موانع معرفت‌شناختی نزد گاستون باشلار و پیامدهای تربیتی آن در آموزش علم

پژوهش نامه مبانی تعلیم و تربیت

مقاله 1، دوره 7، شماره 2، اسفند 1396، صفحه 5-24   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fedu.v7i2.69172

نویسندگان

موسی توماج ایری^{* 1}؛ ایرج نیک سرشت²

¹دانشگاه امیرکبیر

²دانشگاه تهران

چکیده

هدف اصلی این پژوهش بررسی مشکلات معرفت‌شناختی یادگیری مفاهیم علوم تجربی توسط دانش‌آموزان می‌باشد. برای این منظور از مفهوم موانع معرفت‌شناختی و روش روانکاوی معرفت عینی موردنظر گاستون باشلار بهره گرفته شد. روش روانکاوی معرفت عینی دارای سه وجه عمدۀ روانکاوانه، معرفت‌شناختی و تاریخی است. روانکاوی معرفت عینی، با لحاظ این وجوه، به بررسی عوامل و موانعی که سد راه پیشرفت و توسعه علم شده‌اند، می‌پردازد. موانع معرفت‌شناختی علاوه بر نقش تعیین‌کننده‌ای که در پژوهش‌های علمی دارند، دارای پیامدهای تربیتی مهمی نیز در زمینه آموزش علوم تجربی هستند. در این نوشتار ضمن اشاره به دلالت‌های‌ تربیتی عمدۀ موانع معرفت‌شناختی در آموزش علوم تجربی، رویکردی جدید به آموزش علوم پیشنهاد شد. در رویکرد پیشنهادی بر استفاده از خطاهای معرفت‌شناختی دانش‌آموزان در جهت شناسایی و رفع موانع یادگیری تاکید شد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که به‌کارگیری پیامدهای موانع معرفت‌شناختی در آموزش علوم می‌تواند با شناسایی و رفع موانع یادگیری، از جوانب مختلف به ارتقا کیفیت آموزش علوم تجربی یاری رساند.

کلیدواژه‌ها

باشلار؛ موانع معرفت‌شناختی؛ آموزش علوم تجربی؛ آموزش علم؛ روانکاوی معرفت عینی؛ مانع آموزشی؛ موانع یادگیری؛ پیشاعلم؛ ذهنیت علمی؛ ذهنیت بدوی

مراجع

Bachelard, G. (1984). The New Scientific Spirit. (A. Goldammer, Trans.). Boston: Beacon Press

Bachelard, G. (1999). La Psychanalyse du feeu. (J. Sattari, Trans.). Tehran: Toos Publishing. (In Persian)

Bachelard, G. (2002). The Formation of the Scientific Mind: A Contribution to a Psychoanalysis of Objective Knowledge. (M. McAllester Jones Trans.). Manchester: Clinamen press

Bachelard, G. (2006). Bachelard, Epistemologie: textes choisis par Dominique Lecourt. (J. Sttari, Trans.). Tehran: Cultural Research Bureau. (In Persian)

Brousseau, G. (2002). Theory of Didactical Situations in Mathematics. (Balacheff, N. et al. Ed. & Trans.). New York: Kluwer Academic Publishers

Cassirer, E. (1991). The Philosophy of the Enlightenment. (M. Moghen, Trans.). Tehran: Niloofar Publishing. (In Persian)

Chimisso, C. (2001). Gaston Bachelard: Critic of Science and Imagination. New York: Routledge

Chimisso, C. (2008). From Phenomology to Phenomenotechniqe: the Role of Early Twentieth-Centry Physics in Gaston Bachelarďs Philosophy. Stud. Hist. Phil. Sci,. 39, 384-392

Cobern, W. W. (2000). The Nature of Science and the Role of Knowledge and Belief. Science and Education 9, 219-246

Gutting, G. (1987). Gaston Bachelarďs Philosophy of Science. International Studies in the Philosophy of Science, 2)1(, 55-71

Karimi, H., Mazidi, M. & Mehrmohammadi, M. (2007) Reviewing the textbook of first grade middle school the perspective of the philosophy of science. Humanities and Social Sciences Journal of Shiraz University, 52, 112-136 (In Persian)

Kipnis, N. (2011). Errors in Science and their Treatment in Teaching Science. Sci & Educ., 20, 655-685

Kuhn, T. S. (2010). The Structure of Scientific Revolutions. (S. Zibakalam Trans.). Tehran: Samt. (In Persian)

Matthews, M. R. (2004). Thomas Kuhn’s Impact on Science Education: What Lessons Can Be Learned? Sci Ed, 88, 90-118

Matthews, M. R. (Ed.) (2014). International Handbook of Research in History. Philosophy and Science Teaching. New York: Springer

Mortimer, E. F. (1995). Coceptual Change or Conceptual Profile Change? Science & Education, 4, 267-285

Matthews, M. R. (2015). Science Teaching: The Contribution of History and Philosophy of Science, New York: Routledge

Muller-Will, S. (2005). Early Mendelism and the subversion of taxonomy: epistemological obstacles an institutions. Stud. Hist. Biol. & Biomed. Scie., 36, 465-487

Niaz, M. (2014). Science Textbooks: The Role of History and Philosophy of Science. International Handbook of Research in History. Philosophy and Science Teaching. New York: Springer, 1411-1441

Niknam, Z., Mehrmohammadi, M. & Fazeli, N., Fardanesh, H. (2011). Explanation to an anthropological approach to science education. Journal of Curriculum Studies (J.C.S.), 5(19), 8-36

Niknam, Z., Mehrmohammadi, M., Fazeli, N. (2012). Learning in Role Its and Students Iranian of View World Scientific. Journal of Curriculum Studies (J.C.S.)., 7(26), 55-82

Seager, D. (2008). The Imperial Examinations and Epistemological Obstacles. Philosophica, 82, 55-85

Sensevy, G. (2008). An Epistemological Approach to Modeling: Case Studies and Implications for Science Teaching. Sci Ed, 92, 424-446

Taber, K. S. (2003). The Atom in the Chemistry Curriculum: Fundamental Concept, Teaching Model or Epistemological Obstacles. Foundations of Chemistry 5, 43-84

Tiles, M. (1984). Bachelard: Science and Objectivity. New York: Cambridge University Press

Tulis, M., Steuer, G & Dresel, M. (2016). Learning from Errors: A Model of Individual Processes. Frontline Learning Research, 4(2), 12-26

Waldegg, G. (2001). Ontological Convictions and Epistemological Obstacles in Bolzano’s Elementry Geometry. Science and Education, 10, 409-418

Zachos, P., Pruzek, R. & Hick, T. (2003). Approaching Error in Scientific Knowledge and Science Education. 7th International History, Philosophy of science and Science Teaching Conferen Proceeding, Winnipeg, 947-957, (https://acase.org/files/approachingerror.pdf)