ترجمۀ مخاطب‌محورِ «قرآن خواندنی» علی ملکی:رویکردی نو به ترجمۀ قرآن

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 7، دوره 54، شماره 4، بهمن 1400، صفحه 181-207   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lts.v54i4.87769

نویسندگان

رضا یل شرزه؛ رویا منصفی

گروه زبان انگلیسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

چکیده

کم‌رنگ شدن مفهوم ترجمه به‌عنوان تعادلِ یک‌به‌یک بین متن مبدأ و متن مقصد و توجّه روزافزون به مخاطب که در دهه‌های 70 و 80 میلادی به اوج خود رسید سبب تحول و تطور تئوری ترجمه گشت و مخاطب و نقش وی را در کانون توجّه مطالعات ترجمه قرار داد. حال، اکثر ترجمه‌های قرآن به زبان فارسی، بااینکه برگردان‌هایی معنایی به شمار می‌روند، پرداختن به اسلوب و شیوۀ نگارش زبان عربی را بر مخاطب فارسی‌زبان رجحان می‌نهند که این امر سبب بسیاری از کاستی‎‌های ترجمه‌های قرآن از جمله عدم ارتباط مؤثر مخاطبان فارسی‌زبان با این ترجمه‌ها شده است. پژوهش حاضر در تلاش است تا با مقایسۀ ترجمۀ‌ معنایی فولادوند و ترجمۀ مخاطب‌محور علی ملکی و با استفاده از مفاهیمی چون «تعادل کارکردی» کولر (1979) و «اثر معادل» نایدا (1964) نشان دهد که رویکرد مخاطب‌محور به ترجمۀ قرآن به‌واسطۀ استفاده از ظرفیت‌های زبان فارسی بهتر از ترجمه‌های معنایی می‌تواند مخاطب را در درک درست و سریع آیات قرآنی یاری رساند و با محور قرار دادن خوانندگان فارسی‌زبان، برگردانی کاملاً مخاطب‌محور از قرآن به دست دهد که در عین رعایت امانت،‌ عاری از بسیاری از کژتابی‌های ترجمه‌های موجود قرآن باشد و خواندن ترجمۀ قرآن را به تجربه‌ای لذّت‌بخش ‌بدل ‌کند.

کلیدواژه‌ها

ترجمۀ معنایی؛ ترجمۀ مخاطب‌محور؛ اثر معادل؛ مخاطبان ترجمه؛ قرآن خواندنی

مراجع

کتاب‌نامه

افتاده، ص.، و همامی، ع. (1398). معناشناسی توصیفی تکامد اسمی منهاج و آسیب‌شناسی سه ترجمۀ آن (میبدی، مکارم شیرازی و انصاریان). پژوهشنامه قرآن و حدیث، ۱(۲۴)، ۷-27.

امرایی، م. ح.، و معروف، ی. (1394). نقدی بر ترجمۀ قرآن کریم حداد عادل از منظر ترجمۀ مفهومی. مطالعة ترجمۀ قرآن و حدیث، 2(4)، 1-32.

امین فرد، م. (1386، 6 اسفند). مخاطب‌فهمی ویژگی مهم ترجمۀ قرآن فولادوند. خبرگزاری بین‌المللی قرآن. برگرفته از https://iqna.ir/fa/news/1632264/  

انصاریان، ح. (1383). قرآن مجید. قم، تهران: چاپخانه بزرگ قرآن.

آذرشب، م. ع.، ملکی، م.، و اسداله‌ئی، ل. (1398). تطبیق و ارزیابی ترجمه‌های قرآن‌کریم فولادوند و الهی‌قمشه‌ای بر اســاس الگـــوی گـارسس (مطالعة ‌موردی: سوره ‌مبارکه‌ قمر). مطالعات ترجمۀ قرآن و حدیث، ۶(۱۲)، ۲۲۵-260.

آیتی، ع. (1382). قرآن مجید. تهران،‌ ایران: سروش.

باقری، ز.، معروف، ی.، امیری، ج.، و زینی‌وند، ت. (1396). آسیب‌شناسی ترجمۀ فارسی محمّد یزدی از قرآن کریم. مطالعات ترجمۀ  قرآن و حدیث، ۴(۸)، ۱-۳۳.

پایگاه اینترنتی ترجمۀ خواندنی قرآن کریم. (1399). آنچه شما نوشته‌اید. برگرفته از http://qurantr.com

تقیه، م. ح. (1396). نقش ساختارهای بلاغی در ترجمه. زیبایی شناسی ادبی، 8(33)، 65-79.

جواهری، م. ح. (1384). پژوهشی در انواع ترجمۀ قرآن کریم. پژوهش‌های قرآنی، 11(42-43)، 136-159.

حری، ا. (1398). سخت ترجمه‌پذیری اسماءالحسنی با تکیه بر الگوهای رایج در ترجمۀ انگلیسی اسامی خاص . مطالعات ترجمۀ قرآن و حدیث، ۶(۱۱)، ۳۷-۶۸.

حسینی علایی، ف.، و فتحی اکبرآبادی، ج. (1398). واکاوی معنای واژه فوت و تفاوت در قرآن کریم و برگردان‌های فارسی آن. مطالعات ترجمۀ قرآن و حدیث، ۶(۱۲)، ۳۳-60.

حسینی علایی، ف.، و فتحی اکبرآبادی، ج. (1398). واکاوی معنای واژه فوت و تفاوت در قرآن کریم و برگردان‌های فارسی آن. مطالعات ترجمۀ قرآن و حدیث، ۶(۱۲)، ۳۳-60.

حیدری، ز.، قائمی، م.، و زودرنج، ص. (1397). برابرنهادی عنصر فرهنگی پوشاک در قرآن‌کریم طبق نظریه نیومارک (مطالعه موردی پنج ترجمۀ فارسی قرآن‌کریم: آیتی، بهرام‌پور، فولادوند، مجتبوی و مکارم شیرازی). مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، 5(۹)، ۷۹-۱۰۶.

خزاعی فرید، ع.، و قاضی زاده، خ. (2016). تأثیر هنجارها بر روند ترجمه (موردپژوهی: ترجمه‌های معاصر قرآن مجید). مطالعات زبان و ترجمه، 48(3)، 83-101.

رشید رضا، م. (1976). تفسیر المنار. قاهره، مصر: دارالمنار.

صفوی، م. ر. (1398، 14 مهر). درخشش نثر امروز در ترجمه‌های قرآن/ نباید روند ترجمه را متوقف کرد. خبرگزاری بین‌المللی قرآن. برگرفته از  https://iqna.ir/fa/news/3847456

طیب، س. ع. (1378). اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌. تهران،‌ ایران: انتشارات اسلام‌.

عبدی، م. (1394). آسیب‌شناسی ترجمّه فولادوند با تکیه بر کارکردهای صرفی، نحوی، واژگانی و بالغی دانش معناشناسی. مطالعات ترجمۀ قرآن و حدیث، 2(3)، 127-149.

فولادوند، م. م. (1378). ترجمۀ قرآن کریم. قم، ایران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.

قرائتی، م. (1383). تفسیر نور. تهران،‌ ایران: مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن.

قرئلی، ه.، معصومی، م. ح.، و جنتی‌فر، م. (1398). آسیب‌شناسی ترجمۀ ده جزء آخر قرآن از معزّی و پاینده بر اساس اصل تقابل معنایی. مطالعات ترجمۀ قرآن و حدیث، ۶(۱۱)، ۱۳۷-۱۶۵.

کشاورزی، و.، و قاسمی، م. ن. (1397). بررسی تطبیقی ترجمۀ‏ سوره سجده در ترجمۀ مکارم، فولادوند و خرم‏دل با نگاه به مسائل زبانی مبدأ و مقصد. مطالعات سبک شناختی قرآن کریم، 2(2)، 65-92.

گرجامی، ج.، آزاددل، ع.، و محمدی، س. (1396). بررسی هم‌پایگی انسجام دستوری غیرساختاری در خطبه اول نهج‌‌البلاغه و ترجمه‌های آن. مطالعات ترجمۀ قرآن و حدیث، ۴(۷)، ۱۲۵-۱۵۲.

مکارم شیرازی، ن. (1376). القرآن الکریم. قم،‌ ایران: دارالقرآن الکریم.

مکارم شیرازی، ن. (1386). برگزیده تفسیر نمونه. تهران، ایران: دارالکتب اسلامیه.

ملکی، ع. (1396). قرآن کریم: ترجمۀ خواندنی قرآن، به روش تفسیری و پیام‌رسان برای نوجوانان و جوانان. تهران، ایران: ویراستاران.

ملکی، ع. (1397، 11 شهریور). فهم مخاطب؛ مسئله فرعی مترجمان قرآن/ ناقد باید مترجم باشد. برگرفته از https://iqna.ir/fa/news/3743311

نیازی، ش.، و هاشمی، ا. س. (1398). بررسی چگونگی کارآمدی مؤلفه «شفاف‌سازی» الگوی برمن در ارزیابی ترجمۀ قرآن: موردپژوهی ترجمۀ رضایی اصفهانی. مطالعات زبان و ترجمه، 52(4)، 193-161.

الهی قمشه‌ای، م. (1380).  القرآن المجید. قم،‌ ایران: فاطمه الزهراء.

 

Al-Maraghi, M. M. (1936). Bahth fi- tarjamat al-Qur'an al-karim ova-'ahkamuha [The translation and rules of the Quran]. Egypt, Cairo: Matba'at al-Ragha'ib.

Catford, J. C. (1965/2000). A linguistic theory of translation. London, England: Oxford University Press.

Dryden, J. (1680/1992). Metaphrase, paraphrase and imitation. In R. Schulte & J. Biguenet (Eds.), Theories of translation (pp. 17-31). London, England: University of Chicago Press.

Gut, E. A. (1992). Relevance theory: A guide to successful communication in translation. Dallas, TX: Summer institute of linguistics. 

Koller, W. (1979). Equivalence in translation theory. In A. Chesterman (Ed.), Readings in translation theory (pp. 99–104). Helsinki, Finland: Finn Lectura.

Newmark, P. (1981). Approaches to translation. New York, NY: Pergamon.

Nida, E. A. (1964). Towards a science of translating. Leiden, the Netherlands: Brill.

Pickthall, M. (1931). Arabs and non-Arabs and the question of translating the Quran. Islamic Culture, 5, 422-433.

Schleiermacher, F. (1813/2012). On the different methods of translating. In L. Venuti (Ed.), The translation studies reader (pp. 43- 63). New York, NY: Routledge.

Tibawi, A. L. (1962). Is the translation of the Qur’an possible? Early Muslim opinions. The Muslim World, 52, 17-28.