seedling characteristics of dryland chickpea genotypes. Iranian Dryland Agronomy Journal 5(1): 19-30. (In Persian with English Summary).
26. Saeed, A., Sabaghpour, S., Farayedi, Y., Kanouni, H., Sadeghzadeh Ahari, D., Kamel, M., Nematifard, M., Shahab, M., Mamudi, A., Shobeiri, S., Mostafayi, H., Jahangiri, A., Mahmudi, F., Mahdiyeh, M., Pezeshkpour, P., Seyedi, F., Karimizadeh, R., Armeiun, M., Abdolazimzadeh, R., Akbari Kukia, A., Azizi, A., and Seyed Mahmudian, E. 2017. Saeed, a new chickpea variety, suitable for autumn-entezari planting in template and cold regions at dryland conditions. Research Achievements for Field and Horticulture Crops 6(2): 149-164. (In Persian with English Summary).
27. Sumner, M.E. 1977. Effect of corn leaf sampled on N, P, K, Ca and Mg content and calculated DRIS indices. Communications in Soil Science and Plant Analysis 8(3): 269-230.
28. Walworth, J.L., Letzsch, W.S., and Sumner, M.E. 1986. Use of boundary lines in establishing diagnostic norms. Soil Science Society of America Journal 50:123-128.
29. Yadav, S.S., Redden, R.J., Chen, W., and Sharma, B. 2007. Chickpea Breeding and Management. CAB International Publisher.