مقایسه گونه های وحشی و اهلی گلرنگ از نظر تحمل به تنش خشکی و تنوع صفات مرفولوژیک و زراعی

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 12، دوره 12، شماره 4 - شماره پیاپی 36، دی 1393، صفحه 738-750   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v12i4.24687

نویسندگان

رضا شیراوند؛ محمد مهدی مجیدی^*

دانشگاه صنعتی اصفهان

چکیده

خویشاوندان گیاهان زراعی حامل ژن های مفیدی هستند که می توان از آنها در برنامه های اصلاحی بهره برد. این پژوهش در سال1390 با هدف بررسی تنوع ژنتیکی و ارزیابی تحمل به خشکی 46 ژنوتیپ از پنج گونه وحشی و اهلی جنس Carthamusدر مزرعه دانشگاه صنعتی اصفهان در دو محیط رطوبتی (نرمال و تنش خشکی) صورت گرفت. نتایج نشان داد که گونه های مختلف گلرنگ عکس العمل متفاوتی نسبت به تنش خشکی داشتند. عملکرد دانه در بوته در دو گونه C.tinctorius وC. palaestinus تحت تنش خشکی کاهش معنی دار داشت ولی تنش خشکی بر این صفت در دیگر گونه ها تاثیر معنی دار نداشت. گونه C. palaestinus از نظر عملکرد دانه، اجزای آن و درصد روغن ر هر دو شرایط رطوبتی نسبت به سایر گونه ها برتری داشت. مقایسه گونه ها براساس شاخص تحمل به خشکی (STI) نشان داد که گونه C. palaestinus بیشترین میزان تحمل به خشکی را دارا بود. تجزیه خوشه ای 46 ژنوتیپ مورد بررسی براساس صفات مورفولوژیک و زراعی نشان داد که در هر دو شرایط عدم تنش و تنش سه گونه C. tinctorius، C. palaestinus و C. oxyacanthus دارای کمترین فاصله نسبت به هم و دارای بیشترین فاصله نسبت به دو گونه وحشی دیگر بودند. در مجموع دو گونه خویشاوند و تلاقی پذیر با گونه زراعی یعنی C. palaestinus (بدلیل عملکرد بالا در هر دو شرایط رطوبتی و شاخص STI بالا) و گونه C. oxyacanthus (بدلیل عدم کاهش عملکرد در شرایط تنش) را می توان برای انتقال صفت تحمل به خشکی به گونه زراعی معرفی کرد.

کلیدواژه‌ها

دانه های روغنی؛ خویشاوندان وحشی؛ شاخص های تحمل به خشکی

مراجع

1- امام، ی. و م. زواره. 1384. تحمل خشکی در گیاهان عالی (تحلیل های ژنتیکی، فیزیولوژیکی و زیست شناختی مولکولی) (ترجمه)، مرکز نشر دانشگاهی

2- سیروس مهر، ع. ر.، م. ر. شکیبا، ه. الیاری، م. تورچی و ع. دباغ محمدی نسب. 1387. اثر تنش کمبود آب و تراکم بوته بر عملکرد و برخی صفات مورفولوژیک ارقام گلرنگ پاییزه. مجله پژوهش و سازندگی 78: 80-87.

3- منصورفر، ک. 1385. روش های آماری پیشرفته آماری. انتشارات دانشگاه تهران.

4- نباتی، ج. 1383. اثر فواصل آبیاری بر خصوصیات زراعی، مورفولوژیکی و کیفی ارزن ، سورگوم و ذرت علوفه ای. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد

5- نورمند مؤید، ف.، رستمی م. ع. و قنادها م. ر. 1380. شاخص های مقاومت به خشکی در گندم نان. مجله علوم کشاورزی ایران4: 805-795.

6- Akmal, M., N. M. Cheema, M. A. Khan, and M. A. Rana. 1999. Evaluation of different safflower varieties under rainfed conditions. Pak. J. Biol. Sci. 2: 1352-1354.

7- Ashri A., D. E. Zimmer, A. L. Urie, A. Cahaner and A.Marani. 1974. Evaluation of the world collection of safflawer, Carthamus tinctorius L. IV. Yield and yield components and their relationships. Crop Sci. 14: 799-802.

8- Beyyavas V., H. Haliloglu , Copur O. and Yilmaz A. 2011. Determination of seed yield and yield components of some safflower (Carthamus tinctorius L.) cultivars, lines and populations under the semi-arid Conditions. Afr. J. Biotechnol. 10: 527-534.

9- Clegg, M. T. 1997. Plant genetic diversity and the struggle to measure selection. J. Heredity. 88: 1-70.

10- Dajue L. and H. H. Mundel. 1996. Safflower (Carthamus tinctorius L.): Promoting the conservation and use of underutilized and neglected crops. 7. Institute of Plant Genetics and Crop Plant Research, Gatersleben/International Plant Genetic Resources Institute, Rome, Italy, pp142_145.

11- Deshpande, R. B. 1952. Wild safflower (Carthamus oxyacanthus Bieb.) a possible oilseed crop for the desert and arid regions. Indian J. Genet. Plant Breed. 12: 10-14.

12- Ekin, Z. 2005. Resurgence of safflower (Carthamus tinctorius) utilization: a global view. Agron. J. 4: 83-87.

13- Hajjar, R. and T. Hodgkin. 2007. The use of wild relatives in crop improvement: A survey of developments over the last 20 years. Euphytica 156: 1-13.

14- Kumar, H. and R. K. Agrawal. 1989. "HUS 305" a high- yield safflawer variety. Indian Farming 39: 17-18.

15- Lee Y. C., S. W. Oh, J. Chang and I. H. Kim. 2002. Chemical composition and oxidative stability of safflower oil prepared from safflower seed roasted with different temperatures. Food Chemistry, 84: 1-6.

16- Majidi, M. M., V. Tavakoli, A. F. Mirlohi and M. R. Sabzalian. 2011. Wild safflower species (Carthamus oxyacanthus Bieb.): A possible source of drought tolerance for arid environments. Crop Sci. 5:1055-1063.

17- Morris, J. B. and S. L. Greene 2001. Defining multiplease germplasm collection for genus Trifollium. Crop Sci. 41: 893-901.

18- Mundel, H. H. and J. W. Bergman. 2009. Safflower. Pp. 423-448. In: Vollmann, J. and I. Rajcan (ed.), Handbook of Plant Breeding 4 Oil Crops, Springer, New York.

19- Patil F. B., More D. C. and Thombre M. V. 1984. Genetic divergence in safflower. Agron. J. 9: 12-15.

20- Sabzalian, M. R., G. Saeidi and A. F. Mirlohi. 2008. Oil content and fatty acid composition in seeds of three safflower specie. J. American Oil Chem. 85: 717–721.

21- Sabzalian, M. R., A. Mirlohi, G. A. Saeidi and M. T. Rabbani. 2009. Genetic variationa-mong population of wild safflower, Carthamus oxyacanthus analyzed by agro-morphological trait and ISSR markers. Genet. Resour. Crop. Evol. 56: 1057-1064.

22- Sangman, L. D., H. D. Upadhyaya and D. M. Hegda. 2005. Development of core collection using geographic information and morphological descriptors in safflower (Carthamus tinctorius L.) germplasm. Genet. Resour. Crop Evo. 52: 821-830.

23- Seiler, G. J. 2006. Wild annual Helianthus anomalus and H. deserticila for improving oil content and quality in sunflower. Ind. Crop Prod., 25: 95-100.

24- Singh, R. and M. Singh. 1989. Response of safflower to moisture regimes, plant population and phosphorus. Indian J. Agron. 34: 88-91.