واکنش عملکرد و صفات فیزیولوژیک عدس (Lens culinaris L.) به کودهای شیمیایی فسفری و زیستی در شرایط متفاوت رطوبتی

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 11، دوره 10، شماره 4 - شماره پیاپی 38، دی 1397، صفحه 1107-1120   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v10i4.60879

نویسندگان

مراد محمدی^{* 1}؛ محمد رضا قانع²؛ ناصر مجنون حسینی³؛ حسین مقدم³

¹دانشگاه تبریز

²دانشگاه علوم کشاورزی ساری

³دانشگاه تهران

چکیده

مطالعات مختلف در نواحی خشک و نیمه‌خشک نشان داده‌ که کاربرد کودهای فسفری تحت شرایط تنش آب تولید گیاهان زراعی را افزایش می‌دهد. به‌منظور بررسی تأثیر تنش خشکی و اثر کودهای شیمیائی فسفری و زیستی بر عملکرد دانه و صفات فیزیولوژیک عدس (Lens culinaris L.) (رقم زیبا)، آزمایشی به صورت کرت خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 4 تکرار در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران (کرج) در سال زراعی 1394-1393 انجام شد. عامل اصلی شامل سه سطح آبیاری (آبیاری پس از 70 (آبیاری معمول)، 100 (تنش خفیف خشکی) و 130 (تنش شدید خشکی) میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A) و عامل فرعی شامل نوع کود {شاهد بدون کود؛ 100 درصد کود شیمیایی فسفری (از منبع سوپر فسفات تریپل به میزان 50 کیلوگرم در هکتار)؛ کود زیستی؛ و تلفیقی از 50 درصد کود شیمیایی فسفری (25 کیلوگرم در هکتار)+کود زیستی (حاوی دو سویه‌ 93 و 187 سودوموناس پوتیدا همراه با ازتوباکتر)}بود. کود زیستی مورد استفاده در تیمارهای مربوطه به صورت تلقیح پیش کاشت استفاده شد. در این بررسی صفات تعداد غلاف در بوته، عملکرد دانه، درصد پروتئین دانه، میزان پرولین، محتوی رطوبت نسبی برگ و کلروفیل کل مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که برهمکنش آبیاری در نوع کود روی عملکرد دانه معنی‌دار بود (5%p< ) و بیشترین میزان عملکرد دانه عدس (1404 کیلوگرم در هکتار) از تیمار برهمکنش آبیاری معمول و کود تلفیقی تولید شد. همچنین استفاده از کود تلفیقی (50 درصد کود شیمیایی فسفری+ کود زیستی) در تنش خشکی شدید عملکرد دانه بیشتری را نسبت به سایر تیمارهای کودی تولید نمود. اثر متقابل آبیاری در نوع کود روی صفات محتوای رطوبت نسبی، میزان کلروفیل کل و پرولین معنی‌دار بود (1%p<). از نظر صفت محتوی رطوبت نسبی برهمکنش آبیاری معمول و کود زیستی (63/85 درصد)، از نظر میزان کلروفیل کل برگ برهمکنش آبیاری معمول و 100 درصد کود شیمیایی فسفری (517/1 میلی‌گرم در گرم برگ تر برگ) و از نظر میزان پرولین برهمکنش تنش خشکی شدید و 100 درصد کود شیمیایی فسفری (372/3 میلی‌گرم در گرم برگ تر برگ) بیشترین مقدار را داشتند. نتایج ضرایب همبستگی مشخص نمود عملکرد محصول همبستگی مثبت و معنی‌داری با تعداد غلاف در بوته (825/0) و محتوای رطوبت نسبی (630/0) و همبستگی منفی و معنی‌داری با درصد پروتئین دانه (609/0 -) و میزان پرولین (638/0 -) داشت. در کل می‌توان از دیدگاه کاهش مصرف کود شیمیایی به منظور حفظ محیط زیست و پایین آوردن هزینه‌های اقتصادی، سطح 50 درصد کود شیمیایی فسفری به همراه کود زیستی برای گیاه عدس توصیه کرد.

کلیدواژه‌ها

تنش خشکی؛ رطوبت نسبی برگ؛ عملکرد دانه عدس؛ کود زیستی؛ کلروفیل و میزان پرولین

مراجع

Adediran, J.A., Taiwo, L.B., Akande, M.O. Sobulo, R.A., and Idowu, O.J. 2004. Application of organic and inorganic fertilizer for sustainable maize and cowpea yield. Nigerian Journal of Plant Nutrition 27: 1163-1181.

Ahmadi Fard, M., Azizi, K., Ismaili, A. Heydari S., and Daraei Mofard, A. 2011. The effects of different fertilization methods on seed yield and components of lentil (lens culinaris) under Khoramabad climatic condition. Iranian Journal of Agricultural Sciences, 4(40): 1-14. (In Persian with English Summary)

Anjum, F., Yaseen, M., Rasul, E., Wahid, A., and Anjum, S. 2003. Water stress in barley (Hordeum vulgare L.). II. Effect on chemical composition and chlorophyll contents. Pakistan Journal of Agricultural Sciences 40: 45-49.

Arnon, I. 1986. Crop Production in Dry Regions. Translated by Koocheki, A., and Alizadeh, A. Published by Mashhad University. Pp. 650.

Arpana, N., Kumar, S.D., and Prasad, T.N. 2002. Effect of seed inoculation, fertility and irrigation on uptake of major nutrients and soil fertility status after harvest of late sown lentil. Journal of Applied Biology 12: 23-26.

Bates, L.S., Waldren R.P., and Teare, I.D. 1973. Rapid determination of free proline for water stress studies. Plant and Soil 39: 205-207.

Efeoglu, B., Ekmekci, Y., and Cicek, N. 2009. Physiological responses of three maize cultivars to drought stress and recovery. South African Journal of Botany 75: 34-42.

Ehteshami, S.M.R., Aghaalikhani, M., Khavazi, K., and Chaichi, M.R. 2007. Effect of Phosphate Solubilizing Microorganisms on quantitative and qualitative characteristics of Maize (Zea mays L) under water deficit stress. Pakistan Journal of Biological Sciences 10 (Suppl 20): 3585-3591.

Fathian, S. 2008. Physiological limitation to safflower photosynthesis under two different moisture regimes. M.Sc. Thesis, Isfahan University of Technology, Iran. (In Persian with English Summary)

Gholami, A., Akbari, A., and Abbasdokht, H. 2015. Study of application of biologic and organic fertilizer on growth and yield characteristics of fennel (Foeniculum vulgare Mill.). Journal of Agroecology 7(2): 215-224.

Gull, M., Hafeez, F.Y., Saleem, M., and Mallik, K.A. 2004. Phosphate uptake and growth promotion of chickpea (Cicer arietinum) by co-inoculation of mineral phosphate solubilizing bacteria and a mixed rhizobial culture. Australian Journal of Agricultural Research 44(6): 623-628.

Jalilian, J., Modarres- Sanavi, A.M., and Sabaghpour, S.H. 2005. Effect of plant density and supplementary irrigation on yield, yield components and protein content of four varieties of chickpea in rain fed condition. Journal of Agricultural Science and Natural Resources 5: 42-51. (In Persian with English Summary)

Jain, L.K., Singh, P., and Balyan, J.K. 2006. Productivity and profitability of chickpea (Cicer arietinum L.) cultivation as influenced by biofertilizers and phosphorus fertilization. Indian Journal of Dryland Agricultural Research Development 21: 82-84.

Kapure, R.M., and Naik, R.M. 2004. Effect of biofertilizers on N, P contents of leaves, available ‘P’ from soil, leghemoglobin and chlorophyll content in chickpea. Journal of Soils and Crops 14: 22-25.

Karimi, K., Bolandnazar, S., and Ashoori, S. 2013. Effect of bio-fertilizer and arbuscular mycorrhizal fungi on yield, growth characteristics and quality of green bean (Phaseolous vulgaris L.). Journal of Sustainable Agriculture and Production Science 23(3): 157-167.

Merah, O. 2001. Potential importance of water status traits for durum wheat improvement under Mediterranean conditions. Journal of Agricultural Research 137: 139-145.

Mohammadpour Vashvayi, R., Glovy, M., Ramrodi, M., and Fakheri, B. 2015. Effect of drought stress and biologic fertilizer incubation on growth, yield and thymus (Thymus vulgare L.) oil composition. Journal of Agroecology 7(2): 237-253.

Nouri, A., Etminan, A., Silva, J.A.T.D., and Mohammadi, R. 2011. Assessment of yield, yield-related traits and drought tolerance of durum wheat varieties (Triticum turjidum var. durum Desf.). Australian Journal of Crop Science 5: 8-16.

Parsa, M., and Bagheri, A. 2008. Pulses. Mashhad University. Mashhad, Iran. 522p. (In Persian)

Puente, M.E., Bashan, Y., Li, C.Y., and Lebsky, V.K. 2004. Microbial populations and activities in the rhizoplane of rock-weathering desert plants. I. Root colonization and weathering of igneous rocks. Plant Biology 6: 629-642.

Rezvani Moghaddam P., Norouzian A., and Seyyedi, S.M. 2015. Evaluation the effects of manure and mycorrhizal inoculation on grain and oil yield of spring safflower cultivars (Carthamus tinctorius L.). Journal of Agroecology 7(3): 331-343. (In Persian with English Summary)

Rodriguez, H., and Fraga, R. 1999. Phosphate solubilizing bacteria and their role in plant growth promotion. Biotechnology Advances 17: 319-339

Roy, R.N., Finck, A., Blair, G.J., and Tandon, H.L.S. 2006. Plant Nutrition for Food Security. FAO Fertilizer and Plant Nutrition Bulletin 16. Food and Agricultural Organization, Rome, p. 348.

Sanchez, F.J., Manzanares, M., Andres, E.F., Ternorio, J.L., Ayerbe, L., and De Andres, E.F. 1998. Turgor maintenance, osmotic adjustment and soluble sugar and praline accumulation in 49 pea cultivars in response to water stress. Field Crop Research 59: 225-235.

Sani, V.K., Bhandari, S.C., and Tarafdar, J.C. 2004. Comparison of crop yield, soil microbial C, N and P, N-fixation, nodulation and Mycorhizal infection in inoculated and non-inoculated sorghum and chickpea crops. Field Crop Research 89: 39-47

Shivakumar, B.G., Balloli, S.S,. and Saraf, C.S. 2004. Effect of sources and levels of phosphorus with and without seed inoculation on the performance of rainfed chickpea (Cicer arietinum L.). Annals of Agricultural Research 25: 320-326.

Somasegaran, P., and Hoben, H.J. 1994. Hand Book for Rhizobia: Methods in Legume-Rhizobium Technology. New York. Springer-Verlag, U.S.A.