مقایسه خصوصیات مورفولوژیکی، محتوا و اجزای اسانس آویشن باغی (Thymus vulgaris) و دو توده بومی آویشن خراسانی (Thymus transcaspicus) در شرایط آب و هوایی مشهد

علوم باغبانی

مقاله 1، دوره 33، شماره 4، اسفند 1398، صفحه 567-576   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhorts4.v33i4.62795

نویسندگان

سمانه محمدی¹؛ مجید عزیزی^{* 1}؛ جمیل واعظی²

¹دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

آویشن یکی از مهمترین گیاهان دارویی ایران و جهان است که به دلیل داشتن دو ترکیب تیمول و کارواکرول دارای خواص دارویی متنوعی می­باشد. هدف از انجام این آزمایش بررسی خصوصیات میکروسکوپی و مورفولوژیکی آویشن باغی (Thymus vulgaris) در مقایسه با دو توده آویشن خراسانی (Thymus transcaspicus) در شرایط کشت شده آب و هوایی مشهد می­باشد. بدین منظور آزمایشی به صورت طرح بلوک کاملً تصادفی با 3 تیمار و 4 تکرار و در هر تکرار 9 بوته انجام شد. تیمارها شامل آویشن باغی و دو توده آویشن خراسانی (A و B) بود. نتایج نشان داد که تنوع در خور توجهی از نظر صفات مهم اصلاحی گیاهان دارویی بین تیمارها وجود دارد. با توجه به نتایج بدست آمده از لحاظ خصوصیات مورفولوژیکی بزرگترین طول و عرض برگ، تعداد گل و طول گل، فاصله میانگره و طول گل‌آذین در توده  Aآویشن خراسانی مشاهده شد و بیشترین عملکرد تر و خشک، ارتفاع گیاه، بزرگترین قطر تاج پوشش و درصد اسانس مربوط به بوته­های آویشن باغی بود. نتایج آنالیز GC-MS نشان داد که اسانس آویشن باغی دارای 31 ترکیب و اسانس آویشن­های خراسانی دارای 27 ترکیب بودند. با توجه به تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی در آویشن­های مورد مطالعه دو نوع کرک غده­ای و پوششی تشخیص داده شد که کرک غده­ای از نوع سپری بدون پایه بود. در آویشن باغی میانگین اندازه کرک­های سپری و کرک­های پوششی به ترتیب 11/73 و 33/57 میکرومتر بود که در مقایسه با آویشن­های خراسانی، تراکم کرک‌های پوششی و سپری بیشتر بود. در مجموع نتایج بدست آمده حکایت از وجود پتانسیل ژنتیکی مناسبی از لحاظ کلیه صفات در آویشن­های خراسانی و باغی داشت که می‌توان با انتقال صفات از آویشن باغی در برنامه­های اصلاحی به عنوان پایه به آویشن خراسانی حداکثر استفاده را به عمل آورد و می­توان از این گونه بومی ایران به عنوان جایگزین مناسبی برای گونه اروپایی آویشن باغی جهت مقاصد مختلف، بالاخص کاربردهای دارویی استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

هرمافرودیت؛ آویشن باغی؛ اسانس

مراجع

1. Adams R.P. 2001. Identification of essential oil components by Gas Chromatography and Mass Spectrometry. Allured, USA, 750p.

2. Aflakian S., Zeinali H., Madah Arefi H., Enteshari Sh., and Kaveh Sh. 2012. Study of eleven ecotype yield daenensis thyme (Thymus daenensis Celak). Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants 28(2): 187-197. (In Persian with English Abstract)

3. Ascensao L., and Marques M. S. 1995. Annals of Botany. 75, 619p.

4. Azizi M., Ghazian Tafreshi G., and Mirmostafaee S. 2015. Breeding of medicinal plants. Nokhost Press. 132p. (In Persian)

5. Bezic N., Dunkic V., and Radonic A. J. 2001. Flar. Frag. 16, 157p.

6. Davazdah Emami S., and Majnonolhosseini N. 2009. Plant and produce of medicinal plants and spice. Tehran of University. 300p. (In Persian with English Abstract)

7. Horwath A.B., Grayer R.J., Keith-Lucas D.M., and Simmonds M.S. 2008. Chemical characterization of wild populations of Thymus from different climatic regions in south-east Spain. Biochemical Systematics and Ecology 36(2): 117-133.

8. Jamzad Z. 2010. Thymus and Satureja of Iran. Press of Forests and Meadows of Country. Tehran. P. 171. (In Persian)

9. LÓPEZ‐PUJOL J.O.R.D.I., Bosch M., Simon J., and Blanche C. 2004. Allozyme diversity in the tetraploid endemic Thymus loscosii (Lamiaceae). Annals of Botany 93(3): 323-332.

10. Majd A., Nejad Satari T., Khavari Nejad R., and Dousti B. 2010. Study of qualitative and quantitative changes of volatile compounds Savory Khuzestan (Satureja khuzistanica Jamzad) during plant development and antimicrobial properties of essential oils in terms of In vitro. Journal of Islamic Azad University. 18: 51-60. (In Persian with English Abstract)

11. Ping J., Hanzhu L., Ting G., and Hua X. 2013. Glandular Trichomes and Essential Oil of Thymus quinquecostatus. The Scientific World Journal 1-9.

12. Stevanovic D., Sostaric I., Marin P.D., Stojanovic D., and Ristic M. 2008. Population variability in Thymus glabrescens Willd. From Serbia: morphology, anatomy and essential oil composition. Archives of Biological Science Belgrade. 60(3): 475-483.

13. Vejdani H. 2002. Investigation produce and export of Iranian medicinal plant. National congress on medicinal plants of Iran. Karaj. Institute of research Forests and Meadows of Country. (In Persian with English Abstract)

14. Venkatachalam K. V., Kjonass R., and Croteao R. 1984. Plant Physiology. 76, 148p.

15. Vernet P., Gouyon R. H., and Valdeyron G. 1986. Genetic control of the oil content in Thymus vulgaris L: a case of polymorphism in a biosynthetic chain. Genetica, 69(3), 227-231.

16. Yavari A., Nazari V., and Hassani M. 2010. Study of some ecological characteristics, morphological and essential oil content of thyme in Azarbijan. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants 2: 227-239. (In Persian with English Abstract)