ارزیابی اثر عوامل مختلف زراعی و اجتماعی بر عملکرد نخود (Cicer arietinum L.): مطالعه موردی استان کرمانشاه- دهستان سنجابی

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 17، دوره 10، شماره 4، اردیبهشت 1397، صفحه 1203-1216   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v10i4.63057

نویسندگان

ناصر سهرابی¹؛ علیرضا باقری^{* 2}؛ فرزاد مندنی³؛ ایرج نصرتی³

¹دانشگاه رازی

²گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، کرمانشاه، ایران

³دانشگاه رازی کرمانشاه

چکیده

به‌منظور بررسی اثر برخی عوامل تأثیرگذار بر عملکرد نخود (Cicer arietinum L.) دیم، آزمایشی به‌صورت پیمایشی با نمونه برداری از 85 مزرعه نخود در سال زراعی 94-1393 در سه روستا واقع در دهستان سنجابی شهرستان روانسر استان کرمانشاه انجام شد. به منظور جمع‌آوری داده‌ها از دو روش الف) تکمیل پرسش‌نامه توسط کشاورزان صاحب هر مزرعه و ب) نمونه‌برداری مستقیم از مزرعه، استفاده شد. اطلاعات مستخرج از پرسشنامه شامل روش خاکورزی، تاریخ کاشت، روش کاشت، تراکم کاشت، نوع رقم، تناوب زراعی، مدیریت علف‌های هرز، تاریخ برداشت همچنین عوامل اجتماعی شامل سن، سطح سواد، مساحت اراضی کشاورز و نوع روستا بودند. نمونه‌برداری از مزراع نیز قبل از برداشت به‌صورت تصادفی در شش نقطه از هر مزرعه با استفاده از کوادرات به ابعاد 1×1 متر انجام شد. نتایج نشان داد که عملکرد نخود بسته به نوع مدیریتی زراعی و عوامل اجتماعی تفاوت معنی‌داری را نشان داد. بر این اساس، انجام دو بار خاکورزی قبل از کشت، استفاده روش‌های مکانیزه کاشت، مدیریت علف‌های هرز و همچنین انتخاب تاریخ کاشت و برداشت مناسب، به‌ترتیب 7/21، 3/17، 1/20، 7/16 و 0/15 درصد باعث افزایش معنی‌دار عملکرد نخود در منطقه مورد مطالعه شد. علاوه بر این، دو عامل سطح سواد و سابقه کشاورز نیز به عنوان عوامل مهم در افزایش عملکرد محصول و کاهش علف‌های هرز مطرح بودند. به‌طوری‌که با افزایش تجربه کشاورزان عملکرد نخود نیز 2/25 درصد افزایش پیدا کرد. همچنین کشاورزان با سطح سواد بالا و پائین در مقایسه با کشاورزان با سطح سواد متوسط، 9 درصد عملکرد بیشتری را برداشت کردند که به نظر می‌رسد علت این امر عدم تمرکز کشاورزان با سطح سواد متوسط بر فعالیت‌های کشاورزی باشد. همچنین سکونت در مقایسه با عدم سکونت در روستا نیز با افزایش احتمال توجه کشاورز به عملیات داشت، افزایش 21 درصدی عملکرد نخود را به دنبال داشت. بطور کلی می‌توان بیان داشت که بررسی عوامل مؤثر بر تولید محصولات زراعی در شرایط واقعی، می‌تواند با افزایش آگاهی در مورد اثر هر یک از این عوامل، مدیریت بهتر بخش کشاورزی را به همراه داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

بررسی پیمایشی؛ تولید نخود؛ خصوصیات کشاورز؛ مدیریت زراعی

مراجع

Aghaei Sarbarze, M., and Kanooni, H. 2004. Chickpea (Translation). Tagh e Bostan press, Kermanshah, Iran p. 140. (In Persian(

Ahlawat, I., Singh, A., and Saroj, C. 1981. It pays to control weeds in pulses [India]. Indian Farming.

Ahmed, K., and Awan, M.S. 2013. Integrated management of insect pests of chickpea Cicer arietinum (L. Walp) in South Asian countries: present status and future strategies- A review. Pakistan Journal of Zoology 45: 1125-1145.

Bagheri, A., Zand, E., and Parsa, M. 1997. Bean bottlenecks and strategies. Jahad daneshgahi, Mashhad, Iran p. 94. (In persian(

Bazzazi, D. 1993. The final report of the research project comparing the effects of herbicides on weeds in chickpea. Dryland Research Institute, Maragheh, East Azarbayjan, p. 52. (In Persian(

Buhler, D.D. 2002. 50th Anniversary-invited article: Challenges and opportunities for integrated weed management. Weed Science 50: 273-280.

Cardina, J., Regnier, E., and Harrison, K. 1991. Long-term tillage effects on seed banks in three Ohio soils. Weed Science 186-194.

Chauhan, B. 2013. Effect of tillage systems, seeding rates, and herbicides on weed growth and grain yield in dry-seeded rice systems in the Philippines. Crop Protection 54: 244-250.

Diekmann, J., Bansal, R., and Monroe, G. 1994. Developing and delivering mechanization for cool season food legumes. Expanding the Production and Use of Cool Season Food Legumes. Springer pp. 517-528.

Eslami, S.V. 2014. Weed management in conservation agriculture systems. In: B. S. Chauhan and G. Mahajan, editors, Recent advances in weed management. Springer Science and Business Media, New York. p. 87-124.

Fattahi, S., Binaeian, A., and Rezvanfar, A. 2015. Factor analysis of the challenges influencing sugar beet producers in Harsin city. Sugarbeet 31: 93-107.

Ghuman, R., Brar, L., and Walia, U. 2008. Role of variety and plant geometry on weed management in transplanted rice (Oryza sativa L.). Indian Journal of Weed Science 40: 137-141.

Hajjarpoor, A., Meghdadi, N., Soltani, A., and Kamkar, B. 2016. Assessment of the adaptation strategies in rainfed chickpea in response to future climate change in Zanjan province. Journal of Agroecology 8: 169-181. (In persian with with English Summary(

Hedley, C., and Ambrose, M. 1981. Designing “leafless” plants for improving yields of the dried pea crop. Advances in Agronomy 34: 225-277.

Iliadis, C. 2001. Evaluation of six chickpea varieties for seed yield under autumn and spring sowing. The Journal of Agricultural Science 137: 439-444.

Javadi, A., Rahimzadeh, R., and Yavari, I. 2004. Comparison of traditional and mechanized planting methods at different levels of seed density and its effect on the yield of rainfed chickpea. Iranian Journal of Agricultural Engineering Research 5: 59-78. (In Persian with English Summery(

Kaya, M., Sanli, A., and Tonguc, M. 2010. Effect of sowing dates and seed treatments on yield, some yield parameters and protein content of chickpea (Cicer arietinum L.). African Journal of Biotechnology 9: 3833-3839.

Keatinge, J., and Cooper, P. 1983. Kabuli chickpea as a winter-sown crop in northern Syria: moisture relations and crop productivity. Journal of agricultural science, Cambridge 100: 667-680.

Khan, M.A. 2002. Production efficiency of chickpea (Cicer arietinum L.) as affected by inoculation, phosphorus levels and intercropping. University of Agriculture, Faisalabad.

Khan, R., and Khan, I.A. 2015. Varietal response of chickpea (Cicer arietinum L.) towards the allelopathy of different weeds. Sains Malaysiana 44: 25-30.

Lenssen, A.W. 2008. Planting date and preplant weed management influence yield, water use, and weed seed production in herbicide-free forage barley. Weed Technology 22: 486-492.

Leport, L., Turner, N.C., Davies, S., and Siddique, K. 2006. Variation in pod production and abortion among chickpea cultivars under terminal drought. European Journal of Agronomy 24: 236-246.

Lopez-Bellido, F.J., Lopez-Bellido, R.J., Khalil, S.K., and Lopez-Bellido, L. 2008. Effect of planting date on winter kabuli chickpea growth and yield under rainfed Mediterranean conditions. Agronomy Journal 100: 957-964.

Lopez-Bellido, F.J., R.J. Lopez-Bellido, S.K. Khali and L. Lopez-Bellido. 2008. Effect of planting date on winter kabuli chickpea growth and yield under rainfed mediterranean conditions. Agronomy Journal 100: 957-964.

Luo, Q., Bellotti, W., Williams, M., and Wang, E. 2009. Adaptation to climate change of wheat growing in South Australia: analysis of management and breeding strategies. Agriculture, Ecosystems and Environment 129: 261-267.

Mashhadi, T., Nakhzari Moghaddam, A., and Sabouri, H. 2015. Investigation of competition indices in intercropping of wheat (Triticum aestivum L.) and chickpea (Cicer arietinum L.) under nitrogen consumption. Journal of Agroecology 7: 344-355. (In Persian with English Summery(

Mishra, J., and Singh, V. 2012. Tillage and weed control effects on productivity of a dry seeded rice–wheat system on a Vertisol in Central India. Soil and Tillage Research 123: 11-20.

Mohammadi, E., Asghari, H., and Gholami, A. 2013. Effects of Inoculation with mycorrhizal fungi and phosphorus fertilizer on plant growth indices of Hashem cultivar of chickpea (Cicer arietinum L.) Journal of Agroecology 5: 263-271. (In Persian with English Summery(

Mousavi, S.K. 2004. Evaluate the effects of planting date and cultivars on weed interference in rainfed chickpea. Iranian Research Institute of Plant Protection, Tehran, Iran, p. 43. (In Persian with English Summery(

Pala, M., and Mazid, A. 1992. On-farm assessment of improved crop production practices in Northwest Syria. I. Chickpea. Experimental Agriculture 28: 175-184.

Regan, K., Siddique, K., and Martin, L. 2003. Response of kabuli chickpea (Cicer arietinum L.) to sowing rate in Mediterranean-type environments of south-western Australia. Animal Production Science 43: 87-97.

Saito, K. 2010. Weed pressure level and the correlation between weed competitiveness and rice yield without weed competition: An analysis of empirical data. Field Crops Research 117: 1-8.

Saxena, M., Subramanyam, K., and Yadav, D. 1976. Chemical and mechanical control of weeds in gram (Cicer arietinum L.). Pantnagar Journal of Research, 1: 112-116.

Saxena, M.C., and Singh, K. 1984. Ascochyta Blight and Winter Sowing of Chickpeas. Springer Science and Business Media, Syria, p. 288.

Singh, V., Barman, K., Singh, R., and Sharma, A. 2015. Weed Management in Conservation Agriculture Systems. Conservation Agriculture. Springer, pp. 39-77.

Smithson, J., J. Thompson and R. Summerfield. 1985. Chickpea (Cicer arietinum L.). In: R. J. Summerfield and E. H. Roberts, editors, Grain legume crops. Collins, London. p. 312-391.

Spandl, E., Durgan, B.R., and Forcella, F. 1998. Tillage and planting date influence foxtail (Setaria spp.) emergence in continuous spring wheat (Triticum aestivum). Weed Technology 223-229.

Strand, R.H., and Fribourg, H.A. 1973. Relationships Between Seeding Dates and Environmental Variables, Seeding Methods, and Establishment of Small-seeded Legumes. Agronomy Journal 65: 807-810.

Taliei, A., and Sayyadian, K. 2000. Effect of supplementary irrigation and nutrition requirement of chickpea in dryland condition. Iranian Journal of Agricultural Sciences 2: 63-70. (In Persian with English Summery(

Velykis, A., and Satkus, A. 2010. Weed infestation and changes in field pea (Pisum sativum L.) yield as affected by reduced tillage of a clay loam soil. Žemdirbystė (Agriculture) 97: 73-82.

Yavari, A., and Jahangiri, A. 2016. Land preparation and planting rain-fed crops. In: 1 (Ed.). Kermanshah province Jihad Keshavarzi Organization Press, Kermanshah, Iran, p. 85. (In Persian(