Editing and Explicating Some Couplets of Hafez, including a Report on the Oldest, Complete, and Well-Known Manuscript of Divan Hafez (801 AH Version)

جستارهای نوین ادبی

Article 4, Volume 53, Issue 4 - Serial Number 211, January 2021, Pages 69-104   

Document Type: Research Article

DOI: 10.22067/jls.2021.67364.1000

Authors

Meisam Jafarian Heris¹; Assadollah Vahed^{* 2}

¹MA in Persian Literature and Language, Faculty of Persian Literature and Foreign Languages, University of Tabriz, Tabriz, Iran

²Professor in Persian Literature and Language, Faculty of Persian Literature and Foreign Languages, University of Tabriz, Tabriz, Iran

Abstract

With the discovery, introduction, and the publishing of the pictorial edition of 801 AH, belonging to Nour Library of Othmani Istanbul, which is currently the oldest known version of Hafez Divan, it is necessary to have a critical look at the records of this version compared to the existing ones. As a result of the discovery of this version, new issues in the field of the narratives of the copies have emerged. For example, if earlier, in some cases, editors rejected the recording of a copy due to its lateness, now the later recordings, thanks to the 801 AH version, are replaced the former recording. Formerly, the copy of Aya Sofia dated 813 AH and the copy of Khalkhali dated 827 AH were particularly regarded as the top versions among the valid editions of Hafez due to their oldness, significance and archology and the main disagreements of scholars working on Hafez’s divan about the superior recording were based on the narratives of these two versions. As far as we know, 801 AH version has not been edited critically. This paper could be among the first steps in the examination of some of the narratives of this version. The main sources of this study, beside the 801 AH version is the Degarsaniha notebook- extracted from fifty hand-written manuscripts belonging to the 9th century and the valid editions of Hafez Divan.

Keywords

801 AH Version of Hafez’s Divan; Critical Edition; Superior Recording; Hafez Studies

References

قرآن کریم. (1386). ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، تهران: دوستان.

ابن سینا، حسین بن عبدالله. (1999م). القانون فی الطب. وضع حواشیه محمد أمین الضناوی. 3ج. بیروت: دارالکتب العلمیه.

. (1389). قانون. ترجمۀ عبدالرحمان شرفکندی «هه‌ژار». 8ج. تهران: سروش.

ابن عربی، محمد. (1386). فصوص الحکم. ترجمه و شرح محمدعلی موحد- صمد موحد. تهران: کارنامه.

ابن فارض. (1382هـ). دیوان. تصحیح کرم البستانی. بیروت: دار صادر- دار بیروت.

ابن منظور، محمد. (1988م). لسان‌العرب. علی شیری. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

اخوینی، ابوبکر. (1344). هدایه المتعلمین فی الطب. تصحیح جلال متینی. مشهد: دانشگاه فردوسی.

استعلامی، محمد. (1388). درس حافظ. تهران: سخن.

انوری، حسن. (1389). صدای سخن عشق. تهران: سخن.

انوری، محمد. (1376). دیوان. تصحیح محمدتقی مدرس رضوی. 2ج. تهران: علمی و فرهنگی.

اوحدی مراغی، اوحدالدین. (1340). دیوان. تصحیح سعید نفیسی. تهران: امیرکبیر.

جهانبخش، جویا. (1390). راهنمای تصحیح متون. تهران: میراث مکتوب.

حافظ، شمس‌الدین محمد. (1390). حافظ به سعی سایه. نشر کارنامه: تهران.

. (1388). دیوان حافظ. به تصحیح سلیم نیساری. تهران: سخن.

. (1387). دیوان حافظ. به تصحیح قزوینی و غنی. ‌به کوشش عبدالکریم جربزه‌دار. تهران: اساطیر.

. (1385). دیوان حافظ. تصحیح رشید عیوضی. تهران: امیرکبیر.

. (1378). قرائت‌گزینی انتقادی. به کوشش هاشم جاوید و بهاءالدین خرمشاهی. تهران: فرزان روز.

. (1375). دیوان حافظ. به تصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری. 2ج. تهران: خوارزمی.

. (1372). دیوان حافظ. به تصحیح جلالی نائینی و نورانی وصال. تهران: سخن / نقره.

حسن‌دوست، محمد. (1393). فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی. 5ج. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

حکیمی، محمدرضا. (1383). ادبیات و تعهد در اسلام. قم: دلیل ما.

حمیدیان، سعید. (1395). شرح شوق. تهران: قطره.

خاقانی، بدیل. (1387). دیوان. ویراستۀ میرجلال‌الدین کزازی. 2ج تهران: مرکز.

خانلری، پرویز. (1395). تاریخ زبان فارسی.3ج. تهران: نو.

خرمشاهی، بهاءالدین. (1397). دانشنامۀ حافظ و حافظ‌پژوهی. تهران: نخستان پارسی.

. (1390). ذهن و زبان حافظ. تهران: نشر ناهید.

. (1385). حافظ نامه. 2ج. تهران: علمی و فرهنگی.

خزاعی نیشابوری، حسین. (1371). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. تصحیح محمدجعفر یاحقی-محمد مهدی ناصح. 20ج. مشهد: آستان قدس رضوی.

خواجوی کرمانی، محمود. (1369). دیوان. تصحیح سهیلی خوانساری. تهران: پاژنگ.

رکن صائن هروی. (1959م). دیوان. تصحیح سید حسن. پتنه: موسسۀ تحقیقات و تتبعات در زبان و ادبیات عربی و فارسی.

زمخشری، محمود. (1430هـ). الکشاف. تصحیح خلیل مأمون شیحا. بیروت. دار المعرفه.

. ( 1389). کشاف. ترجمۀ مسعود انصاری. 4 جلد. تهران: ققنوس.

سعدی، مصلح‌الدین. (1384، الف). بوستان. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.

. (1384، ب). گلستان. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.

سنایی، مجدود. (1382). حدیقه الحقیقه. تصحیح مریم حسینی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

سودی، محمد. (1395). شرح غزل‌های حافظ. ترجمۀ عصمت ستارزاده. تهران: نگاه.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. ( 1397). این کیمیای هستی. 3ج. تهران: سخن.

طبری، محمد. (1393). ترجمۀ تفسیر طبری. تصحیح حبیب یغمایی. 7ج. تهران: دانشگاه تهران.

عطار نیشابوری، محمد. (1389). منطق الطیر. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.

. (1386). مختارنامه. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.

عیوضی، رشید. (1384). حافظ برتر کدام است؟. تهران: امیرکبیر.

فردوسی، ابوالقاسم. (1398). شاهنامه. پیرایش جلال خالقی مطلق. 4ج. تهران: سخن.

. (1375). شاهنامه. پیرایش جلال خالقی مطلق. 8ج. کالیفرنیا: فردا.

قزوینی، محمد. (1367). حافظ از دیدگاه علامۀ قزوینی. به کوشش اسماعیل صارمی. تهران: علمی.

کاشغری، محمود بن حسین. (1375). دیوان لغات الترک. ترجمۀ محمد دبیرسیاقی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.

کزازی، جلال الدین. (1386). گزارش دشواریهای دیوان خاقانی. تهران: مرکز.

لسان التنزیل. (1344). تصحیح مهدی محقق. تهران: بنگاه ترجمه و نشر.

مظفری، علیرضا. (1387). وصل خورشید. تبریز: آیدین.

مک گن، جرم.ج. (1394). نقد متن‌پژوهی مدرن. ترجمۀ سیما داد. تهران: میراث مکتوب.

ملّاح، حسینعلی. (1363). حافظ و موسیقی. تهران: فرهنگ و هنر.

مولوی بلخی، محمد. (1387). غزلیات شمس تبریز. گزینش و تعلیق محمدرضا شفیعی کدکنی. 2ج. سخن.

میبدی، رشیدالدین. (1361). کشف الاسرار و عده الابرار. تصحیح علی اصغر حکمت. 10ج. تهران: امیرکبیر.

نزاری قهستانی، سعدالدین. (1371). دیوان. تصحیح مظاهر مصفا. 2ج. تهران: علمی.

نظامی گنجه‌ای، الیاس. (1390). خسرو و شیرین. تصحیح وحید حسن دستگردی. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.

. (1389). مخزن الاسرار. تصحیح وحید حسن دستگردی. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.

نیساری، سلیم. (1385). دفتر دگرسانی‌ها در غزل‌های حافظ. دو جلد. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

. (1367). مقدمه‌ای بر تدوین غزل‌های حافظ. تهران: بهمن.

هروی، حسینعلی. (1392). شرح غزل‌های حافظ. 4ج. تهران: نشر نو.

یاحقی، محمدجعفر. (1372). فرهنگنامۀ قرآنی. مشهد: آستان قدس رضوی.

Rumi, Jalalu'Ddin. (1929). Mathnawi. Edited by Reynold A. Nicholson. Volume 3. Leiden: Brill

مقاله:

آیدنلو، سجاد. (1396). «نگاهی به واژه‌های ترکی شاهنامۀ فردوسی». در مجلۀ متن‌شناسی ادب فارسی. دورۀ جدید. شمارۀ 2. تابستان. صص 11-36.

اصغری بایقوت، یوسف. (1398). «ترک سن سن گوی من (بررسی بازتاب فرهنگ ترکی در دیوان خاقانی شروانی)». در مجلۀ زبان و ادبیات فارسی. سال 72. شمارۀ 240. پاییز زمستان. صص 1-21.

افشین وفایی، محمد. (1397). «گل اندام». در دانشنامۀ حافظ و حافظ‌پژوهی. تهران: نخستان پارسی. ج4. صص 2086‑2087.

تاج‌بخش، اسماعیل. (1390). «بررسی واژه‌های ترکی در دیوان حافظ». در مجلۀ ادب فارسی. دورۀ جدید 1. شمارۀ 5-3. بهار و تابستان1390. صص227-244.

عابدی، محمود؛ قوامی، بدریه. (1396). «کلمات ترکی (ترکی مغولی و عثمانی) در غزلیات مولوی». در مجلۀ آیینۀ میراث. 60. بهار و تابستان. صص 30-11

عابدی، محمود؛ شادروی منش، محمد؛ قوامی، بدریه. (1393). «کلمات ترکی-مغولی در دیوان شمس». در مجلۀ آیینۀ میراث. شمارۀ 54. بهار و تابستان. صص 232-259.

محجوب، محمدجعفر. (1373). «دربارۀ حافظ به سعی سایه». در کلک. شمارۀ60. صص 310-252

واحد، اسدالله؛ جعفریان، میثم. (1398). «سلوک شعر؛ متن‌پژوهی همچون عاملی دیگر بر دگرسانی‌ها و دگرخوانی‌های شعر حافظ». در مجلۀ زبان و ادبیات فارسی. سال 72. شمارۀ 239. بهار و تابستان1398. صص 211- 232.

نسخۀ خطی:

حافظ، ‌شمس‌الدین محمد. (1394). دیوان حافظ. کهن‌ترین نسخۀ شناخته شدۀ کامل. کتابت 801 هجری. دستنویس شمارۀ 5194 کتابخانۀ نور عثمانیۀ استانبول. نسخه‌برگردان. به کوشش بهروز ایمانی. تهران: میراث مکتوب

لوح فشرده:

کتابخانۀ جامع طب 1.5. کتابخانۀ جامع طب سنتی-اسلامی. (1393) قم. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. [CD.ROM]

لغت‌نامۀ دهخدا: دانشگاه تهران [CD.ROM].