ارزیابی تنوع ژنتیکی برخی از ژنوتیپ‌های زرشک وحشی (spp. Berberis) در استان‌های البرز و تهران با استفاده از نشانگرهای ریخت شناسی و میوه شناسی

علوم باغبانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 03 آبان 1400  

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhs.2021.68493.1018

نویسنده

محی الدین پیرخضری

موسسه تحقیقات علوم باغبانی کشور

چکیده

زرشک از گیاهان بومی ایران و متحمل به تنش‌های محیطی بخصوص خشکی است. تنوع ژنتیکی 25 ژنوتیپ زرشک وحشی در دامنه‌های شمالی استان‌های تهران و البرز با استفاده از خصوصیات مورفولوژیکی مورد بررسی قرار گرفت. 32 صفت کمّی و کیفی مورفولوژیکی و باغبانی بر اساس دستور العمل UPOV (TG 68/3) ارزیابی شدند که از این تعداد 11 صفت کمی قابل اندازه گیری شامل‌ طول و عرض برگ، طول و عرض میوه، طول دمگل، تعداد حبه در خوشه، طول خار، ویتامین ث، TA (Titratable Acidity) و TSS (Total Soluble Solid) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای تعیین فاصله ژنتیکی بین ژنوتیپ ها از روش‌های آماری چند متغیره شامل تجزیه به عامل‌ها، تجزیه خوشه‌ای و ضرایب همبستگی بین صفات استفاده شد. نتایج تجزیه واریانس اختلاف معنی‌داری را بین ژنوتیپ‌ها برای تمام صفات کمّی مورد ارزیابی نشان داد. تعداد حبه در خوشه با 55/45 ، طول خار با 67/28 و اسید قابل تیتراسیون با 58/26 درصد بیشترین دامنه تغییرات را داشتند. ژنوتیپ‌های وحشی زرشک با دارا بودن حداقل میزان 7/4 میلی‌گرم ویتامین ث در صد گرم میوه تازه (ژنوتیپ آسارا یک) و بیشترین مقدار مقدار ویتامین ث 57/10 (طالقان 4) و 63/9 (چالوس 8) و 4/9 (طالقان 8) در مقایسه با میوه های معتدله مانند سیب، انگور، گیلاس و هلو قابل توجه هستند. طبق تجزیه خوشه‌ای ژنوتیپ‌های زرشک وحشی به پنج گروه اصلی و ده زیر گروه و یک ژنوتیپ مستقل (چالوس 9) تقسیم شدند. در اکثر موارد ژنوتیپ‌ها با موقعیت اقلیمی یکسان رویشی در یک گروه قرار گرفتند. ژنوتیپ‌های گروه یک بالاترین طول و عرض میوه، طول و عرض برگ و طول خار را داشتند. در این میان ژنوتیپ‌های چالوس 8 و طالقان 8 با دارا بودن مقدار بالای ویتامین ث، در یک زیر گروه قرار گرفتند. ژنوتیپ‌های طالقان4، چالوس 8 و طالقان 8 با بیشترین میزان ویتامین ث قابل اهمیت در برنامه‌های اصلاحی هستند. تنوع مشاهده شده در بین ژنوتیپ‌های زرشک وحشی زمینه مناسبی برای برنامه‌های اصلاحی و انتقال صفات مطلوب می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

تجزیه خوشه‌ای؛ زرشک؛ ویتامین ث؛ فاصله ژنتیکی