اثر تنش شوری بر برخی خصوصیات ظاهری، کمی و کیفی اسانس در گیاه اسطوخودوس (Lavandula angustifolia Miller)

علوم باغبانی

مقاله 6، دوره 30، شماره 2، خرداد 1395، صفحه 209-216   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhorts4.v30i2.38451

نویسندگان

سارا خراسانی نژاد^{* 1}؛ حسن سلطانلو²؛ جواد هادیان³؛ صادق آتشی⁴

¹دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

²دانشگاه علوم کشاورزی و منایع طبیعی گرگان

³پژوهشکده گیاهان دارویی دانشگاه شهیدبهشتی

⁴گرگان

چکیده

ایران جزو مناطق خشک و نیمه خشک جهان است و با کمبود منابع آب و وجود زمین های شور مواجه است. با توجه به افزایش جمعیت و محدودیت اراضی قابل کشت، استفاده از منابع آب و خاک شور کشور ضروری به نظر می رسد. یکی از روش های بهره برداری از این منابع کشت گیاهان دارویی است. اسطوخودوس (Lavandula angustifolia) گیاه دارویی چند ساله و چوبی است که با هدف تهیه اسانس موجود در گل ها و برگ هایش کشت می‌شود. به‌منظور بررسی اثر سطوح مختلف تنش شوری بر شاخص های رشد، عملکرد و ترکیب اسانس برگ گیاه اسطوخودوس، آزمایشی گلدانی بر پایه طرح کاملاً تصادفی با پنج تیمار و سه تکرار انجام گردید. تنش به صورت هیدروپونیک و در پنج سطح 0، 25، 50، 75 و 100 میلی‌مولار کلرورسدیم اعمال شده و پس از چهار ماه اندازه‌گیری شاخص های رشدی از قبیل طول ساقه، طول ریشه، وزن تر ساقه، وزن تر ریشه و وزن خشک ریشه، درصد و ترکیب اسانس برگ انجام پذیرفت. نتایج تجزیه های آماری و اندازه گیری با دستگاهGC-MS نشان دادند تنش شوری اثر معنی داری بر شاخص های رشد، درصد و ترکیب اسانس دارد .با افزایش شوری، طول ساقه، وزن تر ساقه و وزن تر ریشه و وزن خشک ریشه کاهش یافته و طول ریشه و درصد اسانس ابتدا تا سطح شوری 25 میلی‌مولار افزایش و سپس کاهش یافت. ترکیب اجزای اسانس تحت تاثیر تنش شوری، تغییر کرده است. به طوری که با افزایش سطح شوری مقدار بورنئول، کادینول، کامفور، کاریوفیلن اکساید و سیمن-8-ال ابتدا افزایش و سپس در سطح 100 میلی‌مولار شوری کاهش یافته است که مهم ترین ماده در ترکیب اسانس برگ اسطوخودوس، بورنئول می باشد که با افزایش سطح شوری مقدار آن افزایش قابل‌توجهی نشان داد که می توان نتیجه گرفت در سطوح اولیه تنش شوری درصد اسانس افزایش می یابد ولی با شدیدتر شدن تنش علی رغم کاهش در درصد اسانس تولید شده، کیفیت اسانس افزایش خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

بورنئول؛ شاخص های رشد؛ گیاه دارویی؛ هیدروپونیک؛ GC-MS

مراجع

1- Abbasghlizadeh M. 2011. Effect of drought stress on quantity and quality characters of medicinal plant Nepeta racemosa. MSc thesis from Islamic Azad University-Rudehen unit. 86 pages.

2- Afzali S.F.A.D., Shariatmadari H., Hajiabbasi, M.A. and Moatar F. 2007. Salinity and drought stresses effects on flower yield and flavonol-o-glycosides in Chamomile (Matricaria chamomilla L.). Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 3 (37): 382-390 (in Persian).

3- Dow A.I., Cline, T.A. and Horning E.V. 1981. Salt tolerance studies on irrigated mint. Bull. Agr. Center, Washington State University, Pullman, No: 906.

4- El-Keltawi N.E. and Croteau R. 1987. Salinity depression of growth and essential oil formation in spearmint and marjoram and its reverse foliar applied cytokinin. Phytochemistry, 26:1333-1334.

5- Hajisamadiasl B., Hassanpouraghdam, M.B. and Khalighi A. 2011. Effects of gibberlic acid (GA3) foliar application on growth characteristics andessential oil of Lavender (Lavandula officinalis Chaix.), Journal of Agriculture Sciences. 21(2): 223 – 232.

6- Jaimand K. and Rezaei M.B. 2001. Essential oil and essential oil device. Researches of Medicinal and Aromatic Plants, 9: 1-161.

7- Khorasaninejad S., Mousavi A., Soltanloo H., Hemmati, K. and Khalighi A. 2010. The Effect of salinity stress on growth parameters, essential oil yield and constituent of Peppermint (Mentha piperita L.). World Applied Sciences Journal, 11 (11): 1403-1407.

8- Mashreghi M., Azizi M., Oroojalian, F. and Shah Tahmasebi N. 2014. Study on the chemical constituents and antibacterial activity of Kelussia odoratissima and Teucrium polium essential oils against some food borne pathogens. Journal of Horticultural Science, 28 (4): 487-495 (in Persian).

9- Mozaffarian V. 1996. A Dictionary of Iranian Plant Names. Farhang moaser, Tehran. 740p.

10- Nazari H., Jahanjo N., Safarieh M., Taherian M., Khaleghian, A. and Vafaei A. 2011. The effect of Avena sativa alcoholic and aqueous ewtract on the wound healing and skin inflammation. Urmia Medical Journal, 22 (5): 467-473.

11- Niakan M., Khavarynejad, R.A. and Rezaee M.B. 2004. Effects of different rates of NPK fertilizer on the leaf fresh weight, dry weight, leaf area and oil content of Mentha piperita L. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research, 20 (2): 131-148.

12- Noruzi M. 2001. The Hydroponic. Mohaddes Press.

13- Olfa Baatour R., Kaddour W., Aidi Wannes, M. and Lachaal Marzouk B. 2009. Salt effects on the growth, mineral nutrition, essential oil yield and composition of marjoram (Origanum majorana). Acta Physiol Plant, 10: 0374-4.

14- Omidbeigi R. 2005. Produce and process of medicinal plants. Volume 3. Astan Ghods Razavi Press. 400p.

15- Ozturk A., Unlukara A., Ipek, A. and Gurbuz B. 2004. Effects of salt stress and water deficit on plant growth and essential oil content of Lemon Balm (Melissa officialis L.). Pakistan Journal of Botany, 36(4): 787-792.

16- Prasad A., Anwar M., Patra, D.D. and Singh D.V. 1996. Tolerance of mint plants to soil salinity. Journal of the Indian Society of Soil Science, 44(1):184-186.

17- Safarnejad A., Sadr, S.V.A. and Hamidi H. 2007. Effect of salinity stress on morphological characters of Nigella sativa. Iranian Journal of Rangelands and Forests Plant Breeding and Genetic Research, 15(1): 75- 84 (In Persian).

18- Safarnejad A. and Hamidi H. 2008. Morphological characterization of Foeniculum vulgare Mill. in response to salt stress, 17(1): 38-49.

19- Salami M.R., Safarnejad, A. and Hamidi H. 2006. Effect of salinity stress on morphological characters of Cuminum cyminum and Valeriana officinalis. Pajouhesh and Sazandegi, 72: 77 -83 (In Persian).

20- Sarani H., Heidari M., Glavi, M. and Siahsar B.A. 2013. Effects of salinity and iron on growth, photosynthetic pigments and electrophoresis bands in two genus chamomile (Matricaria chamomilla L. and Anthemis nobilis L.). Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 29(4): 732-746 (In Persian).

21- Statistics letter of agriculture. 2011. Volume 2. Ministry of Agricultural Jahad.

22-The plan of guideline of Medicinal plant Research. 2008. Research Institute of Forestes and Rangelands.

23- The Site of Medical Services of Iran, WWW.IranEMs.com

24- Szabolcs I. 1989. Salt-affected soils. CRC press. Boca Raton. Florida. p 274.

25- Udagawa Y., Ito T., Tognoni F., Namiki T., Nukaya, H. and Maruo T. 1995. Some response of dill (Anettum graveolens) and thyme (Thymus vulgaris L.) grown in hydroponics to the concentration of nutrient solution. Acta Horticulturae, 396:203-210.

26- Upson T. and Andrews S. 2004. The genus Lavandula, 1st edn. Timber press, Portland, Oregon.

27- Zafari F., Amiri, M.E. and Vatanpour Azghandi A. 2015. Physiological response of pear (Pyrus Communis cv. Dargazi) to salinity stress under In vitro conditions. Journal of Horticultural Science, 28(4): 594-599 (in Persian).