مستندسازی فرآیندهای تولید گندم (Triticum aestivum L.) در سیستم‎های آبی و دیم در استان گلستان

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 16، دوره 10، شماره 4 - شماره پیاپی 38، دی 1397، صفحه 1177-1202   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v10i4.62926

نویسندگان

مریم طهماسبی¹؛ محمود رمرودی^{* 1}؛ افشین سلطانی²؛ احمد قنبری¹؛ براتعلی فاخری³

¹گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

²گروه زراعت، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران

³گروه اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

چکیده

مستند‎سازی از قدم‌های اولیه و اساسی در بهبود هر فرآیند تولیدی است که متأسفانه جایگاه درخوری در بخش کشاورزی کشور ندارد. مستندسازی فرآیند تولید یک محصول در کشاورزی شامل تهیه کلیه اطلاعات و فعالیت‎هایی است که سیر تولید آن محصول از مرحله آماده‌سازی بستر بذر تا برداشت را نشان می‎دهد. در این مطالعه به منظور بهره‎گیری از این ابزار در جهت بهبود فرآیندهای تولید گندم (Triticum aestivum L.) در دو سیستم آبی و دیم استان گلستان، کلیه فعالیت‎ها و مصرف نهاده‎ها که هر مدیر مزرعه در طی سه سال گذشته به طور معمول انجام داده یا مصرف کرده است، در 540 مزرعه با مدیریت‌های مختلف ثبت گردید. نتایج مستندسازی نشان داد که میانگین مساحت مزارع آبی بیشتر از دیم بود. اکثر مزارع آبی قبل از گندم زیر کشت دو محصول تابستانه‌ی سویا Glycine max L.)) و برنچ (Oryza sativa L.) بودند، بیشتر مزارع دیم محصول تابستانه نداشته و اکثر مزارع در سال قبل نیز زیر کشت گندم و جو (Hordeum vulgare L.) بودند. اکثر تولیدکنندگان گندم آبی و دیم از گاوآهن و دیسک به عنوان خاک‌ورزی اولیه استفاده کرده‌اند. همچنین بیشترین نوع ادوات کشت در تولید گندم در هر دو سیستم، خطی‎کار بود. رقم مروارید بیشترین رقم مورد استفاده در هر دو سیستم کشت گندم دیم و آبی بود. مقدار بذر مصرفی در سیستم دیم بیشتر و تاریخ کشت نیز از گستردگی زمانی بیشتری نسبت به کشت آبی برخوردار بود. 50 درصد از مزارع مورد بررسی در بخش آبی و دیم به ترتیب حداقل از 95 و 70 کیلوگرم نیتروژن خالص استفاده کردند. در هر دو سیستم بیشترین استفاده از علف‎کش ‎مربوط به گرانستار و تاپیک، بیشترین استفاده از قارچ‎کش مربوط به تیلت و بیشترین استفاده از آفت‌کش دیازینون بود. ترجیح کشاورزان به استفاده از روش‎های سنتی آبیاری برای مزارع بود. دامنه زمانی برداشت گندم از اواسط اردیبهشت تا اواخر خرداد بود. میانگین عملکرد گندم آبی 3845 کیلوگرم در هکتار بود که از دیم با عملکرد 3145 کیلوگرم در هکتار بیشتر بود. نتایج این مطالعه با ارایه تصویری کلی از زیر فرآیندهای تولید گندم در سیستم‎های آبی و دیم و مشخص‌سازی دقیق مقدار و زمان ورود نهاده‌ها به فرآیند تولید امکان ارزیابی‎های جامع‌نگر تولید گندم در گلستان از دیدگاه‌های زیست محیطی، اقتصادی و جامعه‌شناختی را میسر می‌سازد.
 

کلیدواژه‌ها

زیست محیطی؛ علف‌کش؛ عملکرد؛ مزارع؛ نهاده‎

مراجع

Akhavan, M. 2002. Evaluate the effectiveness of quality management systems based on ISO 9000 standard series, with a focus on business processes and operations in Iran. A Thesis Submitted for the Degree of M.Sc. Technological Faculty of Tehran University, Tehran, Iran. (In Persian with English Summary)

Bazrgar, A.B. 2011. Environmental Assessment of Khorasan Sugar beet Production Systems Using LCA Ph.D. PhD Dissertation, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran. (In Persian with English Summary)

Bureau of Statistics and Information Technology. 2015. Department of Plant production improvement, Agriculture Organization of Golestan province. The Ministry of Agriculture verified 5 March 2016. (In Persian)

Gazor, M.R., and Loghavi, M. 2007. Influence of shallow tines on draft requirement of subsoiler and soil physical conditions. Pajouhesh and Sazandegi 73: 111-105. (In Persian with English Summary)

Hajjarpoor, A. 2016. Yield gap evaluation of wheat in Golestan Province. PhD Dissertation, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran. (In Persian with English Summary)

Hajjarpoor, A., Soltani, A., and Torabi, B. 2015. Using boundary line analysis in yield gap studies: Case study of wheat in Gorgan. Electronic Journal of Crop Production 8: 183-201. (In Persian with English Summary)

Kalateh Arabi, M., Qujeq, H., Nuriniya, A., Suqhi, H., Sheikh, F., Dehghan, M.A., Kia, S., Jafarbye, J.A., Fallahi, H.A., Sadeqhnezhad, H.R., Kiyani, A., Kazemi Talachi, M., Islami, K., Aqhajani, M.A., Mobasheri, M.T., Baqherani, N., Savarinejad, A., and Mohammadi, R. 2013. Technical instructions wheat in Golestan province. Ministry of Agriculture, Food and Natural Resources Research Center of Golestan province, Golestan, Iran. (In Persian)

Khajehpour, M.R. 2013. Cereals. Isfahan University Press, Isfahan, Iran. 782 pp. (In Persian)

Latifi, N., Faraji, A., and Seyedi, F. 2012. Principles of Agronomy. Written by Yellamanda Reddy, T. and Sankara Reddi, J. H. Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran. 688 p. (In Persian)

Moshiri, F., Tehrani, M.M., Shahabi, A.A., Keshavarz, P., Khougar, Z., Feyzi Asl, V., Asadi Rahmani, H., Samavat, S., Sadri, M.H., Rashidi, N., Saadat, S., and Khademi, Z. 2015. Guidelines integrated management of soil fertility and wheat nutrition. Soil and Water Research Institute 100 p. (In Persian)

Rezvantalab, N. 2015. Investigation of factors affecting the fuel consumption of soybean production in the Golestan province. PhD Dissertation, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran. (In Persian with English Summary)

Solhjoo, A.A., and Niyazi Ardakani, J. 2001. Effect of subsoiler operations on soil physical specifications and yield of irrigated wheat. Journal of Agricultural Engineering Research 2: 78-65. (In Persian with English Summary)

Soltani, A., Rajabi, M.H., Zeinali, E., and Soltani, E. 2013. Energy inputs and greenhouse gases emissions in wheat production in Gorgan, Iran. Energy 50: 54-61.

Torabi, B., Soltan, A., Galeshi, S., and Soltani, E. 2012. Documenting the process of wheat production in Gorgan. Journal of Plant Production 19(4): 19-42. (In Persian with English Summary)

Turner, A.R., and Detoro, I.J. 2000. Process Redesign, PH. PTR, USA.

Van Ittersum, M.K., Cassman, K.G., Grassini, P., Wolf, J., Tittonell, P., and Hochman, Z. 2013. Yield gap analysis with local to global relevance-A review. Field Crops Research 143: 4-17.

Zarei, B., and Zarei, A. 2004. Extensive documentation processes in the government sector: Provide a Strategy. Journal of Civil Engineering, Bimonthly of Shahed University 8: 15-30. (In Persian with English Summary)

Zeinali, E. 2009. Wheat Nitrogen in Gorgan; Agronomical, Physiological and Environmental Aspects. PhD Dissertation, Gorgan University of Agricultural Science and Natural Resources, Gorgan, Iran. (In Persian with English Summary)