بررسی اثرات کم آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد چند توده بومی کنجد در شرایط کرمان

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 14، دوره 12، شماره 4 - شماره پیاپی 36، دی 1393، صفحه 776-783   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v12i4.24390

نویسندگان

صدیقه فرحبخش^{* 1}؛ حسن فرحبخش²

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشگاه شهید باهنر

چکیده

کمبود رطوبت خاک از مهم ترین تنش های محیطی است که رشد و عملکرد گیاهان زراعی را محدود می کند. این آزمایش به منظور بررسی اثرات تنش کم آبی بر عملکرد و اجزای عملکرد کنجد در منطقه ی کرمان به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1388 اجرا گردید. سطوح آبیاری به عنوان عامل اصلی (آبیاری معمول تا پایان دوره ی رشد، آبیاری تا مرحله 50 درصد گلدهی و قطع آبیاری پس از آن و آبیاری تا ظهور 50 درصد کپسول ها و قطع آبیاری پس از آن) و توده های مختلف کنجد به عنوان عامل فرعی (جیرفت، شیراز، اردستان، دزفول، شهربابک، گرگان، سیرجان، مرکزی، بیرجند و ارزوئیه) انتخاب شدند. در این آزمایش ارتفاع بوته، میانگین طول کپسول، تعداد دانه در کپسول، تعداد کپسول در بوته، وزن دانه در هر بوته، وزن هزار دانه و عملکرد دانه اندازه گیری شد. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که سطوح مختلف آبیاری تأثیر معنی داری بر صفات اندازه گیری شده داشت. به طوری که بیشترین عملکرد دانه در شرایط آبیاری معمول (7/508 کیلوگرم در هکتار) و کمترین آن در شرایط قطع آبیاری پس از ظهور 50 درصد گل ها (3/221 کیلوگرم در هکتار) بود. تأثیر توده های مورد آزمایش بر کلیه صفات به جز تعداد دانه در بوته معنی دار بود. بیشترین میزان عملکرد مربوط به توده مرکزی (8/586 کیلوگرم در هکتار) و کمترین آن مربوط به توده جیرفت (3/128 کیلوگرم در هکتار) بود. همچنین تأثیر متقابل سطوح آبیاری و توده ها بر روی کلیه صفات غیر از میانگین طول کپسول معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه از توده ی بومی مرکزی (2/845 کیلوگرم در هکتار) و در شرایط معمول آبیاری و کمترین میزان عملکرد از توده ی بومی جیرفت (8/104 کیلوگرم در هکتار) و در شرایط قطع آبیاری پس از ظهور گلها بدست آمد. به نظر می رسد با توجه به مشکل کم آبی در منطقه توده بومی مرکزی مناسب کشت در شرایط آب و هوایی کرمان باشد.

کلیدواژه‌ها

تنش خشکی؛ مرحله گل دهی؛ مرحله کپسول دهی؛ تعداد دانه در کپسول

مراجع

1-امیدی، ا.ح. 1388. اثر تنش خشکی در مراحل رشدی مختلف بر عملکرد دانه و برخی ویژگی های زراعی و فیزیولوژیکی سه رقم گلرنگ بهاره. مجله به زراعی نهال و بذر. 2(25): 15-31.

2-بهداد، م.، ف. پاک نژاد، س. وزان، م.ر. اردکانی و م. نصری. 1388. اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه در مراحل مختلف رشد ارقام گندم. مجله تنش های محیطی در علوم گیاهی. 1(2): 143-157.

3-پاک نژاد، ف.، ا. مجیدی، ق. نورمحمدی، ع. سیادت و س. وزان. 1386. ارزیابی تأثیر تنش خشکی بر صفات مؤثر بر انباشت مواد در دانه ارقام مختلف گندم. مجله علمی پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران. 13(1): 137.

4- برومند نسب، س.، ح. ع. کشکولی و م.ر. خالدیان. 1385. تعیین نیاز آبی و ضرایب گیاهی نیشکر در اراضی کشت و صنعت هفت تپه خوزستان . همایش ملی مدیریت شبکه های آبیاری و زه کشی. دانشگاه شهید چمران اهواز. دانشکده ی مهندسی علوم آب.

5- جعفریه یزدی، ا.، ا. مجد، ف. فلاحیان، ر. خاوری نژاد، ف. برناد، و ف. جاوی دفر.1385. بررسی اثر تنش خشکی و آبسیزیک اسید برون زا بر ساختار مریستم زایشی، دانه های گرده، صفات ریخت شناسی، عملکرد و اجزای عملکرد گیاه کلزا. مجله ی زیست شناسی ایران.19(2):125-135.

6-خواجه پور، م. ر. 1377. تولید نباتات صنعتی انتشارات جهاد دانشگاهی، دانشگاه صنعتی اصفهان.

ایران. 2(4): 327-33.

7-رشدی، م.، ح. حیدری شریف آباد، م. کریمی، ق. نورمحمدی و ف. درویش، 1385. بررسی اثرات تنش کم آبی بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه ارقام آفتابگردان. ویژه نامه علمی پژوهشی علوم کشاورزی.12(1):109-122.

8-رضوانی مقدم، پ. ق. نوروزپور، ج. نباتی، ج و ع.ا. محمدآبادی. 1384. بررسی خصوصیات مورفولوژیک، عملکرد دانه و روغن کنجد در تراکم-های مختلف بوته و فواصل مختلف آبیاری. مجله پژوهش های زراعی ایران. 3(1): 57-68.

9-دینی ترکمانی، م. ر و ژ. کاراپتیان. 1386. بررسی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مهم ده رقم کنجد. مجله زیست شناسی

10-سعیدی، ق. 1387. تأثیر برخی عناصر غذایی پرمصرف و کم مصرف بر عملکرد دانه و دیگر صفات زراعی کنجد(Sesamum indicum L). مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی.12(45):379-390.

11-علیزاده،ا. مجیدی، ا. نادیان، ح. نورمحمدی، ق. عامریان، م. ر. 1386. اثر تنش خشکی و کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت دانه ای. مجله علمی پژوهشی علوم کشاورزی .13(2):427-437.

12-محمدی، ع. مجیدی، ا. بی همتا، م. ر. حیدری شریف آباد، ح. 1385. ارزیابی تنش خشکی بر روی خصوصیات زراعی و مورفولوژیکی در تعدادی از ارقام گندم. مجله پژوهش و سازندگی. 73: 184-192.

13-ملکی، ع. چهارسوقی امین، ح. بابایی، ف. و میرزایی حیدری، م. 1387. تعیین صفات مؤثر در افزایش عملکرد ارقام گندم نان تحت شرایط متفاوت رطوبتی با استفاده از تجزیه های آماری چند متغیره. مجله علمی – پژوهشی علوم کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز. ش. 5.

14-مهرابی، ز. احسان زاده، پ. 1389. بررسی تأثیر تنش خشکی بر اجزای عملکرد و عملکرد دانه چهار رقم کنجد. پنجمین همایش ملی ایده های نو. دانشگاه آزاد واحد خوراسگان (اصفهان).

15-مهرابی، ز. احسان زاده، پ. 1390. بررسی خصوصیات فیزیولوژیک و عملکرد چهار رقم کنجد (Sesamum indicum L) تحت رژیم های رطوبتی خاک. مجله به زراعی کشاورزی.13(2):75-88.

16- نصری، م. حیدری شریف آباد، ح. شیرانی راد، ا. ح. مجیدی هروان، ا. و زمانی زاده، ح. ر. 1385. بررسی اثر تنش خشکی بر خصوصیات فیزیولوژیک ارقام کلزا. مجله علمی پژوهشی علوم کشاورزی.12(1):127-. 134.

17- نوروزپور، ق. رضوانی مقدم، پ. 1384. اثر دوره های آبیاری و تراکم بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه دارویی سیاهدانه (Nigella sativa). مجله پژوهش های زراعی ایران.3(2):305-315.

18- وفابخش، ج. نصیری محلاتی، م. کوچکی، ع. 1387. اثر تنش خشکی بر عملکرد و کارایی مصرف نور در ارقام کلزا. مجله پژوهش های زراعی ایران.6(1):193-204.

19-Ariy, J . M . 1987 . Corn improvement . Academic Press Inc . New York . P721.

20 - Dilip, K., M. Ajumer, and S. Roy.1991. Response of summer sesame (Sesamum indicum) to irrigation, row spacing and plant population. Indian Journal of Agronomy, 37: 758-762.

21- Duta, P., K. Jana, P. Bandypadhyay, and D. Maity. 2000. Response of summer (Sesamum indicum) to irrigation. Indian Journal of Agronomy, 54: 613-616.

22- FAO. 2008. Bulletin of statistics, 4:43-45

23-Grant, C ., F, . S . Jackson, J . R .Kiniry, and G . F . ARKIN . 1989 .Water deficit timing on yield component in maize . Agronomy Journal, J.81: 61-65 .

24- Mensah, J.K. Obani, B.Oeroutor.PG, and Onome,F.(2006). Simulated flooding and drought effets on germination ,growth,and yield parameters of sesame. African journal of biotechnology. 5 (13) , 2006.

25-Saleem,M. 2003. Response of Durum and bread wheat genotypes to drought stress: Biomass and yield components. Asian journal of plant science. 2(3): 290-293.

26-Sanjari,P.A. and A.Yazdansepas. 2008. Mobilization of dry matter and its relation with drought stress in wheat genotypes. Journal of Agricultural science and technology.11(2)121-129.