تاثیر تنش رطوبتی بر توزیع و گسترش ریشه و بخش هوایی چهار ژنوتیپ تریتیکاله (Triticosecale wittmack)

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 5، دوره 12، شماره 3 - شماره پیاپی 35، مهر 1393، صفحه 417-426   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v12i3.42217

نویسندگان

حمیدرضا خزاعی¹؛ شهرام ریاحی نیا^{* 2}؛ حمیدرضا عشقی زاده³

¹دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشگاه پیام نور

³دانشگاه صنعتی اصفهان

چکیده

عمق نفوذ و گسترش ریشه گیاه نقش به سزایی در تحمل به تنش و استفاده بهینه از رطوبت ذخیره شده در خاک دارد. این پژوهش به منظور بررسی ویژگی های رشد ریشه و شناسایی صفات موثر در تحمل به کمبود آب در ژنوتیپ های تریتیکاله صورت گرفت. به منظور بررسی ویژگی های مورفولوژیک ریشه گیاه تریتیکاله در شرایط متفاوت رطوبتی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار که شامل دو رژیم رطوبتی در دو سطح متفاوت رطوبت قابل دسترس خاک شامل شاهد (رطوبت در حد ظرفیت زراعی) و تنش کمبود آب (آبیاری در زمان رسیدن رطوبت به 50 درصد ظرفیت زراعی) و چهار ژنوتیپ تریتیکاله شامل سه لاین امید بخش ET-82-8، 15-82-ET، 17-79 -ET به همراه رقم رایج 92-Junillo در گلخانه تحقیقاتی، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1387 اجرا شد. نتایج نشان داد که تنش کمبود آب عمق توسعه ریشه را حدود 9 درصد افزایش داد. همچنین تفاوت عمیق ترین عمق ریشه در لاین 15-82-ET نسبت به سطحی ترین عمق در رقم 92-Junillo حدود 2/8 سانتی متر بود. تاخیر در آبیاری باعث کاهش 25 درصدی طول تجمعی ریشه شد. همچنین اختلاف معنی دار 43 درصدی بین بیشترین طول تجمعی ریشه در لاین 15-82-ET نسبت به کمترین طول در 17-79 -ET وجود داشت. تنش کمبود آب؛ طول، سطح، قطر و وزن خشک ریشه در اعماق 20-0 ، 40-20 و 60-40 سانتیمتری خاک را نیز کاهش داد. ضرایب همبستگی بین صفات مورد مطالعه در شرایط تنش کمبود آب نشان داد به استثنای همبستگی بین طول و قطر ریشه همه خصوصیات مورد مطالعه ریشه همبستگی مثبت و معنی داری از نظر آماری با یکدیگر دارند. به طور کلی به نظر می رسد که طول تجمعی ریشه و سطح ریشه از ویژگی‌های موثر ژنوتیپ های تریتیکاله در تولید دانه بوده که تحت شرایط تنش کمبود آب می‌توانند نقش موثری داشته باشند.

کلیدواژه‌ها

نفوذ عمقی؛ طول تجمعی؛ سطح کل ریشه؛ عملکرد دانه

مراجع

- اشرفی، ع. 1386. بررسی گسترش ریشه و سایر صفات مورفولوژیک ارقام گندم دیم در دو رژیم رطوبتی و دو نوع خاک. پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت. دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان.

2- تورچی، م.، ف. شیخ، م. ولیزاده، م. شکیبا و ب. پاسبان اسلام. 1384. رابطه خصوصیات مورفولوژیکی ریشه با مقاومت به کمبود آب در تعدادی از ژنوتیپ های کلزا (Brassica napus L.). مجله دانش کشاورزی.جلد 15. شماره3. صفحه 15-26.

3- کافی، م. و ع. مهدوی دامغانی. 1379. مکانیسم های مقاومت گیاهان به تنش های محیطی. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد. تعداد صفحات

4- گنجعلی، ع. 1384. بررسی جنبه های فیزیومورفولوژیک مقاومت به خشکی در ژنوتیپ های نخود. رساله دکتری زراعت. دانشگاه فردوسی مشهد.

5- نقیبی، ع. 1387. نشریه تریتیکاله. سایت سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی.

6- Bouma,T. J., K. L. Nielsen, and B. Koutstaal. 2000. Sample preparation and scanning protocol for computerized analysis of root length and diameter. Plant Soil. 218: 185-196.

7- Braud, I., N. Varado and A. Olioso. 2005. Comparison of root-water-uptake modules using eitherCollected Abstracts. The 9th Int. Conf. on Plant Grow. Subs. Lausnne.

8- Davis, G. R. 1984. Effect of soil compaction on root growth of Pinus radiate. Proceeding of Symposium Site and Productivity of Fast Growing Plantations, South Africa, PP. 871-890.

9- Egle ,K., G. G. B. Manske, W. Romer and P. L. G. Vlek. 1999. Improved phosphorus efficiency of three new wheat genotypes from CIMMYT in comparison with an older Mexican variety. Journal of Plant Nutrition and Soil Science.162: 353-358.

10- Ekanayak, I. J., D. P. Garriiy, T. M. Masajo, and C. O. O’Tool. 1994. Root pulling resistance in rice inheritance and association with drought tolerance. Euphytica. 34:905-913.

11- Fohse D., N. Claassen and A. Jungk. 1991. Phosphorus efficiency of plants. II. Significance of root radius, root hairs and cation-anion balance for phosphorus influx in seven plant species. Plant Soil. 132: 261-272.

12- Green, S. R., and B. E. Clothier. 1995. Root water uptake by kiwifruit vines following partial wetting of the root zone. Plant Soil. 173:317-328.

13- Hamblin, A., D. Tennant and M. W. Perry. 1990. The cost of stress: dry matter partitioning changes with seasonal supply of water and nitrogen to dry land wheat. Plant Soil. 122: 47-58.

14- Hofer, R. M. 1991. Root hairs. P. 129-148. In: Waisel et al.(ed.). Plant Roots: The hiden half. Marcel Dekker, Inc., New york.

15- Homes, J. 1999. Induction of root hairs from maize roots and abscisic acid. P. 148-149. In P.E. Pilet (ed.) Collected Abstracts. The 9th Int. Conf. on Plant Growth. Subs. Lausnne.

16- Huang, B., R. R. Duncan and R. N. Carrow. 1997. Drought-resistance mechanisms of seven warm season turf grasses under surface soil drying: II. Root Aspects. Crop Science. 37:1863-69.

17- Jensen, C. R., V. O. Mogensen, G. Mortensen, J. K. Fieldsend, G. F. J. Milford, M. N. Anderson, and J. H. Thage. 1996. Seed glucosinolate, oil and protein contents of field-grown rape(Brassica napus L) affected by soil drying and evaporative demand. Field Crop Research 47:93-105.

18- Levit, J. 1990. Response of plants to environmental stresses. Vol 2. Academic Press, New York.

19- Li, K. Y., R. D. Jong, and J. B. Boisvert. 2001. An exponential root water- uptake model with water stress compensation. Journal of Hydrology. 252:189–204.

20- Lu, Z., and P. M. Neumann. 1998. Water stressed maize, barley and rice seedling shoe species specific diversity in mechanisms of leaf growth inhibition. Journal of Experimental Botany. 49:1945-1952.

21- Manske, G. G. B., J. I. Ortiz-Monasterio, M. Van Ginkel, R. Gonzalez, S. Rajaram, E. Molina and P.L.G. V1ek. 2000. Traits associated with improved P-uptake. efficiency in CIMMYT's semidwarf spring bread wheat grown on an acid Andisol in Mexico. Plant Soil. 221: 189-204.

22- Neumann, G. and V. Romheld. 1999. Root excretion of carboxylic acids and protons in phosphorus-deficient plants. Plant Soil 211: 121-130.

23- Qian, Y. L., J. D. Fry, and W. S. Upham. 1997. Rooting and drought avoidance of warm-season turfgrass and tall fescue in Kansas. Crop Science. 37:905-910.

24- Richards, R. A. and J. B. Passioura. 1991. Seminal root morphology and water use of wheat. 1. Environmental effect. Crop Science. 21:249-252.

25- Sloane, R. J., R. P. Patterson, and T. E. Carter. 1990. Field drought tolerance of soybean plant introduction. Crop Science. 30: 118-123.

26- Toorchi, M., H. E. Shashidhar, T. M. Gireesha, and S. H. Hittalman. 2003. Performance of backcross involving transgressant double haploid lines in rice under contrasting moisture regimes: yield components and marker hetrozygosity. Crop Science. 43:102-112.

27- Tupitsyn, N. V., J. G. Waines and A. K. Lyashok. 1986. Water uptake by the root system of the spring wheats Botanicheskaya 3 and Orenburgskaya 7 in relation to their drought resistance. Plant Breeding Abs. 57: 809,815.

28- Venoprasad, R., H. E. Shashidhar, S. Hittalmmani, and G. S. Hemamalini. 2002. Tagging quantitative traits in rice (Oryza sativa L.) under contrasting moisture regimes. Euphytica. 128: 193-300.

29- White, J. W, and J. A. Castillo. 1989. Relative effect of root and shoot genotypes on yield of common bean under drought stress. Crop Science. 29: 360-362.

30- Wiersum, L. K. 1997. The relationship of the size and structural rigidity of pores to their penetration of roots. Plant and Soil, 9: 75-85.

31- Yang, G. Y., Y. P. Lua, B. G. Li and X. Y. Liu. 2006. The response of winter wheat root to the period and the after-effect of soil water stress. Agricultural Sciences in China .5: 284-290.