تجزیه و تحلیل رویکرد و منافع سه کشور ایران، ترکیه و عربستان در قبال تحولات سوریه

پژوهش‎های جغرافیای سیاسی

مقاله 1، دوره 4، شماره 3 - شماره پیاپی 15، پاییز 1398، صفحه 1-25  

نوع مقاله: مقالات علمی -پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/pg.v4i3.85206

نویسندگان

حمید درج ؛ حسین مسعودنیا

دانشگاه اصفهان

چکیده

امروزه بحران سوریه به یکی از مهمترین موضوعات بین­الملل تبدیل شده و توجه بسیاری از بازیگران منطقه­ای و فرامنطقه­ای را به خود معطوف کرده است. در این میان، بررسی رویکرد و منافع سه کشور ایران، ترکیه و عربستان نسبت به این بحران و تلاش هر یک برای شکل­دهی به معادلات و نظم منطقه­ای مطلوب در راستای اهداف و منافع خود و هم­پیمانان منطقه­ای حائز اهمیت فراوان است. سؤال اصلی مقاله این است که سه کشور ایران، ترکیه و عربستان در قبال تحولات سوریه چه رویکرد و منافعی را دنبال می­کنند؟ فرضیه مقاله این است که ایران برای حفظ و افزایش نفوذ راهبردی خود در منطقه شامات به ویژه لبنان، به حمایت از بشار اسد برخاسته است. از طرفی، ترکیه اگرچه در ابتدا رویکرد براندازانه را اتخاذ می­کرد؛ امّا به خاطر نگرانی از امنیت و ثبات سیاسی خود ناشی از تحولات منطقه کردستان­نشین سوریه، هم­اکنون دست به حمایت از نظام سیاسی سوریه زده است. همچنین عربستان برای مقابله با نفوذ منطقه­ای ایران و گسترش گفتمان سلفی­گری، همچنان سیاست براندازی اسد را دنبال می­کند. برای تحلیل داده­ها از روش تحلیلِ کیفی استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

ایران؛ عربستان؛ ترکیه؛ بحران سوریه؛ رئالیسم

مراجع

ابوالفتحی، محمد و بنفشه رستمی و مسعود نادری(1397)، «مطالعه تطبیقی سیاست‌خارجی عربستان سعودی و قطر در قبال بحران سوریه؛ 2017- 2011»، پژوهش‌های ‌راهبردی‌ سیاست، ‌سال ‌ششم، ‌شماره‌ 54، صص 330- 303.

احمدیان، قدرت و فرهاد دانش‌نیا و کرم‌رضا کرمیان(1395)، «هویت و سیاست‌خارجی خاورمیانه‌ای ایران و ترکیه در سوریه»، فصلنامه سیاست‌جهانی، دورة پنجم، شمارة چهارم، زمستان 95، صص 173-141.

اسدی، علی‌اکبر(1391)، «بحران سوریه و تأثیر آن بر بازیگران و مسائل منطقه ای»، مطالعات راهبردی جهان اسلام، سال سیزدهم، شماره 50، صص 178- 147.

اسدی، علی‌اکبر(1397)، «عربستان‌سعودی و نظم منطقه‌ای: از هژمونی‌گرایی تا موازنه‌سازی»، جستارهای سیاسی معاصر، سال نهم، شماره سوم، صص صص 52- 27.

جوادی‌فتحی، محمد و الهام رسولی‌ثانی‌آبادی و میلاد خسروی‌نژاد(1397)، «مطالعه تطبیقی تأثیر تحولات سوریه و عراق بر سیاست منطقه‌گرایی جمهوری اسلامی ایران و ترکیه»، تحقیقات سیاسی بین‌المللی، دوره 10، شماره 36، صص 50- 26.

چگنی‌زاده، غلامعلی و هادی تاجیک و سید مهدی نبوی(1392)، «تأثیر تحولات سوریه بر الگوی تعاملی میان ایران و ترکیه؛ الگوی مفهومی و نظری»، آفاق و امنیت، شماره 21، زمستان 92، صص 110-61.

حشمتی‌جدید، مهدی و حسین باقری و محمدرضا بشارتی و حمیدرضا حشمتی(1393)، « تنگناهای ژئوپلیتیکی ترکیه و بحران سوریه»، سیاست دفاعی، سال بیست‌وسوم، شماره 89، زمستان 93، صص 208-177.

دُرج، حمید و سید جواد امام‌جمعه‌زاده(1396)، «تجزیه و تحلیل رویکرد عربستان‌سعودی نسبت به تحولات سوریه»، رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، سال هشتم، شماره 50، صص 120- 86.

رجبی، سهیل(1391)، «واکاوی جایگاه و نقش استراتژیک سوریه در مناسبات منطقه‌ای و بین‌المللی با نیم‌نگاهی به تحولات اخیر در سوریه»، فصلنامه پانزده خرداد، دوره سوم، سال دهم، شماره 34، زمستان 91، صص 150-123 .

رستمی، فرهاد و علیرضا تارا و سمیرا اکبری(1397)، «مناقشۀ ایران و عربستان در پرتو تحولات 2011 در منطقه؛ گذار از رویکردهای امنیتی هویت محور به رئالیسم‌کلاسیک»، رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، دوره 10، شماره 1، صص 134- 113.

شریفیان، جمشید و حسین عبدالله‌پور و مجتبی درفشان(1395)، «نقش ترکیه در بحران سوریه و تأثیر آن بر امنیت‌ملی خارجی جمهوری اسلامی ایران»، امنیت‌پژوهی، سال پانزدهم، شماره 55، صص 122- 85.

صادقی، سید شمس الدین، اخوان کاظمی، مسعود و لطفی، کامران(1394)، «بحران سوریه و مناقشه ژئوپلیتیکی قدرت‌های منطق‌های»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال چهارم، شماره 16، صص 128- 107.

عطار، سعید و آرش سعیدی‌راد(1397)، «آیندۀ سوریه و فرصت‌ها و چالش‌های آن برای جمهوری اسلامی ایران»، مطالعات راهبردی سیاست گذاری عمومی، دوره 8، شماره 28، صص 165- 147.

علی‌پور، علیرضا(1397)، «جنگ نیابتی ایران و عربستان سعودی در منطقه غرب آسیا: مطالعه موردی بحران سوریه»، مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال هفتم، شماره 26، صص 171- 143.

قاسمیان، روح‌الله و رضا سیمبر و احمد جانسیز(1397)، «بحران سوریه و جنگ سرد جدید»، پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال هشتم، شماره اول، صص 195- 159.

قاسمی‌علی‌آبادی، محمد مهدی و حسین مسعودنیا و سید جواد امام‌جمعه‌زاده(1397)، «بررسی تطبیقی سیاس‌ خارجی جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپا در قبال بحران داعش و پساداعش از منظر واقع‌گرایی‌تدافعی»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال چهاردهم، شماره چهل‌وسوم، صص 81- 51.

نواختی‌مقدم، امین و نیکنام ببری(1397)، «تبیین جنگ داخلی سوریه بر مبنای عوامل داخلی و منطقه‌ای»، پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی، سال نهم، شماره سی‌وهشتم، صص 129- 103.

نیاکویی، سید امیر و حسین بهمنش(1391)، «بازیگران معارض در بحران سوریه: اهداف و رویکردها»، فصلنامه روابط-خارجی، سال چهارم، شماره 4، صص 135- 97.

نیاکویی، سید امیر و علی‌اصغر ستوده(1394)، «ماهیت راهبرد عربستان‌سعودی علیه انقلاب اسلامی ایران در منازعه سوریه و عراق»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، دوره 5، شماره 17، صص 110- 95.

یزدانی، عنایت‌الله و سید سعید حسن‌زاده و مهناز گودرزی(1397)، «رویکرد سیاست‌خارجی فرانسه و ایران در قبال بحران سوریه(2016- 2011)»، پژوهشنامه ایرانی سیاست بین‌الملل، سال 6، شماره 2، صص 192- 161.

یزدانی، عنایت‌الله و عاطفه طحانیان‌زاده و احسان فلاحی(1396)، «بررسی مقایسه‌ای راهبرد ترکیه و عربستان در بحران سوریه»، مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال ششم، شماره 23، صص 192-169.

انگلیسی

- Bassel F. Salloukh (2013), “The Arab Uprisings and the Geopolitics of the Middle East”, The International Spectator, Volume 48, Issue 2, pp. 32- 46.

- Ó Cathail, maidhc (2011), “San ctioning Syria. The long road to Damanscus”, Available at: https://www.globalresearch.ca/sanctioning-syria-the-long-road-to-damascus/27726

-Chubin, Shahram (2012),” Iran and the Arab Spring: Ascendancy Frustrated”,Gulf Research Center,http://carnegieendowment.org/files/Iran_and_Arab_Spring_2873.pdf

-Cook, Steven A. (2014), “Fiddling while Kobane Burns”, Foreign Policy, Available at: http://www.foreignpolicy.com/articles/2014/10/07/fiddling_while_kobani_burns _turkey_islamic_state, Accessed on: 4 March 2016

- Bartell, Dawn L. and David H. Gray (2012),” Conflict in Syria and the Opportunity to Reduce Iran’s Regional Influence and Iran’s Threat to the International Community”, Global Security Studies, Volume 3, Issue 4, pp. 1- 12.

Haran, VP (2016), Roots of the Syrian Crisis, IPCS Special Report #181”, Institute of Peace and Conflict Studies, pp. 1-20.

Kassab, Hanna(2016),” Syria as a Global Battleground: More Actors, More Interests, More Problems”, Northern Michigan University, available at:http://www.academia.edu/28158384/Syria_as_a_Global_Battleground_More_ Actors_More_Interests_More_Problems.

-Khademi, April (2013), “A clarification on the role of turkey in the Syrian crisis with an emphasis on decision theory”, ma thesis, university of Isfahan: department of political science.

-Kodmani, Bassma (2015), "Syrian voices on the Syrian conflict: A solution for Syria". NOREF Expert Analysis, pp.1- 8.

-Miller, Aaron (2012), “Everything in Syria Is Going to Plan: It just depends on whose plan you're talking about”, Foreign Policy, Available at: http://www.foreignpolicy.com/articles/2012/06/13/everything_in_syria_is_going _to_plan, Accessed on: 23 October 2015

-Phillips, Christopher (2012),” Into the Quagmire: Turkey’Frustrated Syria Policy” Middle East and North Africa Programme, Available at: www.chathamhouse.org/.../1212bp_phillips.pdf

-Salimi, Hossein and Mojtaba Shariati (2014), “The national interests of the Islamic republic of Iran; the continuation or cessation of support for Syrian government?”, Journal of Defense Policy, 23(89).

-Taliaferro, Jeffrey W. (2001), “Security Seeking Under Anarchy: Defensive Realism Revisited,” International Security, 25(3), pp.128-161.

-Tang, Shiping (2010), A Theory security Strategy for our Time Defensive Realism, New York: Palgrave Macmillan.

Taspinar, omer (2012), “Turkey’s Strategic Vision and Syria”, The Washington Quarterly, Vol. 35, No. 3.

- Wagner, R. Harrison (2007), War and the state: the theory of international Politics, University of Michigan Press, pp. 1- 272.

-Walker, Joshua w. (2012),”Turkey's Time in Syria: Future Scenarios”,Brandeis University, Crown Center for Middle East Studies, No. 63, pp. 1- 8.

-William Samii, Abbas (2008), “A Stable Structure on Shifting Sands: Assessing the Hizbullah-Iran-Syria Relationship’’, The Middle East Journal, 62(1), pp. 32-53.

-Zaborowski, Marcin and others (2011), “Iran’s Reactions to the Arab Spring and the Crisis in Syria”, Journal of institute PISM, (99), pp. 596-597.