بررسی تطبیقی ساختار روایی افسانۀ «گنبد مشکین» و «صادق» ولتر با تکیه بر مؤلفه های ریخت شناسانۀ ولادیمیر پراپ

پژوهش های زبان و ترجمه فرانسه

مقاله 5، دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 4، بهار و تابستان 1399  

نوع مقاله: پژوهش های زبان و ترجمه فرانسه

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/rltf.2021.32527.0

نویسندگان

عسل درخشان نسب¹؛ محبوبه فهیم کلام ²؛ محمدرضا محسنی³

¹دانشجوی دکتری، گروه زبان فرانسه، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²دانشیار، گروه زبان فرانسه، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

³دانشیار، گروه زبان فرانسه، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران

چکیده

فرانسوا-ماری آروئه مشهور به ولتر از نام‌دارترین فیلسوفان و نویسندگان عصر روشنگری در قرن هجدهم فرانسه است. قصّۀ فلسفی صادق، اولین قصّۀ ولتر، با زبانی ساده و روان مقابلۀ زادیگ، قهرمان داستان، را با سرنوشت نشان می‌دهد. در بخش سوم کتاب، زادیگ با افرادی ملاقات می‌کند که دنبال اسب و سگ گمشدۀ پادشاه هستند. این بخش از قصّه نه تنها از لحاظ موضوعی بلکه به لحاظ ساختار روایت شباهت بسیاری به افسانۀ گنبد مشکین هشت بهشت امیرخسرو دهلوی، شاعر پارسی‌گوی هندوستان دارد. در این حکایت نیز سه شاهزادۀ دانا با ساربان شتر گریخته‌ای روبه رو می‌شوند. هدف از نگارش این مقاله بررسی ساختار روایی این دو اثر ارزشمند در ادبیات فارسی و فرانسه است؛ بدین منظور روش کار ریخت‌شناسانة ولادیمیر پراپ، نخستین محقق در این زمینه مدّ نظر خواهد بود. بنابراین در این پژوهش برآنیم ساختار روایی این دو اثر را بر اساس رویکرد ریخت‌شناسانة پراپ بررسی کنیم تا ببینیم تا چه اندازه‌ای این دو داستان می‌تواند در چهارچوب معین وی قرار گیرد. همچنین وجوه مشترک و متمایز آن‌ها را با الگوی پراپ برخواهیم شمرد. به موازات این امر نگارندگان این مقاله ساختار روایی هر دو اثر را با شیوه علمی نقد پراپ تطبیق، مقایسه و تجزیه‌و‌تحلیل خواهند کرد و شباهت‌ها و تفاوت‌های روایی این دو داستان که برای جذب مخاطب آسیایی و اروپایی در نظر گرفته شده است را بررسی می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

ریخت شناسی؛ خویشکاری؛ روایت؛ قصّه؛ شخصیّت

سایر فایل های مرتبط با مقاله

چکیده فرانسه5.pdf

چکیده انگلیسی5.pdf

مراجع

احمدی، بابک. (1388). ساختار و تأویل متن. چ14. تهران: مرکز.

برتنس، هانس. (1384). مبانی نظریه ادبی. ترجمه م. ابوالقاسمی. تهران: ماهی.

پراپ، ولادیمیر. (1386). ریخت شناسی قصّه‌‌های پریان. ترجمه ف. بدره‌‌ای. ج.2. تهران: توس.

. (1368) ریخت شناسی قصّه‌‌های پریان. ترجمه ف. بدره‌‌ای. تهران: توس.

. (1368) (ب). ریخت شناسی قصّه. ترجمه م. کاشیگر. تهران: روز.

پیغمبرزاده، لیلا سادات. و میر‌‌هاشمی،مرتضی.(1394). «بررسی بنمایه‌‌های پیوسته و آزاد در روایت گنبد سیاه و گنبد مشکین». فصلنامه‌‌‌‌ی پژوهش‌‌های ادبی، 12(49): 109-124.

تولان، مایکل.(1386). روایت شناسی، درآمدی زبان شناختی – انتقادی. ترجمه علوی، ف. و نعمتی، ف. تهران: سمت.

جواری، محمدحسین. و آسیب‌‌پور، محسن. (1390). «بازتاب شرق و کارکرد آن در آثار ولتر». نشریه ادبیات تطبیقی دانشگاه شهید باهنر کرمان، 2(4): 46-23.

چندلر، دنیل. (1387). مبانی نشانه شناسی. ترجمه‌‌ی مهدی پارسا. تهران: سوره مهر.

خدیش، پگاه.(1387). ریخت‌‌شناسی افسانه‌‌های جادویی. تهران: علمی و فرهنگی.

دهلوی، امیرخسرو. (1390). هشت بهشت. تصحیح ذوالفقاری، ح. و ارسطو، پ. تهران: چشمه.

زارع، میثم. و موسوی، مریم.(1398). «نقد زیبایی‌‌شناسی ساختار داستان روز چهارشنبه منظومه هشت بهشت امیرخسرو دهلوی». فصلنامه علمی-تخصصی مطالعات زبان و ادبیات غنایی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد، 9(30): 55-68.

سلدن، رامان.(1377). راهنمای نظریه ادبی معاصر. ترجمه‌‌ مخبر،ع. تهران: طرح نو.

شایگان‌فر، حمیدرضا. (1380). نقد ادبی. تهران: توس.

عشقی، فاطمه.(1389). «تأثیر سعدی بر آثار ولتر(فیلسوف قرن 18 فرانسه)». پژوهش‌‌های زبان و ادبیات تطبیقی. 1(3): 133- 152.

مارزلف، اولریش.(1396). طبقه‌‌بندی قصّه‌‌های ایرانی. ترجمه جهانداری،ک. تهران: سروش.

محسنی، محمدرضا.(1394). اَبَرمردان عصر روشنگری. تهران: نشرعلم.

هارلند، ریچارد.(1388). در‌‌آمدی تاریخی بر نظریه ادبی از افلاطون تا بارت. گروه ترجمه شیراز. تهران: چشمه.

Catellin, S. (2014). Sérendipité. Du conte au concept. Paris Seuil. Coll: Science ouverte.

Labesse, J. (1995). Le conte philosophique voltairien. Paris: Ellipses.

Propp, V.I. (1970.) Morphologie du conte, Paris: Seuil.

Voltaire. (1929). Zadig ou la Destinée, histoire orientale. Edition critiqué par G. Ascoli. Paris : Hachette.

. (2015). Zadig ou la Destinée. Présentation de Jacques Van den Heuvel. Paris: Gallimard.