استفاده از مدل رقابتی واکنش سطح به‌منظور بررسی رقابت در تراکم‌ها و ترکیب‌های مختلف کشت مخلوط کنجد (Sesamum indicum) و لوبیا (Phaseolus vulgaris)

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 2، دوره 12، شماره 3 - شماره پیاپی 35، مهر 1393، صفحه 335-342   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v12i3.42209

نویسندگان

علیرضا کوچکی^{* 1}؛ مهدی نصیری محلاتی¹؛ یاسر علیزاده²؛ روح اله مرادی³

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشگاه ایلام

³دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

مدل واکنش سطح میزان عملکرد را بر اساس تراکم پیش بینی می‌کند و دارای اهمیت خاصی در برآورد رقابت و میزان کاهش عملکرد در تراکم های مختلف و انتخاب تراکم بهینه از نظر عملکرد می‌باشد. به منظور ارزیابی میزان رقابت بین و درون گونه‌ای دو گیاه کنجد (Sesamum indicum) و لوبیا (Phaseolus vulgaris) در شرایط کشت مخلوط و خالص آزمایشی در سال زراعی 89- 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار و 16 تیمار به اجرا در آمد. بر اساس پیش بینی مدل، حداکثر عملکرد دانه در یک بوته ایزوله لوبیا، 33 گرم بوده که از حداکثر عملکرد کنجد (17 گرم در بوته) بیشتر بود. فضای مورد نیاز برای رسیدن به حداکثر عملکرد در لوبیا 6/0 مترمربع و در کنجد 1/0 مترمربع بود. لوبیا در رقابت با کنجد چه در تولید دانه و چه تولید بیوماس گیاه برتر بود و ضریب رقابتی برای دانه و بیوماس لوبیا به ترتیب 35/0 و 3/0 به دست آمد که نشان‏دهنده مهم‌تر بودن رقابت درون‌گونه‌ای نسبت به بین گونه‌ای در لوبیا بوده و برای کنجد ضریب رقابتی 6/2 و 9/2 به ترتیب برای تولید دانه و بیوماس به دست آمد که نشان دهنده مهم تر بودن رقابت بین گونه‌ای نسبت به درون‌گونه‌ای در کنجد می باشد. بیشترین عملکرد کنجد و لوبیا در تراکم 40 بوته در متر مربع و 20 بوته در متر مربع به ترتیب با 195 و 300 گرم در متر مربع به دست آمد. بالاترین نسبت برابری زمین (14/1) نیز در تیمار 20 بوته لوبیا 10 بوته کنجد در متر مربع مشاهده شد.

کلیدواژه‌ها

تراکم؛ رقابت؛ کشت مخلوط؛ مدل واکنش سطح؛ نسبت برابری زمین

مراجع

1- پورامیر، ف. 1388. بررسی اثر ترکیب های مختلف کشت مخلوط سریهای جایگزینی و افزایشی بر عملکرد و اجزای عملکرد کنجد و نخود. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد.

2- جهان، م. 1383. بررسی جنبه های اکولوژیک کشت مخلوط بابونه (Matricaria chamomile) و همیشه بهار(Calendula officinalis) همراه با کود دامی. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد.

3- دهنوی، م.، م. مظاهری و د. بانکه ساز.1380. نقش لوبیا در کنترل علف هرز ذرت. بیابان، 6 (2): 24-16.

4- Bhatti, I. H., R. Ahmad, A. Jabbar, M. S. Nazir, and T. Mahmood. 2006. Competitive behavior of component crops in different sesame – legume intercropping systems. International Journal of Agriculture and Biology. 8: 165-167.

5- Connolly, J. 1986. On difficulties with replacement series methodology in mixture experiments. J. Appl. Ecol. 23: 125–137.

6- Connolly, J. 1987. On the use of response models in mixture experiments. Oecologia (Berlin) 72, 95–103.

7- Davis, J. H. C., V. Beuning, M. V. Ortiz, and C. Pino. 1984. Effect of growth habit of beans on tolerance to competition from maize intercropped. Crop Science. 24: 751-755.

8- De Wit, C. T. 1960. On competition. Versla. Landbouwk. Onderz. 66: 1–82.

9- Firbank, L. G., A. R. Watkinson. 1985. On the analysis of competition within two-species mixtures of plants. J. Appl. Ecol. 22, 503–517.

10- Keisling, T. C., L. R. Oliver, R. H. Crowly, and F. L. Baldwin. 1984. Potential use of response surface analysis for weed management in soybean. Weed science. 32:552-557.

11- Khan, M. A., P. D. Putwain, and A. D. Bradshaw. 1975. Population interrelationships. 2. frequency-dependent fitness in linum. Herdity. 34: 145-163.

12- Maeffei, M., and M. Mucciarelli. 2003. Essential oil yield in peppermint/ soybean strip intercropping. Field Crop Research. 84: 229-240.

13- Moody, K., and S. V. R. Shett. 1989. Weed management in intercrops, on Proc. Lnt. Workshop intercropping. ICRISAT. Hyderabad. India. 14: 229-237.

14- Pantone, D. J., and J. B. Baker. 1991. Weed crop competition in cultivated Rice: A Review. Crop Science. 31:1105-1111.

15- Pantone, D. J., and J. B. Baker. 1990. Reciprocal yield analysis of red rice (oryza sativa. L) competition with cultivated rice. Weed science. 44: 771-777.

16- Rejmanek, M., G. R. Robinson, and E. Rejmankova. 1989. Weed–crop competition: experimental designs and models for data analysis. Weed Science. 37: 276–284.

17- Rice, K. J., and J. W. Menek. 1985. Competitive reversals and environment dependent resource partitioning in erodium. Qecologia. 67:430-434.

18- Sarkar, R. K., G. C. Malick and S. Goswami. 2003. Productivity potential and economic feasibility of sesame (sesamum indicum) based intercropping system with different planting patterns on rainfed upland. Indian Journal of Agronomy. 48: 164-167.

19- Sarkar, R. K., and A. Chakraborty. 2000. Biological feasibility and economic viability of intercropping pulse and oilseed crops with sesame (sesamum indicum) under different planting patterns inrice-fallow gangetic alluvial Land. Indian Journal of Agricultural Science. 70: 211-214.

20- Siame, J., R. W. Willey, S. Morse. 1997. A study of the partitioning of applied nitrogen between maize and beans in intercropping. Exp. Agric. 33: 35–41.

21- Silander, J. A., and S. W. Pacala. 1985. Neighborhood predictors of plant performance. Oecologia, 66: 256-263.

22- Singh, A., M. Singh, and K. Singh. 1998. Productivity and economic viability of a palmarosa–pigeonpea intercropping system in the subtropical climate of north India. J. Agric. Sci. (Camb.) 130: 149–154.

23- Tsubo, M., S. Walker, and E. Mukhala. 2001. Comparison of radiation use efficiency of mono-/inter –cropping systems with different row orientations. Field Crop Research, 71: 17-29.

24- Vleeshouwers, L. M., J. C. Streibig and I. Skovgaard. 1989. Assessment of competition between crops and weeds. Weed research. 29:273-280.

25- Zhang, L., W. Vanderwerf, L. Bastiaans, S. Zhang and J. H. Spiertz. 2008. Light interception and utilization in relay intercrops of wheat and cotton. Field Crops Research. 107: 29-42.